چرا فیلم‌های پرمخاطب دنیا روی پرده نمی‌روند؟
پول‌سازهای خارجی بازار سینمای ایران
اردیبهشت‌ماه بود که اعلام شد تمام پروانه‌های نمایش لغو می‌شوند و برای آثار متقاضی بر اساس ضوابط تعیین شده پروانه نمایش داده می‌شود. در عین حال برای فیلم‌ها درجه‌بندی عالی، ممتاز و خوب در نظر گرفته شد تا میزان حمایت‌ها اعم از نقدی یا غیرنقدی مانند کاهش مالیات و معافیت از پرداخت عوارض ـ انجام شود. با این وجود، سینمادارها علاقه‌ای به اکران آثار سینمایی بومی نداشتند و به اکران آثار خارجی تمایل نشان می‌دادند، مخصوصا که دفتر فرهنگی سفارت شوروی هم فیلم‌ها را با قیمت ارزان در اختیار سینماداران قرار می‌داد. از سوی دیگر فعالان سینما با اکران و ورود فیلم‌های خارجی مخالف بودند. این موضوع به حدی پررنگ شد که دولت مقرر کرد تمام سینماها در ۶ ماه دوم هر سال باید حتما یک فیلم ایرانی جدید را به مدت یک ماه نشان دهند.
اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که از ۳۴۰ فیلم به نمایش درآمده برای هیات بازبینی فیلم‌ها، تنها ۱۳۷ فیلم مجوز گرفتند. در یک سال گذشته هم، زمانی که صاحبان آثار سینمایی تمایلی به اکران فیلم‌هایشان در شرایط کرونایی نداشتند، باز هم حرف و حدیث‌هایی درباره اکران فیلم‌های خارجی شنیده می‌شد، اما این موضوع باز هم عملی نشد و سینماها ماندند و ردیف فیلم‌های اکران شده یا در انتظار اکران که چشم به بازگشت مخاطبان به سالن‌های سینما دوخته بودند اما همچنان رونق بازراها کمتر از انتظارهاست.
هنوز هم سینمادارها با اکران فیلم‌های خارجی موافقند، اما سینماگرها با توجه به اینکه تعداد سالن‌های فعال سینمایی کمتر از آن است که بتواند تولید سالانه فیلم را پوشش بدهد، مخالف این موضوع هستند. با این حال به نظر می‌رسد که استقبال ایرانیان از فیلم‌های خارجی در سینماها در مقایسه با سال‌های دهه‌شصت و پیش از آن کاهش یافته باشد. در سال‌هایی که جمعیت ایران حدود ۵۶ میلیون نفر بود، بیش از 5 میلیون و 600 هزار نفر از این جمعیت در سینماها به تماشای فیلم هندی «مشعل» نشستند تا عنوان پرفروش‌ترین فیلم خارجی تاریخ سینمای ایران را از آن خود کند. این در حالی است که نزدیک به 5 سال بعد از اکران این فیلم، در سال 1372 کمی بیش از 5/ 4 میلیون نفر به تماشای فیلم ایرانی افعی در سینماها نشستند.
این در حالی است که طی سال‌های اخیر، با وجود درنظرگرفتن ضوابطی برای اکران فیلم خارجی در «نظام‌نامه اکران» فیلم‌های خارجی با استقبال از سوی تماشاچیان مواجه نشد. حتی موسسه رسانه‌های تصویری هم که موظف به تامین و توزیع فیلم خارجی برای اکران معرفی شده بود، دچار ادغام و به نوعی انحلال شد.
فروش فیلم‌های خارجی از سال 1376 در ایران افول کرد و رکوردهای میلیونی تماشاگران این فیلم‌ها، به‌طور میانگین به 200 هزار نفر رسید. آخرین فیلم پرفروش خارجی در ایران در سال 81 اکران شد و تنها 60 هزار مخاطب داشت. یکی از دلایل این موضوع، رواج دستگاه «ویدئو» میان مردم بود. اگرچه استفاده از ویدئو تا اوایل دهه ۷۰ ممنوعیت داشت، با این‌حال انواع فیلم‌های هندی، هنگ‌کنگی (کاراته‌ای) و فیلمفارسی در میان مردم دست‌به‌دست می‌شد.
به همین دلیل و با گسترش دسترسی‌ها به فیلم‌های خارجی در رسانه‌های اینترنتی، به نظر می‌رسد که اکران این‌گونه فیلم‌ها چندان موفقیت آمیز نباشد. اما تا پیش از این اتفاق، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی به بررسی اکران فیلم‌های خارجی در سال ۱۳۹۷ پرداخته بود و «افزایش فروش سینماها و رونق اقتصادی»، «افزایش کیفیت سلیقه سینمایی مردم» و «افزایش کیفیت تولیدات سینمای ملی» را جزو دلایل موافقان این اکران بر شمرده بود. استدلال مخالفان اکران فیلم خارجی در سینماها هم «ضربه به سینمای ملی به دلیل کمبود سالن نمایش»، «تجربه ناموفق قبلی در اکران فیلم‌های خارجی» و «آثار و پیامدهای منفی فرهنگی و اخلاقی در جامعه» را مطرح کرده بودند.
پرفروش‌ترین خارجی‌های بازار اکران
جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های خارجی در سینمای ایران نشان می‌دهد که مخاطبان به سینمای بالیوود بیشترین علاقه را دارند. به‌عنوان نمونه، فیلم سینمایی «مشعل» طی دو اکرانش در سینماهای ایران که پرفروش ترین فیلم بود بیش از 5/ 4 میلیون بلیت فروخت و البته با احتساب خرده‌فروش‌هایش در دیگر سال‌ها، بیش از 5/ 5میلیون بلیت فروخته و رتبه نخستین پرفروش‌ترین فیلم خارجی را در تاریخ سینمای ایران به خود اختصاص داده است. در جدول این گزارش پرفروش‌ترین فیلم‌های خارجی را در سال‌های 1364 تا 1381 می‌بینید. از سال 1381 به بعد اکران فیلم خارجی در سینماهای ایران از رونق افتاد و در دوره‌ای هم ممنوع بود.
