وداع با بازیگر مولف

تارخ که در طول حیات کاری‌اش شانس همکاری با بزرگانی چون بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، علی حاتمی، محمدعلی نجفی و مسعود کیمیایی را  داشت، علاوه بر بازی در فیلم‌ها و مجموعه‌های به‌یاد‌ماندنی، با راه‌اندازی اولین کارگاه آزاد بازیگری توانست نسل جدیدی از هنرپیشه‌های توانا را پرورش دهد که برخی از آنها مانند ترانه علیدوستی،‌ حبیب رضایی، مهتاب کرامتی و شبنم مقدمی اکنون خود به ستاره‌های سینما تبدیل شده‌اند. امین تارخ ۲۰ مرداد ۱۳۳۲ در محله سردوزک شیراز متولد شد. پدرش در شش‌سالگی از شیراز به سیستان و بلوچستان منتقل شد. امین تارخ پس از سه سال به همراه خانواده به شیراز بازگشت و تحصیلاتش را  ادامه داد. در سال ۱۳۵۱ به دانشگاه تهران راه یافت و در سال ۱۳۵۶ از دانشکده هنرهای نمایشی دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. او تحصیلات تکمیلی خود را در سال ۱۳۶۳ با کسب مدرک فوق‌لیسانس در رشته مدیریت فرهنگی به پایان برد و  از سال ۱۳۷۶ به عنوان یکی از چهره‌های برتر احیای تئاتر ایران شناخته شد. در هجدهمین جشنواره تئاتر و فیلم فجر هم به عنوان یکی از اعضای هیات داوران و هم به عنوان یکی از کارگردان‌های هنری حضور یافت. او در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت لوح افتخار «هنرمند ملی» شد.

روایت یک راه

از امین تارخ به عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران مولف سینما و تلویزیون ایران یاد می‌شود. تئاتر آغازگر راه هنری او بود و پس از آن به‌سرعت کارش به تلویزیون کشیده شد، چند سال بعد در سینما امتداد یافت و در نهایت این مسیر پس از حدود نیم قرن در تلویزیون به پایان رسید. در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب زمانی‌که تلویزیون و سینمای ایران از جریان سینمای تجاری و خلق آثار بازاری فاصله می‌گرفت و به سمت تولید آثار اندیشه‌محور می‌رفت، شاهد تولید سریال‌ها و آثار سینمایی بودیم که بعد از چهار دهه از انقلاب هنوز هم از آن آثار به‌عنوان آثار تراز و معیار در هنر سریال‌سازی و سینمایی یاد می‌شود. دو سریال «سربداران» ساخته محمدعلی نجفی و «بوعلی ‌سینا» ساخته کیهان رهگذار آثاری بودند که در تثبیت جایگاه هنری او نقش مهمی ایفا کردند.

او در سربداران نقش شیخ حسن جوری را بازی کرد و در «بوعلی سینا» نقش پزشک و دانشمند بزرگ ایران را. بعدها با درخشش در کارهای دیگری نامش را به عنوان یک بازگر مولف به تثبیت رساند. محمدعلی نجفی کارگردان «سربداران» گفته کیهان رهگذار در سریال «سربداران» انتخاب بازیگران را به عهده داشته و گویا رهگذار با امین تارخ آشنا بوده و او را در ابتدا برای نقش «محمدبیک» به نجفی پیشنهاد می‌دهد. نجفی درباره علت انتخاب تارخ برای نقش «شیخ حسن جوری» گفته است: «در جلسه‌ای با این بازیگر در حال گفت‌وگو بودیم که یک‌دفعه از بیرون صدایی آمد و امین تارخ به سمت صدا برگشت. حالت و نگاهی که به‌یک‌باره در چهره‌اش دیدم نظرم را تغییر داد و به مرحوم رهگذار گفتم او را برای نقش شیخ حسن می‌خواهم.»

در آن زمان افراد بسیاری برای نقش شیخ حسن تست داده بودند اما هیچ‌کدام باب میل محمدعلی نجفی نبودند. از طرفی تفاوت فاحشی بین شخصیت محمدبیک با شیخ حسن وجود داشت و همین باعث شده بود قانع کردن رهگذار برای این تغییر تصمیم سختی باشد؛ «حتی زمانی که به تارخ پیشنهادش را دادم کمی جا خورد، اما به‌تدریج او نیز موافقت کرد. امین تارخ را با تئاتر می‌شناختم، ولی در آن لحظه چیزی وجود داشت که پیش از این ندیده بودم. او از آن دسته بازیگرانی است که «آن» دارد. این ویژگی خاص در کنار صدای تاثیرگذار و نوع نگاهش قطعا او را شایسته بازیگری کرده است.»

امین تارخ در دو اثر ماندگار علی حاتمی یعنی فیلم‌های سینمایی «مادر» و «دل‌شدگان» هم بازی کرد. این کارگردان درباره‌اش گفته بود: «هیچ‌کس به‌جز امین تارخ نمی‌توانست شیدایی «جلال الدین» جوانی پدر در فیلم مادر و شوریدگی و دلباختگی «طاهر» خواننده گروه موسیقی فیلم دل‌شدگان را ایفا کند. پیش‌ از آغاز نگارش فیلم‌نامه این دو اثر، تمامی خصوصیت‌های شخصیت‌ها را که از صفات بارز در هنر بازیگری امین تارخ بود انتخاب کردم و این دو کاراکتر را برای او به رشته تحریر درآوردم.»

 درخشش در سریال‌های دهه ۸۰

او در دهه ۸۰ هم فعال بود، دهه‌ای که محوریت مجموعه‌های تلویزیونی با الگوگیری و الهام گرفتن از جریان سینمای مذهبی و دینی ـ که در سینمای ایران به‌عنوان «سینمای ماورا» شناخته می‌شد ـ حول مفاهیم مذهبی و معنوی و ماورایی بود. تارخ در این گونه آثار هم نقش‌های مهمی را بازی کرد. از سریال جریان‌ساز و اثرگذار «اغما» به کارگردانی سیروس مقدم و نقش دکتر طاها پژوهان با بازی امین تارخ گرفته تا سریال «خسته‌دلان» به کارگردانی سیروس الوند و نقش‌آفرینی در کنار زنده‌نام داود رشیدی و استاد علی نصیریان، یا سریال «جراحت» به کارگردانی محمدمهدی عسگرپور، در هر یک از آن‌ها می‌توان درخشان‌ترین نقش‌آفرینی‌های شخصیت‌های ماندگار آثار تلویزیونی کشورمان را یک‌به‌یک به ‌نام امین تارخ سند زد و در حافظه تاریخِ تلویزیون و دوستداران آثار نمایشی ثبت و ضبط کرد.

ایفای نقش خلیل سهرابی توسط امین تارخ در اثر درخشان پوران درخشنده با ‌عنوان «پرنده کوچک خوشبختی» در قامت پدر ملیحه سهرابی با بازی عطیه معصومی ـ دختری که بر اثر ضربه روحی در کودکی قدرت تکلم خود را از دست داده ـ تا «پاییزان» اثر ماندگار رسول صدرعاملی که یکی از اولین عاشقانه‌های سینمای ملودرام ایران در سال‌های پس ‌از پیروزی انقلاب اسلامی بود؛ یا نقش نابِ ضدقهرمان جذاب و دوست‌داشتنی مسعود کیمیایی در فیلم «سرب»؛ همه و همه در قامت هنر بازیگری درخشان امین تارخ نهفته است. مراسم تشییع و خاکسپاری این هنرمند فقید امروز ساعت ۱۰ در قطعه هنرمندان بهشت زهرا برپا خواهد شد.