آیا بازار آثار تجسمی در آستانه ورود به یک بحران است؟
بن‌بست حراج‌های هنری در خاورمیانه
حراج امسال در حالی لغو شده که «کارولینا لوکا»، مدیر جدید آثار خاورمیانه کریستیز بر موفقیت کلی بازار فروش آثار هنری خاورمیانه تاکید دارد.«لوکا» در گفت‌وگو با آرت‌نت بیان کرد: «برگزار کردن سالانه رویداد حراج مساله‌ای است که برای مدت‌ها مورد بحث بوده است. ما باید بتوانیم تقاضاهای جدید مجموعه‌داران خاورمیانه که تشنه فروش آثار هنری باکیفیتی که مطابق خط‌مشی‌های مجموعه‌های آنها هستند را پاسخگو باشیم. مجموعه‌داران در زمینه انتخاب و خرید آثار به حد کمال رسیده‌اند.» لوکا در ادامه افزود: «بخش اعظمی از آثار هنری باکیفیت خاورمیانه در ۱۰ سال اخیر خریداری شده‌اند و هنوز به بازار بازنگشته‌اند. اغلب موسسه‌ها هم میلی به فروش دوباره آثار خود ندارند. این به آن معناست که ما اکنون به‌دنبال راهی برای کمک به بازار معاصر هستیم.» این نکته می‌تواند به معنای به بن‌بست رسیدن عرضه آثار برجسته هنری در خاورمیانه قلمداد شود. موضوعی که در صورت صحت، بازارهای آتی خاورمیانه را با بحران فروش روبه‌رو خواهد کرد. در چند سال اخیر ابهام در قیمت‌گذاری و تردید در اصالت آثار عرضه شده در حراجی‌های هنری خاورمیانه حاشیه‌های زیادی را ایجاد کرد. موضع‌گیری کریستیز درباره فقدان آثار باکیفیت نیز می‌تواند حاشیه‌های مربوط به این بازار را دوچندان کرده و بحران‌های عمیقی در این حوزه ایجاد کند. بررسی حراج کریستیز برای عرضه آثار هنری خاورمیانه در چند دوره اخیر نشان می‌دهد که این حراجی هربار با ارائه آثار ارزان‌تری روبه‌رو شده است، همچنین تمایل به خرید آثار نیز کاهش پیدا کرده است. در حراج اخیر هنر مدرن و معاصر خاورمیانه کریستیز که آبان ماه امسال برگزار شد، ۱۱۴ اثر در کاتالوگ حضور داشت که پیش از برگزاری ۳ اثر از حراجی خارج شد و ۲۹ اثر دیگر نیز خریداری پیدا نکردند. فروش نرفتن نزدیک به ۳۰ درصد آثار ارائه شده در یک حراجی به معنای شکست بزرگ برای یک برند معتبر در این بازار است. این امر به نوبه خود می‌تواند از یک‌سو نشان‌دهنده کاهش کیفیت آثار و عدم استقبال خریداران از آثار باشد و از سوی دیگر می‌تواند به معنای کاهش تمایل خرید به آثار هنری قلمداد شود. به هر دو معنا باید گفت که بازار هنرهای تجسمی در خاورمیانه در حال ورود به یک بحران است. نمودار و جدول میانگین قیمت فروش در حراج‌های اخیر کریستیز خاورمیانه این ادعا را ثابت می‌کند. در نمودار واحد قیمت میانگین به هزار دلار و واحد قیمت فروش کل به صد هزار دلار محاسبه شده است.
دیگر استدلال‌ها
با وجود نکات مطرح شده، برخی از فروشندگان می‌گویند مساله کمتر مربوط به دسترسی به آثار هنری و بیشتر ناشی از ابهام در بازار است. چارلز پوکاک بنیانگذار گالری میم و مشاور بنیاد هنری بارجیل در شارجه هم می‌گوید: بیش از همه، ما به کیفیت، تحقیق بیشتر، ارزش افزوده بیشتر و شفافیت بیشتر نیاز داریم. کارهای هنری در بیرون هست. اگر ما بتوانیم به آنها دسترسی داشته باشیم، خب خریداران هم می‌توانند. مهم‌تر از همه این است که آنها نیاز دارند شفافیت و امنیت بیشتری برای خریدار در برابر آثار تقلبی وجود داشته باشد.در همین حال نمایندگان دیگر خانه‌های حراجی می‌گویند نگرانی‌ای درباره بی‌ثباتی کلی منطقه ندارند. مای ادلیب، از مدیران فروش ساتبیز در خاورمیانه می‌گوید: مجموعه‌داران جدی، سلیقه‌های کاملا مشخصی دارند و وقتی آثار باکیفیت ارائه شود، خریدشان را انجام می‌دهند. وی می‌افزاید: فکر می‌کنم این تجارتی معمول و همیشگی است. مشتریان خاورمیانه در سال ۲۰۱۹ به میزان ۲۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۸ خرید کردند و ما شاهد افزایش ۸۲ درصدی خریداران اماراتی در فروش جهانی در مقایسه با سال ۲۰۱۵ هستیم. در همین حال دلالان این بازار می‌گویند انعطاف‌پذیری در این بازار در هر منطقه مختص خودش است. به گفته ویل بوری از مالکان گالری لوری شبیبی در دبی هر سال وضعیت متفاوت است و باید با آن هماهنگ شد. به گفته وی در سال ۲۰۱۸ بخش عمده‌ای از فروش خاورمیانه توسط خریدارانی از آمریکا به نقاط مختلف جهان برده شد، اما سال پیش بخش اعظم آن به موسسه‌های خصوصی و کلکسیون‌های فردی امارات رفت. البته مسوولان کریستیز می‌گویند برنامه حراجی ماه مارس سال آینده (۲۰۲۱) هنوز به قوت خود باقی است و برنامه سالانه «ساعت‌های باارزش» خود را در همین شهر در ۱۱ آوریل ۲۰۲۰ برگزار می‌کند.
