نظارت بر فعالیت‌های موسسات فرهنگی تشدید می‌شود؟
سیما و ارشاد علیه تبلیغات در ماهواره
در چند سال اخیر، تبلیغات فیلم‌های سینمایی در کانال‌های ماهواره‌ای همیشه با موضع‌گیری‌های شدید دولتی‌ها روبه‌رو بوده است. مسوولان فرهنگی دولت‌های مختلف بارها از برخورد با فیلم‌های تبلیغ‌شده در ماهواره سخن گفته‌اند و به‌تازگی نیز عباس محمدیان، مدیرکل دفتر تبلیغات ارشاد، گفته هم‌راستا با سیاست‌های حکمرانی در زمینه حفظ و نگهداشت سرمایه‌های ملی و لزوم مقابله با پدیده خروج ارز و سرمایه از کشور از طریق تبادلات مالی غیررسمی، فرآیندهای نظارتی بر فعالیت‌های تبلیغاتی شرکت‌ها و موسسات داخلی در خارج از کشور تشدید و تقویت می‌شود.
به گزارش ایدنا، محمدیان نه فقط از صاحبان فیلم‌ها، بلکه از تمامی صاحبان کسب‌وکار در کشور خواسته برای انجام فعالیت‌های تبلیغاتی خود ازطریق موسسات تبلیغاتی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام کنند و از هرگونه مراودات مالی با کنشگران و فعالان تبلیغاتی خارج از کشور، خصوصا افراد غیر‌همسو با منافع ملی، پرهیز کنند. خلاصه صحبت این است که احتمالا وزارت ارشاد می‌خواهد محدودیت‌ها و بازدارندگی‌های جدی برای تبلیغات فیلم‌های سینمایی در ماهواره ایجاد کند. برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی، هم‌زمانی این موضوع با راه‌اندازی سامانه نظارت مردمی در بازار کتاب و افزایش برخوردهای خیابانی با دختران و زنان کم‌حجاب را از نشانه‌های ناکارآمدی دولت در مدیریت فرهنگی دانسته‌اند. برخی نیز انگیزه‌های اقتصادی را در پس این ماجرا مطرح کرده‌اند.
تبلیغات ماهواره‌ای چند؟
طبق معمول اطلاعات دقیق و شفافی در دست نیست، اما قربان نجفی، کارگردان فیلم «فصل ماهی سفید»، گفته بود رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان هفته‌ای ۵ تا ۱۵هزار دلار از فیلم‌سازان می‌گیرند تا فیلم‌هایشان را در رسانه‌شان تبلیغ کنند. چنان‌که خبرآنلاین هم گزارش داده، سال گذشته از سینمای ایران رقم بیش از صدمیلیارد تومان به شبکه ماهواره‌ای «جم» تبلیغ داده شده و پخش‌کننده‌ها چنین رقم بالایی را برای تبلیغ فیلمشان هزینه کرده‌اند و تقریبا رقمی معادل یک‌ونیم میلیون دلار ارز، یعنی حدود ۱۰۰میلیارد تومان، از کشور خارج شده است. حالا این پرسش به وجود می‌آید که با توجه به این پرداخت بالا به ماهواره‌ها، آیا سود اصلی از اکران فیلم‌های کمدی را سینمای ایران برده یا ماهواره‌ها؟
صداوسیما در رکود
به ابتدای گزارش برگردیم. چرا تلویزیون خودمان نه؟ واقعیت این است که ضریب نفوذ تلویزیون مانند گذشته بالا نیست. چندی پیش هم رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما گفته بود که دیگر دوره و زمانه عوض شده و نباید انتظار مخاطبان ۸۰ و ۹۰درصدی داشته باشیم. کاهش ادامه‌دار مخاطبان تلویزیون این رسانه عظیم را هم زیانده کرده است. روز گذشته رسانه‌ها با استناد به جداول درآمدی و هزینه‌ای بودجه سال ۱۴۰۳ اعلام کردند که صداوسیما در فهرست سازمان‌های انتفاعی دولت است. رادیو و تلویزیون طبق این جداول، ۲۷هزار و ۱۱۷میلیارد تومان هزینه دارد در‌حالی‌که درآمدش تنها ۶هزار و ۶۰۰میلیارد تومان است. اگر موضوع این است که چرا سازندگان فیلم‌های سینمایی برای تبلیغات خود به ماهواره رجوع می‌کنند، باید گفت آنها متوجه شده‌اند که ضریب نفوذ شبکه‌های ماهواره‌ای هم بالاست.
