سیمای فردیدیان

شاید بتوان گفت غالب کتاب‌هایی که تاکنون درباره فردید منتشر شده‌اند، یا در هواداری از اندیشه‌های او بوده، یا در ضدیت با آرا و افکارش نوشته شده‌اند. کمتر اندیشمندی در ایران از این منظر سرنوشت فردید را داشته است. به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی که نحوه مواجهه با فرهنگ غرب همواره در محافل فرهنگی و سیاسی جامعه به‌طور جدی‌تری مطرح بوده است، با اندیشه‌های فردید با دو نگاه کاملا متضاد پیروی و تایید و یا ضدیت و تخریب روبه‌رو بوده‌ایم. کتاب موردنظرمان اما از این نظر، استثنا است. یعنی نویسنده در مقام پژوهشگری منصف و بی‌طرف صرفا درصدد معرفی جوانب گوناگون حیات فکری فردید است؛ دغدغه کشف حقیقت را دارد و البته در این مسیر به جوانب مثبت و منفی شخصیت فکری او بی‌توجه نبوده و ارزیابی موافقان و مخالفان را نیز بیان کرده است. به همین جهت خواننده کتاب با طیب خاطر می‌تواند اطمینان داشته باشد که نویسنده نمی‌خواهد او را با خود همسو کند و تحت‌تاثیر خواسته‌های خود قرار دهد. می‌دانیم که مُبدع اصطلاح «غربزدگی» در ایران فردید بود، هرچند جلال آل‌احمد آن را پر و بال دیگری داد و در کتابی مستقل به همین نام وارد عرصه سیاست‌ کرد. جریان نقد فرهنگ غرب در کشور ما، مبارزه با آن و دعوت به سنت‌های شرقی اسلامی مسیر فراگیری بوده که طیف وسیعی از چهره‌های تاثیرگذار مانند دکتر شریعتی، دکتر نصر، دکتر داوری و در میان جوان‌ترها مرحوم مرتضی آوینی را در خود جا می‌داد. محققان و پژوهشگران مباحث غرب‌شناسی و نقادان فرهنگ غرب هنوز هم ناگزیر از مطالعه متن‌های چاپ شده سخنرانی‌های فردید هستند. نویسنده کتاب، ذیل عنوان «شرح منظومه فکری فردید» به‌قدر کافی به موضوع غرب و غربزدگی از منظر فردید و فردیدیان پرداخته است. از موضوعات درخور توجه کتاب، بحث رودررویی هایدگری‌ها و پوپری‌ها در ایران است. در راس طیفی از هواداران هایدگر فیلسوف آلمانی منتقد غرب، فردید قرار دارد و در جانب دیگر عبدالکریم سروش، که آشکارا به دفاع از عقاید مولف «جامعه باز و دشمنان آن» می‌پردازد. در انتها بار دیگر بر موجز بودن و سودمندی کتاب مورد بحث تاکید و به علاقه‌مندان مسائل مربوط به فردید و افکارش توصیه می‌شود.