چه شرکتی را ثبت کنیم نفع بیشتری می‌بریم؟

احمد پنجه‌پور

وکیل پایه یک دادگستری

Ahmad.panjehpour@gmail.com

یکی از پرسش‌های همیشگی افراد صاحب سرمایه، زمانی که می‌خواهند در قالب یک شخصیت حقوقی به کسب‌وکار بپردازند، تعیین قالب حقوقی است. به عبارت دیگر، معمولا افراد نمی‌دانند وقتی می‌خواهند شرکتی را تاسیس کنند بهتر است آن را در قالب یک شرکت با مسوولیت محدود ثبت و تاسیس کنند یا شرکت سهامی یا شرکت دیگر. پیش‌تر بیان شد که شرکت با مسوولیت محدود، معمولا مورد اقبال بیشتری برای تشکیل قرار می‌گیرد و دلایل آن نیز بیان شد. در این نوشتار سعی می‌کنیم با بیان تفاوت‌های اساسی این نوع شرکت‌ها تا حدودی به پاسخ بدو یادداشت نزدیک شویم.

　

　

چه نوع شرکت‌هایی داریم؟

قانون تجارت در این خصوص صراحت دارد. قانون بیان می‌کند شرکت‌های تجارتی بر هفت قسم هستند:

۱- شرکت سهامی؛ ۲- شرکت با مسوولیت محدود؛ ۳- شرکت تضامنی؛ ۴- شرکت مختلط غیرسهامی؛ ۵- شرکت مختلط سهامی؛ ۶- شرکت نسبی؛ ۷- شرکت تعاونی تولید و مصرف.

بنابراین طبق مقررات قانون تجارت، نوع دیگری از شرکت برای تأسیس وجود ندارد. اما بعدتر اشاره خواهیم کرد که لازم نیست حتما شکل و شخصیت شخص حقوقی مدل‌های فوق الذکر باشد و می‌توان در قالب موسسه یا موارد دیگری شخصیت حقوقی را تشکیل داد. اما چنانچه موضوع گردهمایی ما برای یک فعالیت اقتصادی پایدار باشد، گریزی از ثبت به یکی از طرق بالا نیست. شرکت‌های نوپا اما معمولا بین دو نوع شرکت با مسوولیت محدود و سهامی خاص دچار تردید هستند و مطمئن نیستند قصد تشکیل کدام یک را دارند.

قانون به ما می‌گوید: شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسوولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است. همچنین بلافاصله بیان می‌کند زمانی که شما شخصیت حقوقی خود را در قالب و فرم یک شرکت سهامی سامان دهید، چه فعالیت اقتصادی بکنید و چه اساسا قصد نهایی شما کار اقتصادی نباشد، شرکت شما به مثابه یک بازرگان شناخته خواهد شد و به عبارت بهتر شرکت شما یک شرکت بازرگانی محسوب می‌شود. طبق ماده ۴ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب ۱۳۴۷، شرکت سهامی به دو نوع تقسیم می‌شود:

نوع اول) شرکت‌هایی که موسسان آنها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌کنند. این‌گونه شرکت‌ها شرکت سهامی عام نامیده می‌شوند.

نوع دوم) شرکت‌هایی که تمام سرمایه آنها در موقع تاسیس منحصرا توسط موسسان تامین شده است. این گونه شرکت‌ها شرکت سهامی خاص نامیده می‌شوند.در شرکت‌های سهامی عام عبارت «شرکت سهامی عام» و در شرکت‌های سهامی خاص عبارت «شرکت سهامی خاص» باید قبل از نام شرکت یا بعد از آن بدون فاصله با نام شرکت در کلیه اوراق و اطلاعیه‌ها و آگهی‌های شرکت به‌طور روشن و خوانا قید شود.بنابراین وجه افتراق شرکت سهامی خاص و شرکت سهامی عام در ماهیت سهامی بودن آنها و تقسیم سرمایه به سهام نیست، بلکه تنها در تامین سرمایه اولیه و ابتدایی شرکت است. البته پر واضح است که تشکیل شرکت سهامی عام پیچیدگی و دشواری خاص خود را دارد و همه افراد یا راغب به تشکیل آن نیستند یا توانایی مالی خود را در آن حد نمی‌بینند و به تشکیل شرکت سهامی خاص بسنده می‌کنند.