نکته بعدی این است که بر اساس اعداد و ارقام، تبلیغات در تلویزیون برای سازندگان صرفه مالی ندارد و آنها ترجیح می‌دهند همان هزینه یا کمتر از آن را بپردازند و تبلیغات فیلمشان را در شبکه‌ای نمایش دهند که بینندگان بیشتری دارد. تا قبل از ریاست آقای جبلی و جلیلی بر صداوسیما، تلویزیون بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ تیزر تبلیغاتی را به فیلم‌های سینمایی اختصاص می‌داد، یعنی به‌نوعی به کالاهای فرهنگی سوبسید می‌دادند؛ اما زمانی که این دوستان روی کار آمدند این معادله برعکس شد و اعلام کردند ما بین ۱۰ تا ۱۵ تیزر تبلیغاتی را به فیلم‌ها اختصاص می‌دهیم و اگر سازندگان تبلیغات بیشتری می‌خواهند باید هزینه پرداخت کنند.
در حال حاضر هم عدد دقیقی از میزان پول دریافتی تلویزیون بابت پخش تیزرها در تلویزیون در دست نیست، اما طبق آخرین ارقام، این استدلال وجود دارد که تبلیغ فیلم در ماهواره بسیار به‌صرفه‌تر از تلویزیون است. ضمن اینکه دریافت این رقم هنگفت، آن هم در زمانی که تلویزیون بخش عمده‌ای از مخاطبانش را از دست داده، هیچ توجیهی ندارد. دلیل این افت مخاطب هم مشخص است، تلویزیون ایران تنها جایی است که تحت نظارت دولت است.
حقیقت تلخ
امیرحسین علم‌الهدی، کارشناس اقتصاد سینما و از بنیان‌گذاران و مدیران سابق گروه هنر و تجربه، درباره خروج ارز از کشور برای تبلیغ فیلم‌ها گفت: اینکه بگوییم سرمایه هدر رفته درست نیست، چون همین ماجرا سبب فروش هزار میلیارد تومانی سینما شد. اصلا این موارد را رها کنید، من با پول خودم یک کالا را تولید کردم و حالا می‌خواهم این را به دست مصرف‌کننده برسانم و برای این کار دو راه مقابلم قرار گرفته است، یک، رسانه داخلی که ضریب نفوذ کمی دارد و دو، رسانه خارجی که ضریب نفوذ بیشتری دارد. انتخاب بین این دو گزینه کاملا بدیهی است، اگر واقعا دوست دارند که سینمای ایران به سمت پخش تیزر تبلیغاتی در تلویزیون داخلی حرکت کند، باید مرجعیت را برگردانند؛ هر زمان این اتفاق رخ دهد قطعا بچه‌های سینما هم از این ماجرا حمایت می‌کنند.
او همچنین گفت: ما سال گذشته ۲۸ و نیم میلیون مخاطب داشتیم و در سال ۱۳۹۷ هم ۲۸ و نیم میلیون مخاطب داشتیم، البته با ضریب صندلی بیشتر نسبت به پنج سال گذشته که این یعنی رشد، اما این مهم است که ما چگونه به این وضعیت رسیدیم و چه تغییرهایی داشتیم. ما ۱۰۰ میلیارد تومان پول دادیم تا هزار میلیارد تومان فروش داشته باشیم و این رقم حاصل فروش ده فیلم است و باقی فیلم‌ها عمدتا کارکرد اقتصادی نداشتند. حالا پیرو همین ماجرا هم نمی‌توانیم بگوییم این ماجرا حاصل ضعف مدیران سینمایی است، بلکه باید بگوییم حاصل از دست رفتن کارکردهای تلویزیون است.
