اعتماد به‌نفس در رهبران‏ سازمان پیش‌نیاز ریسک و بلند پروازی

پرویز نصرتی کردکندی

عضو انجمن ایرانیان فارغ‌التحصیل ژاپن و مدیر استراتژی شرکت پارساپلیمر شریف

nosrati@parsapolymer.com

نقش بی‌بدیل رهبری در موفقیت و ناکامی سازمان‌ها امروزه به این باور بنیادین تبدیل شده است که خصوصیات رفتاری آنها به سازمان دیکته می‌شود. در این بین وجود اعتماد به نفس در دانش کارکرد رهبری یک مولفه کلیدی است و طی زمان تکوین می‌یابد. تعبیر‌ فرانسیس بیکن با عنوان «دانش قدرت می‌آورد» بسیار بدیهی است و نیازی به اثبات ندارد. ما از مدرسه، کار و زندگی فهمیده‌ایم که تخصص، موقعیت ما را شاخص‌تر می‌کند و برای ما نفوذ، قدرت و آوازه می‌آورد. منزلت و بزرگی ما‌ از طریق ظهور دانش تحقق می‌یابد.

در دهه‌های گذشته پیشرفت و توسعه اقتصادی، دگرگونی بی‌امانی در جهت خدمات و تولیدات داشته است. امروزه در بسیاری کشورها دستیابی به سطح خاصی از تحصیلات رسمی، میانگین درآمد را از طریق دسترسی به فرصت‌های شغلی بیشتر افزایش ‌می‌دهد و سطوح بالاتر تحصیلات به‌طور مستقیم به خروجی‌های سالم‌تر و طولانی‌تر می‌انجامد. منزلت و قدرتی که از طریق‌ دانش و تخصص بروز می‌کند ‌می‌تواند اهمیت و ارزش بیشتری را در ما ایجاد کند. در واقع به ما اعتماد به نفس بیشتری ‌می‌دهد.

ما در جست‌وجو و رشد موقعیت‌هایی هستیم که با موفقیت همراه است و دانش امکان این بلند پروازی‌ها را در ما تقویت می‌کند. اشتیاق ما برای کسب دانش پیوسته از سوی سازمان‌هایی که لیاقت و شایستگی و تجربه را اصل قرار ‌می‌دهند تقویت ‌ می‌شود. عملکرد ما مطابق معیار‌های خاصی ارزش‌گذاری می‌شود و با میزان ترفیع و دیگر پاداش‌ها مرتبط است و گمان‌ شایسته بودن‌ را به یقین تبدیل می‌کند. پاداش‌هایی که ما به واسطه دانش به‌دست می‌آوریم تنها پاداش‌های خارجی نیستند، آنها در ذهن ما محصور شده‌اند. مطالعات اخیر در زمینه روان‌ شناسی نشان داده است اعتماد یکی از کلید‌هایی است که برای بهینه یادگرفتن وظایف به آن نیاز داریم و به واسطه دانش به آن دست می‌یابیم. دیوید راک خاطر نشان کرده تهدیداتی که به واسطه عدم اعتماد‌ در ما‌ به وجود می‌آید، به معنی ضربات فیزیکی‌ دردناک است که تمام شاکله وجودی ما را آزار ‌می‌دهد. تحقیق دیگری روی تاثیر عدم اطمینان بر مغز مورد بررسی قرار گرفته است. حتی درصد کمی از عدم اطمینان، پاسخی همراه با خطا در مغز ایجاد می‌کند و وقتی‌ با عدم اطمینان‌های زیاد زندگی کنیم مغز ما همیشه در جست‌وجوی پاسخ است.جست‌وجوی حریصانه افراد در تعقیب‌ و یادگیری دانش در تمامی اشکال آن به‌دلیل خارق‌العادگی آن است‌ و این حاکی از آن است که دانش برای ما پاداش، احترام، ترفیع، ثروت، سلامتی و اعتماد به نفس بیشتر به همراه دارد.

