پایان ماجرای کلاه‌گیس‌های فیلم عیاری

شایان ربیعی دنیای‌اقتصاد : اکران فیلم سینمایی «کاناپه» منتفی شد تا فهرست فیلم‌های توقیفی فیلمساز آن یعنی کیانوش عیاری پربارتر شود. عیاری که تا پیش از دهه هشتاد به ساختن فیلم‌های پربازیگر معروف بود، از این زمان به بعد به ساختن فیلم‌های توقیفی معروف شده است. او از جمله فیلم‌سازانی است که در جشنواره‌های معروف جهان همچون کارلووی واری، لوکارنو، ونیز، قاهره و... حضور داشته و جوایز معتبر برخی از آنها را نیز به دست آورده است. در کنار جشنواره‌های خارجی در جشنواره فیلم فجر هم عیاری دست پری دارد و چند بار جوایز اصلی آن را درو کرده است. با این حال آخرین فیلمی که از او اکران شده، فیلم «بیدار شو آرزو» است که آن هم ۱۳ سال در محاق بود و سرانجام سال گذشته به نمایش عمومی رسید.

شاید همین مسائل باعث شد تا کیانوش عیاری که تا دهه هفتاد، به‌طور میانگین هر سال یا دست‌کم هر دو سال یک فیلم می‌ساخت، در بیش از یک دهه گذشته تنها دو فیلم ساخته است و هر دو هم پشت دیوار توقیف گیر کرده‌اند. او سال ۸۹ فیلم «خانه پدری» را جلو دوربین برد، این فیلم در همان روزهای اولیه آماده‌شدنش برای نمایش توقیف شد و سرانجام سه سال بعد در جشنواره فجر ۳۲ اکران شد. اکران این فیلم با تحسین بسیاری از منتقدان سینما همراه بود. چنان‌که برخی منتقدان آن را «یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران» توصیف کردند. «خانه پدری»‌ در روزهای چهارم و پنجم دی ماه ۱۳۹۳ در گروه هنر و تجربه به نمایش درآمد؛ اما پس از آن، اکران فیلم متوقف شد؛ علت این اتفاق،‌ به تصویر کشیدن افراطی خشونت در فیلم اعلام شد. خبرهایی هم منتشر شد که حاکی از ایجاد مشکل عصبی برای برخی از بینندگان فیلم در سینماها بود.

موضوع توقیف یا اکران فیلم مدت‌ها در رسانه‌های کشور مطرح بود؛ بحث‌هایی درگرفت که بر اساس آنها فیلم باید با محدودیت در درجه سنی بینندگان اکران می‌شد؛ اما با این اوصاف هم منتقدان فیلم راضی به اکران نشدند. منتقدان به تصویر کشیدن فرزندکشی به شنیع‌ترین شکل ممکن را از جمله دلایل لزوم عدم اکران آن می‌دانند. اما برخی از منتقدان هم می‌گویند علت چیز دیگری است. آنها در کنایه‌ای عجیب گفته‌اند: «مشکلی که یکی از بستگان، ‌رئیس سابق سازمان سینمایی با فیلم داشته» باعث شده تا فیلم توقیف شود. این کنایه در واقع حاکی از برخورد سلیقه‌ای سازمان سینمایی با فیلم بود.

و اما کاناپه...

بحث و جدال درباره اکران فیلم خانه پدری هنوز در جریان بود که کیانوش عیاری فیلم بعدی‌اش یعنی کاناپه را ساخت و آماده نمایش کرد. این کارگردان مطرح سینمای ایران در فیلم جدیدش نماهای داخلی را با استفاده از کلاه‌گیس به‌جای روسری زنان تصویربرداری کرده بود. او در این باره گفته است: « واقع گرایی من را به اینجا رسانده. دیگر توانش را ندارم. در روزگار قریب از آبدارچی پروژه هم خجالت می‌کشیدم که دارم پرستارهای دهه پنجاه را با مقنعه تصویر می‌کنم.» عیاری از همان زمان یعنی سال ۹۵ وارد دو میدان مبارزه شد. یکی برای اکران خانه پدری و دیگری برای اکران کاناپه. تصمیم مدیران و مسوولان حوزه سینمایی کشور که بعد از بحث و جدل‌های فراوان قرار گذاشتند فیلم خانه پدری در گروه هنر و تجربه و به‌صورت محدود اکران شود،‌ با مخالفت عیاری روبه‌رو شد. این موضوع تقریبا به معنی بسته شدن پرونده این فیلم و عدم اکران آن دست کم در آینده نزدیک بود.

اما ماجرا ادامه داشت. پس از کنکاش بسیار درباره اکران فیلم کاناپه، روز گذشته هم خبر قطعی شدن عدم اکران این فیلم روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. ابراهیم داروغه‌زاده معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر، ضمن تاکید مجدد بر امکان اکران «خانه پدری» منوط به «شرایط اعلام شده»، درباره دیگر فیلم کیانوش عیاری گفت: «کاناپه» هم به دلیل مساله حجاب اساسا امکان اکران ندارد و پرونده نمایش آن منتفی است. این مساله به آقای عیاری هم اعلام شده است. اگرچه داروغه زاده بر احتمال اکران فیلم خانه پدری تاکید کرده است اما بعید است که کیانوش عیاری تن به حذف برخی از سکانس‌های فیلمش بدهد. «کاناپه» روایت زندگی دو خانواده است که می‌خواهند با هم وصلت کنند؛ اما در نهایت یک کاناپه باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی آنها می‌شود. در این فیلم بازیگرانی چون فرهاد آئیش، فرگل فربخش، ابوالفضل پورعرب، فریبا کامران، بیتا بیگی و بابک حمیدیان ایفای نقش کرده‌اند.