ریسک‌ها و استراتژی‌های کسب‌وکار در آخرین فصل سال
ریسک‌های جهانی: به‌رغم ساخته شدن چند واکسن مختلف ویروس کرونا و افزایش امیدواری جهانی، چشم‌انداز قطعی برای پایان این بحران در کوتاه‌مدت وجود ندارد. چالش دیگر آن است که به‌دلیل شیوع کرونا، تولید و مصرف کالاها و خدمات در جهان دچار تغییر شده و در هر دو طرف عرضه و تقاضا شوک ایجاد شده است. این بحران تغییرات اقتصادی جهانی را تشدید کرده است. برخی ریسک‌های جهانی عبارتند از: ۱- کاهش تاب‌آوری اقتصادی کشورها در مواجهه با بحران کرونا؛ ۲- ورشکستگی صنایع و بخش‌های اقتصادی در جهان؛ ۳- تداوم برخی از محدودیت‌ها و سخت‌گیری کشورها برای کنترل شیوع ویروس؛ ۴- شکل‌گیری موج دیگری از بحران کرونا.
ریسک‌های اقتصادی: کووید-۱۹ و تحریم‌ها، مشکلات اقتصاد ایران را افزایش داده‌اند. کاهش درآمد، کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ تورم، تبعات منفی برای اقشار آسیب‌پذیر به‌همراه داشته است. البته کاهش ارزش پول ملی منجر به تقویت تولید داخلی شده است. از سوی دیگر، نتیجه انتخابات در ایالات‌متحده زمینه‌های امید در جهت بهبود و تغییر شرایط اقتصادی کشور را ایجاد کرده است، ولی تغییر شرایط در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست. با این حال، بهبود نگرش‌ها برای تغییر شرایط تا حدی در کاهش انتظارات تورمی تاثیر مثبت داشته است. برخی ریسک‌های اقتصادی آنها عبارتند از: ۵- افزایش نرخ تورم و گرانی؛ ۶- نامشخص بودن جهت تغییرات قیمت ارز؛ ۷- تداوم محدودیت‌های صادراتی؛ ۸- افزایش بیکاری ناشی از کاهش فعالیت‌های اقتصادی، به ویژه بیکاری شاغلان زن؛ ۹- تداوم محدودیت‌های مرزی، کاهش واردات و صادرات برخی کالاها؛ ۱۰- نامشخص بودن چشم‌انداز رونق بازار خودرو، مسکن و بورس.
ریسک‌های دولتی: مشکلات ناشی از کرونا، محدودشدن منابع درآمدی اصلی مانند نفت و مالیات و تحریم‌ها، دولت ایران را با مشکلات بیشتری مواجه کرده است. از سوی دیگر پیش رو بودن انتخابات ریاست‌جمهوری کشور در سال ۱۴۰۰ منجر به ایجاد چالش‌هایی شده است. برخی ریسک‌های دولتی عبارتند از:
۱۱- تعویق تصمیم‌گیری‌ها به‌دلیل نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری؛ ۱۲- افزایش تعارض بین بخش‌های اجرایی و قانون‌گذاری کشور تحت‌تاثیر فضای پیش از انتخابات؛ ۱۳- محدودیت‌های بودجه‌ای دولت در حمایت از کسب‌وکارها در بحران؛ ۱۴- کاهش درآمدهای پایدار دولت به‌دلایلی مانند کاهش صادرات.
ریسک‌های مرتبط با مشتریان (تقاضا): طولانی شدن مدت زمان پاندمی کرونا در ایران و جهان، منجر به تعمیق تغییرات نگرشی و رفتاری جوامع شده است. روش‌های سنتی زندگی درحال تغییرند. برخی فعالیت‌ها از عرصه حقیقی به فضای مجازی منتقل شــده است، مانند گذراندن اوقات فراغــت، برگزاری مراسم جشن و عزا، جلســات کاری، خرید الکترونیک و کلاس‌های مجازی. همچنین تقاضای کالاها و خدمات به‌دلایلی مانند به تعویق افتادن خریدهای غیرضروری، کم شده است. برخی ریسک‌های مرتبط با مشتریان عبارتند از: ۱۵- کاهش میزان تقاضای مشتریان به‌دلیل گرانی؛ ۱۶- تغییر نگرش‌ها، ارزش‌ها، سبک زندگی و اولویت‌های خرید مشتریان؛ ۱۷- کاهش خرید و حضور فیزیکی مشتریان؛ ۱۸- کاهش میزان فعالیت‌های اجتماعی.
