چرا برخی کتاب‌فروشی‌ها مجبور به تعطیلی می‌شوند؟
بحران بنگاه‌داری در بازار کتاب
این بحران در حالی گریبان برخی فروشگاه‌های عرضه کتاب را گرفته است که به موازات آن برخی کتاب‌فروشی‌های جدید پا به عرصه گذاشته یا به ایجاد شعبه‌های جدید اقدام کرده‌اند. چنین تناقضی این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا تنها مشکلات اقتصادی و مشکل سرانه پایین مطالعه موجب چنین بحرانی شده است یا نوع و نگرش گردانندگان بنگاه‌های عرضه کتاب نیز در موفقیت یا عدم موفقیت جذب مخاطب نقش اساسی ایفا می‌کند؟ هرچند صنعت نشر و همچنین عرضه کتاب در کشور با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند اما تجربه دیگر کشورها نشان می‌دهد آنچه در این زمینه و هر کسب‌و‌کار دیگری هنوز راهگشاست، داشتن خلاقیت و قدرت انطباق‌پذیری است، همان‌طور که صاحبان کتاب‌فروشی «موراوین» از قدیمی‌ترین کتاب‌فروشی‌های دنیا یکی از رموز موفقیت خود در طول چهار قرن را خلاقیت عنوان می‌کنند که با وجود فراز و نشیب بازار کتاب در جهان هنوز هم می‌تواند حیات داشته باشد. مسوولان این کتاب‌فروشی اعتقاد دارند «هر کتاب‌فروشی باید شخصیت خود را در کتاب‌فروشی حفظ کند و تنها با انتشارات خاصی کار کند تا بتواند اعتماد مردم را جلب کند.» علاوه‌بر این در دنیایی که رقابت در عرضه محصولات وجود دارد نحوه چینش کتاب در ویترین، ایجاد فضای مناسب در کتاب‌فروشی و برخورد حرفه‌ای فروشندگان نقش مهمی در جلب مشتری دارد. همچنین در دنیایی که دنیای ارتباطات جدید است بهره‌گیری از همه امکانات فضای مجازی برای معرفی فروشگاه و کتاب‌های عرضه شده، نه تنها اهمیت دارد بلکه ضروری به نظر می‌‌رسد زیرا هم‌اکنون فروشگاه‌های عرضه اینترنتی کتاب یکی از رقبای سرسخت کتاب‌فروشی‌های فیزیکی هستند. از این رو اگربخواهیم یک کتاب‌فروشی را در دنیای دیجیتالی امروز سر پا نگه داریم باید از روش‌های سنتی فاصله بگیریم و به جای آن از ترکیبی از روش‌های قدیم و جدید در فروش استفاده کنیم. با همه اینها نمی‌توان از موانع جدی‌ای که بر سر راه کتاب‌فروشی‌ها چه به لحاظ قانونی و چه از نظر فضای کلی اقتصادی وجود دارد غافل شد؛ موانعی که برخی برای تمام دنیا عمومیت دارد و برخی از آنها مختص کشور ماست. در چند سال اخیر چندین کتاب‌فروشی بزرگ در تهران و شهرستان‌ها تعطیل شدند یا به مرز تعطیلی کشیده یا دست‌کم مجبور به جابه‌جایی مکان شدند که از میان آنها می‌توان به کتاب‌فروشی‌های نشر ویستار، نشر رود، نشر نی، کتاب‌فروشی مثلث، کتاب‌فروشی آسیا و اخیرا کتاب‌فروشی نشر افراز اشاره کرد. از عمده دلایل این فروشگاه‌ها برای تعطیلی مسائل اقتصادی است که آن نیز به عوامل مختلف مرتبط است. نکته‌ای که در سخن اغلب کتاب‌فروشان دیده می‌شود حمایت نکردن دولت از کتاب‌فروشی‌هاست؛ حمایت‌هایی که البته باید غیر‌مستقیم و از طریق تسهیل شرایط کسب‌و‌کار فراهم شود.
سود کم
کتاب‌فروشی مانند همه بنگاه‌های اقتصادی نه تنها نیازمند سودآوری است بلکه باید در رقابت با کاسبی‌های دیگر از سودآوری قابل قبولی برخوردار باشد وگرنه صاحب کتاب‌فروشی با وجود دغدغه‌های فرهنگی سرانجام اسیر وسوسه تغییر شغل خواهد شد. کتاب‌فروشان یکی از دلایل مشکلات خود را سود کم حاصل از فروش کتاب عنوان می‌کنند. محمود آموزگار مدیر کتاب‌فروشی آمه و نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در همین زمینه می‌گوید: «یکی از دلایل تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها سهم اندک آنها از قیمت پشت جلد کتاب است. به باور من باید سهم کتہاب‌فروش از قیمت پشت جلد در ایران حداقل به استانداردهای بین‌المللی که ۳۳ درصد است برسد اما این اتفاق در کشور ما رخ نداده است.» از دیگر عواملی که موجب دلسردی کتاب‌فروشان در سال‌های اخیر شده است وعده‌های حمایتی است که هرگز به درستی عملی نشده است.
محمدعلی جعفریه، مدیر موسسه نشر و کتاب‌فروشی ثالث نیز می‌گوید: «کتاب‌فروشی‌ها فقط به‌صورت اسمی از مالیات معاف هستند اما رسما در ادارات مالیات و به بهانه‌های مختلف از آنها مالیات اخذ می‌شود و هر چقدر من و همکاران و صنف ما در این زمینه تلاش و مذاکره می‌کند باز هم در بر همان پاشنه می‌چرخد.» وی در عین حال به معضل عدم صرفه اقتصادی فروش کتاب نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها آثار با قیمت هفت، هشت سال قبل وجود دارد و عرضه می‌شود اما آیا هزینه‌ها نسبت به آن زمان تغییر نکرده است؟ مگر درآمد کتاب‌فروش از پشت جلد کتاب چقدر است؟ مشکل به روز نشدن قیمت کتاب در معیشت کتاب‌فروشی‌های ایران تاثیر زیادی گذاشته و نمی‌شود به سادگی از آن گذشت.»قاچاق کتاب، برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی و استانی کتاب از دیگر موانعی است که بر سر راه کتاب‌فروشی‌ها قرار دارد و اغلب آن را قوز بالاقوزی بر گرفتاری‌های جاری می‌دانند زیرا ارتباط مستقیم ناشر با مخاطب موجب حذف کتاب‌فروشی از چرخه نشر می‌شود.
