افول؛ از ایستوود تا داوودنژاد و پوراحمد
شکاف نسلی در مخاطبان سینما
جشنواره موسسه فیلم آمریکا که قدیمی‌ترین جشنواره فیلم در لس‌آنجلس است، شامگاه دیروز با نمایش«قاضی شماره ۲» در سالن تاریخی چینی‌های هالیوود پایان یافت و ستاره‌هایی مانند نیکولاس هولت، تونی کولت و زوئی دویچ روی فرش قرمز حاضر شدند.
کمپانی برادران وارنر قرار است در روزهای آینده «قاضی شماره ۲» را در کمتر از ۵۰ سینما اکران کند و هیچ برنامه‌ای برای افزایش سالن‌های نمایش آن وجود ندارد. بر اساس آمارها این فیلم در چهار سینما در نیویورک، پنج سینما در منطقه لس‌آنجلس و یک سینما در شیکاگو روی پرده می‌رود و به طور کل در ۲۵ شهر پرجمعیت کشور کمتر از ۲۵ سالن آن را نمایش خواهند داد.«Cineplex» ، بزرگ‌ترین مجموعه سینماهای زنجیره‌ای در کانادا، نیز این فیلم را تنها در یک سینما در تورنتو و ۱۶۰ سینمای دیگر در سراسر کانادا به نمایش می‌گذارد که این موضوع برای فیلم‌های منتشر‌شده از استودیوهای بزرگ هالیوود مانند برادران وارنر کمتر اتفاق افتاده است.
دلیل این اتفاق تلخ برای کارگردان مهم سینمای جهان به نمایش فیلم «ماچوی گریان» در سال ۲۰۲۱ برمی‌گردد. ایستوود در این فیلم بازی هم کرد ولی تنها ۱۶.۵میلیون دلار در سطح جهان فروخت و حتی نتوانست بودجه تولید ۳۳میلیون‌دلاری‌اش را جبران کند. این موضوع باعث شد کمپانی برادران وارنر که کارگردان سرشناس ۵۰ سال با آن همکاری داشته، با تردید روی کارهایش سرمایه‌گذاری کند. «ماچوی گریان» یک شکست تجاری بزرگ خورد البته در شرایطی اکران شد که سینماها در حال عبور از قرنطینه‌های ناشی از پاندمی کرونا بودند. این فیلم همزمان با یک اکران سینمایی در سامانه نمایش آنلاین نیز عرضه شد و در آن هم با نقدهای تند‌و‌تیزی روبه‌رو شد.
در همین رابطه روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داد که دیوید زاسلاو، مدیرعامل جدید کمپانی وارنر، پرسیده «ماچوی گریان» به چه دلیل ساخته شده در‌حالی‌که سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده بودند که شاید نتواند سودآور باشد. این پایان همکاری ایستوود با برادران وارنر نبود و این کمپانی با رهبری مایکل دی لوکا و پاملا ابدی قبل از تغییرات مدیریتی دوباره از او حمایت کرد و این کارگردان در آوریل ۲۰۲۳ فیلم جدیدی ساخت.
اکنون به نظر می‌رسد دیگر آن اعتماد وجود ندارد و اکران محدود این فیلم هم فقط به خاطر احترام به جایگاه این کارگردان و قدردانی از چند دهه همکاری انجام می‌شود. یک منبع نزدیک به برادران وارنر گفته اکران
«قاضی شماره ۲» یک اقدام سپاسگزارانه در قبال ایستوود تلقی می‌شود که میلیاردها دلار برای این شرکت از طریق فروش بلیت و همچنین جوایز متعدد فیلم‌هایی مانند «نابخشوده» و «عزیز میلیون دلاری» کسب کرده است.
در این میان منتقدان گفته‌اند آیا یک اکران محدود در چند سینما، ادای دین مناسبی نسبت به یکی از نمادین‌ترین چهره‌های سینماست که دهه‌ها به یک استودیو وفادار مانده است؟ ایستوود در طول دوران فعالیت سینمایی خود که از دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شده، توانسته هم در فهرست محبوب‌ترین بازیگران تاریخ سینما قرار بگیرد و هم در عرصه کارگردانی به دو اسکار بهترین فیلم و دو اسکار بهترین کارگردانی دست یابد.
این وضعیت مختص کلینت ایستوود نیست. بسیاری از سینماگران بزرگ جهان اکنون شکست‌خوردگان مشهور گیشه در این سال‌ها به حساب می‌آیند. شاید خیلی بیراه نباشد اگر بنویسیم این اتفاق در سینمای ایران هم رقم خورده است.