ریسک‌های صنعت (عرضه): نوسانات ارزی، افزایش قیمت مواد اولیه، محدودیت‌های صادرات و واردات، قابل پیش‌بینی نبودن زمان کاهش سخت‌گیری نسبت به فعالیت کسب‌وکارها به‌دلیل کرونا، تداوم تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، دورکاری، کاهش رویدادهای عمومی، محدودیت اجتماعات عمومی، الزام ماندن در خانه، محدودیت در ترددهای داخلی و خارجی به‌ویژه در فصل منتهی به سال جدید، از مشکلات پیش روی کسب‌وکارها است. همچنین به‌رغم تغییر رفتار جامعه و شرایط کرونایی، در برخی صنایع هنوز چابکی و سرعت لازم برای پاسخ به تغییرات مشاهده نمی‌شود. برخی ریسک‌های صنعت عبارتند از: ۱۹- افزایش قیمت محصولات، خدمات و مواد اولیه؛ ۲۰- احتمال تداوم محدودیت‌های زمانی فعالیت کسب‌وکارها؛ ۲۱- احتمال محدودیت‌های فروش محصولات و خدمات و حراج‌های فصلی نزدیک سال نو؛
۲۲- حذف تدریجی برخی مشاغل و صنایعی که امکان فعالیت ندارند مانند گردشگری، تفریحی، سرگرمی و استارت‌آپ‌ها؛ ۲۳- افزایش هزینه‌ها به‌دلیل کاهش بهره‌وری، فروش و افزایش هزینه‌های ثابت؛
۲۴- چابکی اندک برخی صنایع و شرکت‌ها برای به‌کارگیری روش‌های جایگزین متناسب با تغییر رفتار مشتریان؛ ۲۵- نوآوری اندک در بخش‌های مختلف مدل کسب‌وکار.
ریسک‌های منابع انسانی: بحران کووید-۱۹ یک شوک به عرضه نیروی کار به‌دلیل سیاست‌های رعایت فاصله اجتماعی، قرنطینه و پیشگیرانه است. به‌رغم اجرای برنامه‌های دورکاری، سازمان‌ها هنوز آمادگی لازم برای اجرای مدل‌های هیبریدی (بخشی دورکار و بخشی با حضور فیزیکی در محل کار) ندارند. موضوع دیگر کاهش انگیزش و تعلق کارکنان به‌دلایلی مانند افزایش هزینه‌های زندگی، حذف اضافه کاری و دورکاری است. برخی ریسک‌های منابع انسانی عبارتند از: ۲۶- تشدید مشکلات سلامت روان کارکنان تحت‌تاثیر بحران کرونا؛ ۲۷- کاهش انگیزش و تعلق کارکنان به‌دلایلی مانند افزایش هزینه‌های زندگی، حذف اضافه کاری و دورکاری؛ ۲۸- کمبود نیروی انسانی در صنایع پرریسک از نظر سلامتی و فاقد دورکاری؛ ۲۹- معیارهای ارزیابی عملکرد نامناسب برای دورکاری؛ ۳۰- ناکارآمد شدن بخشی از نیروی انسانی به‌دلیل دورکاری.
در پایان بر این نکته تاکید می‌شود که هدف از معرفی ریسک‌ها، کمک به مدیریت ریسک و شناسایی فرصت‌های ناشی از ریسک‌ها، پیگیری فعالیت‌های کارآفرینانه و مدیریت بهتر منابع است.
