مریم چهاربالش

سرانجام مجلس شورای اسلامی یک فوریت طرحی را تصویب کرد که در صورت تصویب نهایی آن تعرفه واردات خودرو مجددا به ۹۰درصد می‌رسد. به این ترتیب، با هدف حمایت از صنایع داخلی و اشتغال کشور دوباره خودروسازان داخلی به همان نقطه آغازین برمی‌گردند. حمایت از صنایع داخلی هدفی والا است که در برهه کنونی علاوه بر حفظ اشتغال داخلی می‌تواند به عنوان اهرم بازدارنده‌، بسیاری از تبعات اجتماعی بیکاری را کاهش دهد، اما پرسش اصلی این است که آیا تنها صنعت خودرو به این حمایت نیاز دارد؟ آیا بهترین شیوه حمایت از صنایع داخلی افزایش تعرفه واردات است؟ اگر پا را کمی از صنعت خودرو فراتر بگذاریم شاهدیم که در دهه گذشته بخش مهمی از صنایع بومی ایران صحنه را به رقیب واگذار کرده‌اند؛ به عنوان نمونه تاریخ صنعتی کشور نشان می‌دهد که بنگاه خودروسازی و کفش‌سازی به عنوان نمادهای صنعتی کشور در دهه ۴۰ شکل گرفته‌اند و از آن روز تا به امروز به مدد تداوم همان حمایت‌ها، این صنایع همچنان به عنوان نماد صنعت ایران پابرجا باقی مانده است. این در حالی است که صنعت و بازار کفش ایران در اختیار رقبای خارجی مانند چین، هند، ویتنام، اندونزی و ...قرار گرفته است و اگر از منظر اشتغالزایی بخواهیم به این موضوع نظر بیفکنیم، در دهه گذشته صدها هزار فرصت شغلی ناشی از غفلت از دست رفته است که البته با توجه به ساختار جمعیتی کشور صنایع کاربردی مانند صنعت کفش در این سال‌ها بسیار می‌توانستند زمینه‌های اشتغال فرزندان این سرزمین را فراهم آورند. صنعت فرش نمونه دیگری از صنایعی است که در دهه گذشته عقب و عقب‌تر رفته است و بازارهای داخلی و خارجی را به رقیب سپرده است. در این ارتباط بسنده کردن به این آمار کافی است که در اوایل دهه هفتاد سهم ایران از بازار جهانی فرش ۵/۱ میلیارد دلار بوده و هم‌اکنون این رقم به ۴۰۰ میلیون دلار رسیده است و این یعنی این‌که حتی اگر نرخ تورم را در همه این سال‌ها نادیده بینگاریم که منجر به افزایش حجم بازار شده است، باز با این حال سهم ما از بازار فرش جهانی به کمتر از یک سوم کاهش یافته است و از منظر دیگر ارقام نشان می‌دهد در بازار فرشی که تا دو دهه پیش یکه‌تاز آن ما بودیم، هم‌اکنون سهم ما به حدود ۳۰ درصد افول یافته است. و البته نباید فراموش کنیم که تنها شیوه حمایت از صنایع، افزایش تعرفه‌ نیست؛ چرا که تجربه نشان داده است اگر مزیت‌های یک صنعت به شکل درون‌زا تقویت نشود، در بلندمدت نمی‌تواند پاسخگو باشد و مهم‌ترین مشکلی که هم‌اکنون صنایع ما با آن روبه رو هستند، بالا بودن قیمت تمام شده است که آنها را از رقابت با بزرگ‌ترین تولیدکننده دنیا، چین، بازداشته است؛ بنابراین باید تلاش کنیم که مزیت‌های درون‌بنگاهی صنایع تقویت شود تا این امر منجر به افزایش کیفیت و کاهش بهای تمام شده تولید شود و از همین مجرا صنایع داخلی مجال تنفس در فضای بازار رقابتی را بیابند، همچنین نباید از این نکته غافل باشیم که بخش صنایع کوچک و متوسط بخش غالب ساختار صنعت ما را تشکیل می‌دهد.