قاب آماری بازار کتاب در طرح پاییزه

در دور گذشته و در طرح تابستانه در بخش کتاب‌های تالیفی کتاب‌های «قهوه سرد آقای نویسنده»، «سلام بر ابراهیم»، «سمفونی مردگان»، «یک عاشقانه‌ آرام»، «چشم‌هایش»، «جای خالی سلوچ»، «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» و «سووشون» هشت کتاب برتر بودند و در طرح اخیر (طرح پاییزه) «قهوه‌ سرد آقای نویسنده»، «سمفونی مردگان»، «پاییز فصل آخر سال است»، «سلام بر ابراهیم»، «یک عاشقانه‌ آرام»، «سیاه مشق»، «سال بلوا» و «چشم‌هایش» در صدر فهرست قرار گرفتند. با نگاهی به عناوین، به دو نوع سلیقه و گروه مخاطب در انتخاب آثار پی می‌بریم. نخست آثار مطرح ادبی از نویسندگان شناخته‌شده مانند عباس معروفی، محمود دولت‌آبادی، نادر ابراهیمی،‌ سیمین دانشور و بزرگ علوی که کم‌ و بیش همواره در فهرست پرمخاطب‌ها قرار دارند و گروه دیگر آثاری که به مدد تبلیغات، مد روز یا فضاهای مجازی مدتی درصدر فهرست پرفروش‌ها قرار می‌گیرند و پس از مدتی از حافظه ادبی جامعه رخت برمی‌بندند. تنها نکته جدید فهرست پرمخاطب‌های طرح اخیر راهیابی یک مجموعه شعر به آثار پرطرفدار است؛ کتاب «سیاه‌مشق» مجموعه غزل‌های ه.ا.سایه شاعر مطرح کشور.

ویژگی‌های طرح پاییزه

در طرح پاییزه ۸۱۳ کتابفروشی فعال با ارائه ۲۰ تا ۲۵ درصد تخفیف به مخاطبان تا سقف خرید ۱۰۰ هزار تومان شرکت داشتند که از این نظر در مقایسه با طرح گذشته به ثابت بودن تعداد کتابفروشی‌ها و تغییر نداشتن محبوبیت آن نزد فروشندگان آثار فرهنگی می‌توان پی برد؛‌ این نکته از این نظر حائز اهمیت است که در ماه‌های گذشته پرداخت‌های سهم ارشاد به کتابفروشان در تخفیف‌ها در دوره گذشته با کمی تاخیر مواجه شده و حتی طرح پاییزه با نگرانی احتمال برپا نشدن همراه شده بود. شاید همین نگرانی‌ها موجب شد که آن‌طور که انتظار می‌رفت به تعداد کتابفروشی‌ها افزوده نشود. با این همه در طرح اخیر از نظر تعداد کتاب‌های فروخته شده شاهد رشدی اندک بوده‌ایم. در دوره اخیر که در مراکز ۲۰ استان تا ۲۲ آذرماه و در شهرستان‌ها و مراکز ۱۱ استان تا ۲ دی به کار خود ادامه داد، کتابفروشان توانستند ۵۵۸ هزار و ۲۲۹ نسخه کتاب را به ۲۳۵ هزار و ۶۳۹ نفر بفروشند؛ درحالی‌‌که در طرح تابستانه کتابفروشان ۴۹۸ هزار و ۷۴۹ نسخه کتاب را به ۲۰۳ هزار و ۷۶۱ نفر فروخته بودند.

