وضعیت برخی مولفههای محیط کسب‌وکار در پاییز ۱۴۰۲ مساعدتر شد
بهبود خفیف محیط کسب‌وکار
نتایج جدیدترین پایش ملی محیط کسب‌وکار ایران نشان می‌دهد نمره شاخص محیط کسب‌وکار کشور در پاییز 1402 به 5.98 رسیده (نمره بدترین ارزیابی 10 است) که از اندکی بهبود نسبت به فصل تابستان حکایت دارد. این ارزیابی بیانگر آن است که از نظر فعالان اقتصادی مشارکتکننده در این پایش، وضعیت برخی مولفههای موثر بر محیط کسب‌وکار در پاییز 1402 مساعدتر شده است. عدد شاخص در پاییز 1402 نسبت به فصل مشابه سال قبل (1.14درصد) مساعدتر شده است. مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق ایران با انتشار گزارش پایش ملی محیط کسب‌وکار در پاییز 1402 از بهبود نسبی این شاخص نسبت به فصل تابستان خبر داد. طبق این گزارش، محیط کسب‌وکار کشور در پاییز امسال توانست نمره 5.98 را دریافت کند که نسبت به نمره 6.11 آن در تابستان سال‌جاری، 0.13 واحد بهبود پیدا کرده است. در پاییز ١٤٠٢ فعالان اقتصادی مشارکتکننده در این پایش، به ترتیب سه مولفه ١-غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، ٢-دشواری تامین مالی از بانک‌ها و ٣-بیثباتی سیاستها، قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسب‌وکار را نامناسبترین مولفههای محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌‌‌ها ارزیابی کردهاند. براساس یافته‌‌‌های این طرح در پاییز ١٤٠٢ استان‌های خوزستان، قم و زنجان به ترتیب دارای مساعدترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شدهاند.
براساس یافته‌‌‌های طرح پایش محیط کسب و کار، میانگین ظرفیت فعالیت (واقعی) بنگاه‌های اقتصادی شرکت‌کننده در فصل پاییز ١٤٠٢ معادل 44.91درصد بوده که نسبت به تابستان ١٤٠٢ (41.65درصد) افزایش 3.26درصدی داشته است. همچنین براساس نتایج این پایش در پاییز ١٤٠٢، وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات (6.03) در مقایسه با بخشهای صنعت (5.81) و کشاورزی (5.99) نامناسبتر ارزیابی شده است.در بین رشته فعالیتهای اقتصادی برحسب طبقه‌‌‌بندی استاندارد ISIC.rev4، رشته‌فعالیت‌‌‌های ١-آب‌رسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیتهای تصفیه، 2- هنر، سرگرمی و تفریح و ٣- تولید صنعتی (ساخت) دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار و رشته‌فعالیت‌‌‌های ١-مالی و بیمه، ٢- سلامت انسان و مددکاری اجتماعی و ٣- املاک و مستغلات، بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته‌فعالیت‌‌‌های اقتصادی درکشور داشته‌‌‌اند.
محیط کسب‌وکار براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین
براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین، شاخص ملی محیط کسب‌وکار ایران در پاییز ١٤٠٢، عدد 6.04 (عدد ١٠ بدترین ارزیابی است) بهدست آمده است که بهتر از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (تابستان ١٤٠٢ با میانگین 6.28) است. میانگین ارزیابی محیط اقتصادی (شامل محیط اقتصاد کلان، محیط مالی، محیط جغرافیایی و ساختار تولید) عدد 6.46 است که در ارزیابی فصل گذشته عدد 6.58 حاصل شده بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی (شامل محیط سیاسی، محیط آموزشی و علمی، محیط فرهنگی، محیط فناوری و نوآوری، محیط حقوقی و ساختار دولت) عدد 5.70 است که در فصل گذشته عدد 6.03 ارزیابی شده بود. بر این اساس، محیط حقوقی و قانونی با عدد 4.74 و محیط مالی با عدد 8.21 به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌‌‌ها براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌اند. لازم به ذکر است که شاخص شین به دلیل درنظر گرفتن وزن عوامل مختلف در محاسبه، از دقت بیشتری نسبت به شاخص کل کشور برخوردار است.