رهبرانی‌ با اعتماد به نفس بالا

دانیل کالفان می‌گوید: «رهبران حرفه‌ای با اعتماد به نفس بالا معتقدند که تخصص لازم‌ را دارند، مانند یک متخصص عمل می‌کنند و شبیه یک متخصص به نظر می‌رسند. در صورتی‌که‌ شما ممکن است‌ به خود یادآوری کنید آنها در خیالی باطل به سر می‌برند.»یک تیم تحقیقاتی به رهبری کارون اندرسون، از مدرسه بازرگانی دانشگاه کالیفرنیا، برای بررسی و شناخت افراد با اعتماد به نفس‌ از ۲۳۴ دانشجوی MBA در ابتدای ترم‌ خواست از بین یکسری اسامی ساختگی (ماکسی میلیان دی، راب اسپیر، گالیله لووانو) افرادی را که می‌شناختند شناسایی کنند. آنها همراه با اسامی ساختگی تعدادی از اسامی واقعی نیز آوردند و به این نتیجه رسیدند آن دسته از دانشجویانی که اسامی ساختگی را با قاطعیت تایید کرده‌اند، ‌ دارای اعتماد به نفس بیشتری هستند و بیش از آنچه که به واقع نشان می‌دادند توانمند‌ بودند.

همچنین یک بررسی دیگر در آخر ترم نشان داد آن دسته از افرادی که اعتماد به نفس بالای یکسانی داشتند در بین همگروه‌های خود موقعیت‌های اجتماعی بالاتری را نیز کسب کردند. آنها در بین همسالان خود دلیلی برای احترام، تمایل به تحسین شدن، پذیرفته شدن و به‌طور معمول تاثیرگذارتر بودن در تصمیمات گروهی شدند.احساس واقعی اعتماد به نفس برای رهبری سازمان‌ها‌ همراه با لیاقت برای رشد و شکوفایی در جهان امری حیاتی است. نبود اعتماد به نفس واقعی منجر به عدم احترام در محل کار و روابط ضعیف ‌ می‌شود و ‌می‌تواند پیامدهای منفی برای سلامت روان و کیفیت زندگی سازمان‌ داشته باشد. تحقیقات اندرسون نشان می‌دهد‌ رهبرانی‌ با اعتماد به نفس‌ بالا‌ آنها را‌ به جذب موفقیت و دسترسی به زمینه‌های مورد انتخابشان متمایل می‌کند و‌ پیروزی بر مشکلات پیش‌رو و‌ برنده شدن‌ آنها احتمال بیشتری دارد.

اعتماد به نفس واقع بینانه خوب است، ولی احتمال مغرور شدن را در ما می‌پروراند. در جایی که ما به‌طور نادرست چیزی را درک می‌کنیم و قضاوت و توانایی هایمان را به صورت مثبت ارزیابی می‌کنیم، بعد انحراف از‌ اعتماد به نفس‌ بالاست. بیش از ۵۰ سال تحقیق نشان داده است افراد به طورذاتی خودشان را تقریبا از همه نظر در«میانگین بالا» از هر چیز رده‌بندی می‌کنند. برای مثال، رهبران کسب‌وکار‌ معتقدند شرکت آنها احتمال بیشتری برای موفقیت از دیگر شرکت‌های حاضر در صنعت دارد. تحقیقات همچنین نشان ‌می‌دهد حدود ۹۴ درصد استادان دانشگاه گفته‌اند میانگین بالایی از کارکردن را نسبت به دیگر استادان‌ دارند. با وجود این معایب پنهان، ‌ اعتماد به نفس بالا به علت مزایای اجتماعی که دارد همچنان مرسوم است. برای مثال، در عرصه سیاست هم رای‌دهندگان سیاستمداران با اعتماد به نفس بالا را بیشتر مورد تایید قرار ‌می‌دهند. پس مدعیان سیاست برای رهبری و برنده شدن در انتخاب متوجه می‌شوند نیازمند ابزار اعتماد به نفس بالاتری نسبت به حریفان خود در صحنه رقابت‌ هستند.مدیرانی که بر مجموع دانش و تخصص خود تکیه می‌کنند، باید نسبت به طعمه قرارگرفتن در مقابل معایب اعتماد به نفس و افرادی که برای مشورت به آنها تکیه می‌کنند، هوشیار باشند.

سخنان ثبت شده هراکلیتوس‌ بیش از ۲۵۰۰ سال قبل همچنان امروز درست به نظر می‌رسند؛ اگرچه به‌طور معمول چیزهایی درجهان هنوز نیازمند شناخت هستند، اما افرادی وجود دارند که چنان متخصصانه رفتار می‌کنند که گویی بی‌منطقی آنها هم شکلی از دانش است.‌ ۶‌ راهکاری که به رهبران‌ کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خود را‌ بهبود دهند، عبارت است از:

1)‌ ارزیابی منصفانه‌ای از خودتان داشته باشید

بین غرور و اعتماد به نفس تفاوت وجود دارد؛ غرور زمانی است که شما در مورد خودتان دست به بزرگنمایی بزنید، درحالی‌که اعتماد به نفس به معنای باور داشتن به توانایی خود در انجام کارها است. به عبارت دیگر اعتماد به نفس از طریق تلاش فراوان به دست می‌آید و آنهایی که این ویژگی را دارند، افرادی خودآگاهند. به یاد داشته باشید هنگامی که اعتماد به نفس شما از توانایی‌تان فراتر رود، دچار خودبزرگ‌بینی خواهید شد. بنابراین بین این دو تفاوت قائل شوید. باید ارزیابی دقیق و صادقانه‌ای از خود و توانایی‌هایتان داشته باشید. اگر هنوز نقاط ضعفی در شما وجود دارد، برای بهبود آنها برنامه‌ریزی و راهی پیدا کنید تا اثرات منفی‌شان را به حداقل برسانید.

2) توانایی نه گفتن را داشته باشید

تحقیقات انجام شده در دانشگاه کالیفرنیا نشان داد هر چقدر نه گفتن برایتان دشوارتر باشد، احتمال اینکه به اضطراب و حتی افسردگی دچار شوید، بیشتر ‌ می‌شود و همه این عوامل باعث کاهش اعتماد به نفس در شما خواهند شد. افرادی که اعتماد به نفس بالایی دارند به خوبی می‌دانند که «نه» گفتن، به نفع آنها است.

3) ارتباط خوبی برقرار کنید

یک ارتباط پرتنش با‌ افراد تیم و مدیران ارشد ‌می‌تواند اعتماد به نفس افراد باهوش را نیز تخریب کند. البته با وجود انتقاد آنها‌ از عملکرد شما یا تضعیف روحیه مشارکتتان در تیم، حفظ اعتماد به نفس دشوار است، اما باز هم تلاش کنید آن را از دست ندهید. همواره سعی کنید نقاطی را که باعث سوءتفاهم شده و ارتباط شما را‌ خراب کرده بیابید و در جهت رفع آن تلاش کنید. اگر به هیچ وجه نتوانستید این ارتباط را درست کنید، وقتش فرا رسیده است که به دنبال شغل دیگری باشید.

4)‌ به دنبال پیروزی‌های کوچک باشید

افرادی که اعتماد به نفس دارند همواره خود را به چالش می‌کشند و در برابر دیگران روحیه‌ای رقابتی دارند؛ هرچند تلاش‌شان به موفقیت‌های کوچک ختم شود. گفتنی است پیروزی‌های کوچک ‌می‌توانند سبب ایجاد گیرنده‌های آندروژنی جدیدی در مغز شوند که باعث به وجود آمدن روحیه قدردانی و افزایش انگیزه خواهد شد. این افزایش تعداد گیرنده‌های آندروژنی باعث اثربخشی بیشتر هورمون تستسترون شده و در نتیجه اعتماد به نفس و اشتیاقتان برای مواجهه با چالش‌های پیش رو بیشتر خواهد شد. به‌خاطر داشته باشید وقتی موفقیت‌های کوچکی را پشت سر هم طی کرده باشید، این افزایش اعتماد به نفس برای مدتی طولانی با شما خواهد بود.

5) مشاوران راهنما‌ برای خودتان پیدا کنید

هیچ‌کس به اندازه‌ شخص باتجربه و باهوشی که راه صحیح را نشانتان دهد و شما را تشویق کند، نمی‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس در شما شود. در واقع، یک حامی خوب مانند آیینه عمل می‌کند و دیدگاهی به شما ‌می‌دهد که باید برای باور به خود آن را مد نظر داشته باشید. بنابراین استفاده از مشاوران خوب به شما اعتماد به نفس خوبی خواهد داد.

6) قاطعانه صحبت کنید

داشتن روحیه پرخاشگری نشان‌دهنده اعتماد به نفس نیست، بلکه زورگویی‌ و استبداد شما را نشان ‌می‌دهد. هنگامی که خودتان را باور نداشته باشید، به‌راحتی و بدون اینکه بخواهید با قلدری دیگران را تهدید می‌کنید. سعی کنید در اظهار نظرهای خود، بدون اینکه تهاجمی عمل کنید و شخصیت دیگران را زیر سوال ببرید، قاطعانه سخن گفتن را تمرین کنید. به‌خاطر داشته باشید هیچ‌گاه نمی‌توانید بدون اینکه روی خودتان کنترل داشته باشید، اعتماد به نفستان را افزایش دهید. در ادامه این مجموعه شما را با نکات دیگری از آنچه استراتژیست‌ها باید بدانند آشنا خواهیم کرد. سه‌شنبه‌ها با ما باشید.