محمدصادق جنان‌صفت

افراد میان سال ایرانی یادشان می‌آید در اوایل دهه ۱۳۶۰ وقتی می‌خواستند برای صبحانه خود پنیر و یا ماست خریداری کنند ناگزیر بودند آنچه در بازار بود را خریداری کرده و حق‌ انتخاب چندانی نداشتند. در فروشگاه‌ها و بقالی‌ها دو نوع پنیر وجود داشت: پنیرهای تولید ایران که در ظروف حلب ۱۷کیلویی عرضه می‌شد و خریدار ناگزیر بود آن را ابتیاع کند و نوعی پنیر بسته‌بندی که عموما تولید دانمارک، فرانسه یا هلند بود. ماست موجود در فروشگاه ها نیز خامه‌ای بود یا در شکل‌های پلاستیک بی‌نام و نشان عرضه می‌شد. شیر نیز یک یا دو جور بیشتر نبود که توسط کارخانه‌های دولتی عرضه می‌شد. این وضعیت تا اواسط دهه ۱۳۷۰ ادامه داشت و پس از آن بود که محصولات شیری از زیر چتر دولت خارج شد. این اتفاق بزرگی برای صنعت لبنیات بود. فضای کسب و کار در این صنعت از حبس دستورات دولتی خارج شد و سرمایه‌گذاری در آن توسط بخش‌خصوصی رونق گرفت. در سال‌های قبل از ۱۳۸۴ و حتی در وضعیت فعلی خریداران آزادی انتخاب پیدا کرده و در فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها انواع شیر، پنیر و ما ست با مارک‌های گوناگون و در بسته‌بندی‌های مناسب و بهداشتی عرضه شد و می‌شود. یکی از پیامدهای این رویداد بیرون رفتن تولیدات مشابه خارجی از فروشگاه‌های ایرانی بود. و در عین حال کارخانه‌های تولیدکننده داخلی شرایط انحصاری نداشتند. همین ماجرا در بازار صابون، خمیر دندان، شامپوی سرو بدن و... نیز پدیدار شده است.

در اوایل ۱۳۸۵ بود که دولت جدید در یک دستور اکید به کارخانه‌های تولیدکننده لبنیات فرمان داد قیمت‌های عرضه خود را در حد سال ۱۳۸۴ تثبیت کنند و در مقابل وعده‌ داد که ما به‌التفاوت قیمت‌های تثبیت شده را پرداخت خواهد کرد. این کار انجام نشد و به سال ۱۳۸۶رسید‌یم. در روزهای گذشته یک سازمان وابسته به وزارت بازرگانی شورای اقتصاد را به لغو قبول افزایش ده‌درصدی قیمت لبنیات مجاب کرد.

اکنون خبر می‌رسد که شرکت‌های تولیدکننده لبنی از عرضه ماست کم چرب که مشمول قیمت گذاری شده اجتناب می‌کنند.در این شرایط چه پیامدهایی را شاهد خواهیم بود؟

یک پیامد این است که سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان بخواهد نیروهای خود را به کارخانه‌ها ارسال کند تا آنها ناظر و شاهد تولیدات کارخانه‌ها باشند. آیا قانون به دولت چنین اجازه‌ای می‌دهد؟ پیامد بعدی این است که کارخانه‌ها برای اقتصادی کردن تولید خویش ماست کم چرب، شیر تا ۵/۲درصد چربی و پنیر UF را از چرخه تولید خارج سازند.

در این وضعیت مصرف کنندگان کم در آمد نه تنها چیزی عایدشان نشده است بلکه همان ماست کم چرب و همان شیر کم چرب قبلی را نیز از دست داده‌اند.

تجربه جامعه بشری و حتی جامعه ایران در دهه‌های اخیر نشان داده است نمی‌توان اراده سیاسی را بر متغییرهای اقتصادی حاکم کرد، چرا دولت جایی را که در معرض دید است هدف قرار می‌دهد و به تولید جو، علوفه، شیر خام و ... توجه نمی‌کند. برای تثبیت قیمت پنیر و ماست باید خیلی به عقب برگردیم.