از اواخر دهه ۱۹۸۰ تا اواسط دهه ۱۹۹۰ و با توجه به تغییرات گسترده در سیاست‌های اقتصادی جهان، تلاش‌های زیادی برای شناخت ریشه‌ها و عوامل موثر بر نظام‌های جدید کسب‌وکار جهانی انجام شد. این موضوع در آمریکا که به‌عینه شاهد ظهور و حضور رقبای آسیایی و اروپایی در کسب‌وکارهای مختلف بود، بیش از پیش نمود پیدا کرد. بنابراین این کشور، سکان چابک‌سازی را در دست گرفت.

در سال ۱۹۹۱ گروهی از متخصصان مدیریت این کشور مشاهده کردند که نرخ افزایش تغییرات در محیط کسب‌وکار، از توانمندی‌های سازمان‌های تولیدی سنتی در راستای تطبیق و سازگاری با این تغییرات، سریع‌تر است و این سازمان‌ها در استفاده از فرصت‌هایی که برای آنها ارائه می‌شد، ناتوان بودند. این ناتوانی در بلندمدت به ورشکستگی بسیاری از کسب‌وکارهای آمریکایی منجر شد.

بنابراین برای نخستین بار و به‌طور رسمی در سال ۱۹۹۱ و در نشست متخصصان علمی و اجرایی صنعت، پارادایم جدیدی با عنوان «راهبرد بنگاه‌های تولیدی در قرن بیست‌ویکم، دیدگاه متخصصان صنعتی» تشریح شد. بلافاصله پس از معرفی این پارادایم، عبارت تولید چابک، به‌طور مشترک مورد استفاده متخصصان قرار گرفت.

اما اولین کسی که «کسب‌وکار چابک» را به‌صورت رسمی مطرح کرد، پیتر دراکر بود. وی ساختار شرکت‌های تولیدی را با ناوی سنگین مقایسه کرد. وی توضیح داد که یک ناو بزرگ تنها می‌تواند با مجموعه‌ای از ناوهای کوچک‌تر جایگزین شود تا انعطاف‌پذیری و پاسخگویی سازمان افزایش یابد. مقصودی که امروزه آن را به نام ساختارهای تیمی چابک یا ساختارهای مجازی می‌شناسیم.

بعد از دراکر، متخصصان و صاحب‌نظران دیگری به تجزیه و تحلیل ابعاد و مولفه‌های چابکی در سطح کسب‌وکارها پرداختند و معتقد بودند، یگانه راهکار تولید و عرضه محصولات و خدمات متنوع، بدون وقفه و مطابق خواسته‌های پیدا وحتی پنهان و پر از تغییر مشتریان و کارفرمایان، رویکردی است که به آن مدیریت چابک می‌گویند. این افراد به موضوع جدیدی به نام تفکر چابک نیز اشاره کردند و آن را یک فلسفه جدید مدیریتی معرفی کردند که درصدد افزایش انعطاف‌پذیری و پاسخگویی سازمان در واکنش به تغییرات محیط کسب‌وکار و نیز افزایش تنوع و کیفیت محصولات در بازه زمانی کوتاه‌تر بود.

برای پیاده‌سازی تفکر چابک از متدها، چارچوب‌ها و رویکردهای چابک استفاده می‌شود. رویکردهای چابک، تکرارپذیر بوده و در فواصل زمانی از پیش مشخص (از دو روز تا یک‌ماه)، اقلام قابل تحویل هرچند کوچک، اما بدون مشکل و تست شده را تحویل مشتری می‌کند. این کار توسط تیم چابکی که تحت مربیگری فردی به نام مربی چابک (Agile Coach) قرار دارند، صورت می‌پذیرد.

متدهای چابک در شرایطی اجرا می‌شود که تجربه اجرای آن کار وجود نداشته و مناسب فضاهایی است که نیازمندی‌‌ها از قبل نهایی نبوده و آبستن تغییرات زیادی است (مانند حوزه‌های فناوری، استارت‌آپ، پروژه‌های تحقیقاتی و...)

در مقابل رویکردهای چابک، روش‌ها و متدهای سنتی یا آبشاری قرار دارد. رویکردی که در آن مراحل اجرای کار از قبل مشخص و به‌طور متوالی یا همپوشانی‌دار، انجام می‌شود. این روش در شرایطی اجرا می‌شود که تجربه اجرای آن کار وجود دارد. همچنین بهره‌مندی از روش‌های آبشاری، مناسب فضاها و شرایطی است که نیازمندی‌های درخواستی از قبل مشخص بوده و تغییرات زیادی نداشته باشد (مانند ساختن یک ساختمان). در این روش با تکمیل هر فاز، فاز بعدی آغاز می‌شود و به این شکل، توالی مشخصی را ایجاد می‌کنند که تداعی‌‌کننده حرکتی آبشاری است. از این‌رو به آن روش آبشاری می‌گویند.

مدیریت سنتی یا آبشاری، چالش‌های زیادی مانند زمان زیاد اجرا، عدم‌تحقق نیازمندی‌های تغییریافته و در نهایت بالا رفتن هزینه تغییرات را به همراه خود دارد.

در مدیریت چابک اما، با حضور فرآیندها و مفاهیم جدیدی مانند کارتیمی و تعاملات تیمی، تحویل خروجی‌های کارآ، تعامل هرچه بیشتر با مشتری، پاسخگویی سریع به تغییرات، تحویل خروجی ارزشمند به مشتری یا کارفرما، برنامه‌ریزی تطبیقی و متغیر و در نهایت، مدیریت ریسک چابک، معایب مدیریت سنتنی به حداقل خود می‌رسد.

جالب‌تر اینکه، حتی می‌توان روش مدیریت چابک را با روش‌های سنتی مدیریت ترکیب نمود و روش‌های جدیدی به نام ترکیبی یا هیبریدی بنا نهاد.

  جمع‌بندی

دنیای امروز، تغییر زیادی کرده و بالطبع، روش‌های مدیریت نیز تغییر و در کنار روش‌های سنتی و آبشاری مدیریت، مدیریت چابک خودنمایی کرده است. تفکر جدیدی که تمرکز خود را بر پاسخگویی سریع به تغییرات و همچنین دریافت بازخورد مستمراز مشتری و ارائه خروجی‌های کارآ قرار داده‌اند.

در این شرایط، اگر کسی خود را با این تغییرات همسو نکرده و دانش خود را به‌روز نکند آینده روشنی در مدیریت کسب‌وکار خود نخواهد داشت. بنابراین اگر مایل هستید از این قافله جا نمانید، باید درباره مدیریت چابک چیزهای بیشتری فرا بگیرید.

در مقالات آتی به جزئیات روش چابک خواهیم پرداخت تا با اصول و تکنیک‌های جذاب مدیریت چابک آشنا شوید.

مطالب مرتبط را می‌توانید در سایت مرکز آموزش گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» به آدرس www.lms.den.ir مشاهده کنید.