تمرکز در مرکز

از بین ۸۱۳ کتابفروشی فعال در طرح پاییزه کتاب، ۶۱۸ کتابفروشی در مراکز استان و ۱۹۵ کتابفروشی در شهرستان‌ها قرار داشتند. استان تهران در دور جدید طرح «پاییزه کتاب» با مشارکت ۱۴۸ کتابفروشی، ۱۱۵ هزار و ۹۳۲ نسخه کتاب را به فروش رساند و توانست در صدر پرفروش‌ترین استان‌های عضو طرح قرار بگیرد. بعد از تهران، استان خراسان رضوی با ۸۵ کتابفروشی و فروش ۷۰ هزار و ۶۶۷ نسخه کتاب در جایگاه دوم قرار گرفت و استان اصفهان با ۱۰۰ کتابفروشی و فروش ۵۲ هزار و ۱۸۵نسخه کتاب به ۲۲ هزار و ۹۳۵ نفر رتبه سوم پرفروش‌ترین استان را از آن خود کرد. همچنین رتبه چهارم پرفروش‌ترین استان‌ها با فروش ۳۹ هزار و ۲۱۷ هزار نسخه کتاب به ۱۷ هزار و ۱۲۹ نفر به استان قم تعلق گرفت. استان خوزستان نیز با ۲۰ کتابفروشی توانست از دیگر استان‌ها پیشی بگیرد و ۳۰ هزار و ۴۳۴ هزار نسخه کتاب را به ۱۱ هزار و ۸۴۵ نفر بفروشد و رتبه پنجم این طرح را از آن خود کند. کتابفروشی‌های «پردیس کتاب» از خراسان رضوی، «نشر ثالث» از تهران، «شهرکتاب ساری» از مازندران، «شهرکتاب مرکزی» از تهران، «نمایشگاه و فروشگاه محام» از خوزستان، «شهرکتاب رشت» از گیلان، «شهر کتاب رشد (شعبه نادری)» از خوزستان، «کتاب آبان» از خراسان رضوی، «رشد» از خوزستان و «شهر کتاب هفت حوض» از تهران پرفروش‌ترین کتابفروشی‌های دومین دوره طرح پاییزه کتاب شناخته شدند.

کتاب‌های پرفروش در گروه‌های مختلف

کتاب‌های «قهوه‌ سرد آقای نویسنده» اثر روزبه معین، «سمفونی مردگان» اثر عباس معروفی، «پاییز فصل آخر است» اثر نسیم مرعشی، «سلام بر ابراهیم» اثر گروه فرهنگی شهید ابراهیم‌هادی، «یک عاشقانه‌ آرام» اثر نادر ابراهیمی، «سیاه‌مشق» اثر هوشنگ ابتهاج، «سال بلوا» اثر عباس معروفی و «چشم‌هایش» اثر بزرگ علوی آثار پرفروش کتاب‌های تالیفی بخش عمومی شدند. در این طرح، کتاب‌های تالیفی حوزه کودک مورد توجه مخاطبان قرار گرفت و کتاب‌های «قصه‌های کوچک برای بچه‌های کوچک» اثر شکوه قاسم‌نیا و مجموعه «می‌می‌نی (می‌می‌نی تمیز ترینی، می‌می‌نی چه دوست نازنینی، پنیر داداش  ماسته حرف می‌می‌نی راسته، می‌می‌نی یه عالمه شیرینی، می‌می‌نی تو مهد کودک دوسته با فیل و اردک، می‌می‌نی دیگه بیکاره) اثر ناصر کشاورز، «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب؛ قصه‌های برگزیده‌ از آثار شیخ عطار» اثر مهدی آذریزدی آثار پرفروش کتاب‌ تالیفی حوزه کودک در این دوره از طرح پاییزه کتاب در کتابفروشی‌ها شدند.

«دنیای معرکه تام گیتس»، اثر لیز پیشون، «شازده کوچولو»، اثر آنتوان‌دو سنت‌اگزوپری، «خانه درختی ۱۳ طبقه»، اندی گریفیتس، «بهانه‌های عالی و چیزهای خوب دیگر» و «همه چیز محشر است» آثار لیز پیشون جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های ترجمه شده حوزه کودک بودند که مورد توجه مخاطبان در این دوره از طرح پاییزه کتاب قرار گرفتند. لیز پیشون، اندی گریفیتس، شکوه قاسم‌نیا، تونی گراس، عبدالرحمان صفارپور، آنتوان دوسنت اگزوپری، جف کینی و دن گاتمن از نویسندگان پرفروش ادبیات کودک و نوجوان این طرح شناخته شدند. جوجو مویز، الیف شافاک، فئودور میخائیلوویچ، برایان تریسی، مرتضی مطهری،‌هاروکی موراکامی، خاویر کرمنت، محمود دولت‌آبادی و عباس معروفی پرطرفدارترین نویسندگان کتاب‌های عمومی این طرح انتخاب شدند. انتشاراتی‌های قدیانی، افق، چشمه، هوپا، ققنوس، موسسه انتشاراتی نگاه، نشر مرکز و نیلوفر نیز از پرفروش‌های طرح پاییزه کتاب بودند.