ملزومات شرکت سهامی خاص

گفته شد شرکت‌های سهامی که تمام سرمایه آنها در موقع تاسیس منحصرا از سوی موسسان تامین شده است، سهامی خاص هستند. حداقل تعداد سهامداران در شرکت سهامی خاص ۳ نفر است. این میزان و حد نصاب در شرکت‌های سهامی عام نیز وجود دارد. خاطر‌نشان می‌شود در شرکت‌های با مسوولیت محدود حداقل میزان شرکا تنها دو نفر هستند. در تمامی انواع شرکت‌ها قانون از حداقل میزان افراد نام می‌برد، اما برای حداکثر تعداد سهامداران سقفی را قانون قائل نشده است. در شرکت‌های سهامی خاص، حداقل سرمایه در زمان تاسیس یک میلیون ریال است و سرمایه شرکت نیز به سهام مساوی تقسیم می‌شود. ملاحظه می‌شود که حداقل سرمایه در شرکت‌های سهامی خاص و با مسوولیت محدود مشابه و یکسان است. در خصوص حداقل تعداد اعضای هیات‌مدیره مقرراتی وضع نشده، اما طبق نظریه حقوقی شماره ۵۱۵۶ / ۷ مورخ ۱۳/ ۷/ ۱۳۶۷ تعداد اعضای هیات‌مدیره نمی‌تواند کمتر از ۳ نفر باشد.

یک نکته دیگر از موارد افتراق بین شرکت سهامی خاص و با مسوولیت محدود، بحث انتخاب بازرس است. در شرکت‌های با مسوولیت محدود، انتخاب بازرس اختیاری است و اجباری به تعیین آن وجود ندارد، مگر اینکه تعداد شرکا بیشتر از ۱۲ نفر باشد. اما انتخاب بازرس در شرکت سهامی خاص اجباری است و اعضا باید حتما بازرسی را در شرکت تعیین و به اداره ثبت شرکت‌ها اعلام کنند. مورد دیگر سال‌های تصدی مدیران شرکت است. طبق ماده ۱۰۹ لایحه فوق الذکر، مدت مدیریت مدیران در اساسنامه معین می‌شود، اما این مدت از دو سال تجاوز نخواهد کرد. انتخاب مجدد مدیران نیز بلامانع است. این در حالی است که در شرکت‌های با مسوولیت محدود می‌توان مدت مدیریت را نامحدود تعیین کرد.

در همین رابطه باید توجه داشت مدیران در شرکت سهامی خاص الزاما باید سهامدار بوده یا تعداد سهام وثیقه مقرر در اساسنامه را تهیه کنند و به صندوق شرکت بسپارند. این در حالی است که مدیران در شرکت با مسوولیت محدود، به‌صورت موظف یا غیرموظف که از بین شرکا یا از خارج انتخاب می‌شوند، انجام وظیفه خواهند کرد. همین یک تفاوت از تفاوت‌های بسیار مهم بین این دو نوع شرکت است.

آخرین موردی که در این نوشتار به آن می‌پردازیم، بحث حد نصاب مجامع عمومی در این دو شرکت است. با یک بررسی ساده می‌توان به این نتیجه رسید که حد نصاب در شرکت‌های سهامی خاص روند ساده‌تری را نسبت به دیگری دارد. در خصوص مجامع شرکت سهامی خاص در نوشتار بعدی مفصل‌تر بحث خواهیم کرد. اما نکته نهایی اینکه همه این تفاوت‌ها نمی‌توانند مانع از انگیزه و غایت نهایی مدیران شرکت در تعیین ثبت شرکت شوند. شرکتی که قصد گسترش فعالیت خود را دارد و سعی می‌کند از افراد تازه و جدید در مدیریت خود استفاده کند، هیچ‌گاه در قالب شرکت با مسوولیت محدود ثبت نمی‌شود.