کارگردانان مشهوری که پیش‌تر می‌توانستند سیل عظیمی از مخاطبان را به سالن‌های سینما بکشانند اکنون مدام شکست می‌خورند و کارهایشان نقدهای منفی زیادی می‌گیرند. حتی کار به جایی رسیده که در سال‌های اخیر نمایش فیلم‌های برخی کارگردانان صاحب‌سبک سینما در جشنواره فیلم فجر با شوخی و کنایه و تمسخر روبه‌رو شده است.
به عنوان مثال فیلم «مصائب شیرین۲» ساخته علیرضا داوودنژاد این روزها پس از مدت‌ها اکران فقط ۱۷۰میلیون تومان فروخته و کارگردان فیلم با اشاره به فوت فرزندش رضا داوودنژاد که در این اثر بازی کرده نوشته است: «نمی‌دانم این بی‌اعتنایی‌ها و نادیده گرفتن احترام رضا که در شش‌سالگی با فیلم «بی‌پناه» اشک ملت را سرازیر کرد و در هفده‌سالگی با «مصائب شیرین۱» موجب قهقهه و شادی آنها شد و به عنوان بازیگر نقش اول مرد، نامزد سیمرغ بلورین جشنواره فجر شد و بعدها با اصغر فرهادی و «پشت‌کنکوری‌ها» در دل جوانان و خانواده‌ها جا باز کرد و سال‌ها در سریال‌های تلویزیونی به اوقات فراغت ملت خوشحالی و شادمانی هدیه کرد را چگونه باید بفهمم و توجیه کنم؟ آیا تعمدی در کار است؟ آیا رافت فیلم نسبت به هموطنان مهاجر و دعوت ضمنی از آنها برای بازگشت به وطن، فیلم را مغضوب و مهجور کرده است یا آنچه در حال وقوع است چیزی نیست جز اثبات پیش‌فرض «نفروش» بودن فیلم که اگر موفقیتی حاصل می‌شد، آن «پیش‌فرض» اولیه و همچنین سال‌ها بایگانی شدن فیلم را زیر سوال می‌برد؟ سرجمع مسوولان و دوستان و عوامل ذی‌ربط همه دست به دست هم دادند تا تدفینی دوباره برای رضای عزیز من برگزار کنند.»
نمونه دیگری از این اتفاق‌ها مربوط به کیومرث پوراحمد، کارگردان خاطره‌ساز، سینماست. او بعد از نمایش آخرین فیلمش، یعنی «پرونده باز است» ،برخوردهای تلخی را تجربه کرد. علی قائم‌مقامی، تهیه‌کننده چند فیلم پوراحمد، در گفت‌وگو با ایسنا گفته است: «در این سال‌ها اتفاق‌های تلخی هم رخ داد که از زمان نمایش فیلم «پنجاه قدم آخر» در جشنواره فجر شروع شد و رفتارهای نامناسبی با آقای پوراحمد صورت گرفت. او قبل از این، فیلم ماندگار «اتوبوس شب» را ساخته بود. متاسفانه در چند فیلم آخر مثل «تیغ و ترمه» و همین‌طور
«پرونده باز است» توهین‌ها در فضای مجازی به آقای پوراحمد تشدید شد. روز خاکسپاری ایشان، جوانی برای تسلیت سراغ من آمد. به او یادآوری کردم که در فضای مجازی چقدر مطالب خارج از نقد سینمایی، علیه آقای پوراحمد بیان کرده بود. خود او هم این موضوع را تایید کرد و گفت که اشتباه کرده ولی چه فایده؟ چنین رفتارهایی بارها در رسانه‌های رسمی هم تکرار شد و تیترهای آنچنانی علیه ایشان زدند و اگرچه آقای پوراحمد می‌گفت برایش اهمیتی ندارد، اما برخی بی‌احترامی‌ها او را اذیت کرد.»
این برخوردها پایان‌ناپذیر است. در این میان جو روسو، یکی از برادران مشهور روسو و خالق فیلم‌های ابرقهرمانی، با اشاره به شکست فیلم‌های مارول گفته یک شکاف نسلی بزرگ میان مخاطبان در نحوه مصرف مدیا به وجود آمده است؛ یک نسل داریم که عادت کرده در زمان مشخص به سینما برود تا فیلم مورد‌نظرش را ببیند، اما رو به پیری است و در همین حین نسل جدید دلش می‌خواهد در لحظه اثری را تماشا کند و بعد سراغ اثر بعدی برود.