شاخص بخشی محیط کسب‌وکار
پایش محیط کسب‌وکار در پاییز١٤٠٢ نشان می‌دهد وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات (6.03) در مقایسه با بخشهای صنعت (5.81) و کشاورزی (5.99) نامناسبتر ارزیابی شده است.
با توجه به تقسیم‌‌‌بندی رشته‌فعالیت‌‌‌ها در سه بخش عمده کشاورزی، صنعت و خدمات، فعالان اقتصادی سراسر کشور در پاییز 1402، وضعیت محیط کسب‌وکار بخش صنعت و خدمات را به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط کسب‌وکار ارزیابی کردهاند. در بخشهای صنعت و خدمات غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات و در بخش کشاورزی دشواری تامین مالی از بانک‌ها نامساعدترین و در بخش صنعت و خدمات محدودیت دسترسی به آب و در بخش کشاورزی نحوه استقبال مشتریان از نوآوری و ابتکار در ارائه خدمات و محصول مساعدترین مولفه (مانع) در ٢٨مولفه پیمایشی پرسش‌‌‌‌شده از فعالان اقتصادی مشارکتکننده در طرح ارزیابی شدهاند.اولویت اول در بخش صنعت و خدمات غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات و در بخش کشاورزی دشواری تامین مالی از بانک‌ها، اولویت دوم در بخش صنعت و خدمات دشواری تامین مالی از بانک‌ها و در بخش کشاورزی غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات و اولویت سوم در هر سه بخش بیثباتی سیاستها، قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسب‌وکار و به عنوان مهم‌ترین مشکلات کسب‌وکار توسط فعالان اقتصادی بیان شده است.
شاخص استانی محیط کسب‌وکار
نتایج ارزیابی طرح پایش در پاییز ١٤٠٢ نشان می‌دهد که از منظر وضعیت مولفههای محیط کسب‌وکار، استان‌های خوزستان، قم و زنجان دارای محیط کسب‌وکار مساعدتری نسبت به سایر استان‌ها بوده‌اند. قابل ذکر است که عدد شاخص برای حدود ٦١درصد استان‌های کشور از عدد شاخص ملی فضای کسب‌وکار کمتر بوده است. همچنین اختلاف عدد شاخص وضعیت محیط کسب‌وکار در بهترین و بدترین استان حداکثر معادل 1.07واحد است که نشانگر نبود تفاوت قابل‌توجه در وضعیت عدد شاخص استان‌ها نسبت به یکدیگر است.
شاخص محیط کسب‌وکار براساس رشته‌فعالیت‌‌‌های اقتصادی
در پاییز ١٤٠٢، رشته فعالیتهای ١- مالی و بیمه، ٢- سلامت انسان و مددکاری اجتماعی و ٣- املاک و مستغلات به ترتیب دارای نامساعدترین محیط کسب‌وکار و رشته فعالیتهای ١-آب‌رسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیتهای تصفیه، ٢- هنر، سرگرمی و تفریح و ٣- تولید صنعتی (ساخت) به ترتیب مساعدترین محیط برای کسب‌وکار نسبت به سایر رشته فعالیتهای اقتصادی ارزیابی شدهاند. لازم به ذکر است که از ٢١رشته فعالیت عمده اقتصادی، ٤رشته فعالیت به دلیل قرارگرفتن در بخش عمومی و خانواری از چارچوب آمارگیری طرح حذف شدهاند. منظور از سایر فعالیتهای خدماتی، فعالیتهای سازمان‌های دارای عضو، تعمیر رایانه و کالاهای شخصی و خانگی و سایر فعالیتهای خدماتی شخصی است.
شاخص محیط کسب‌وکار به تفکیک مولفههای پیمایشی و اتاق‌‌‌ها
در پاییز ١٤٠٢، فعالان اقتصادی مشارکتکننده در این پایش، سه مولفه ١- غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، ٢- دشواری تامین مالی از بانک‌ها و ٣- بیثباتی سیاستها، قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسب‌وکار را نامناسبترین مولفههای محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌‌‌ها ارزیابی کردهاند.اولویت اول در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق اصناف ایران غیرقابل پیش‌بینی بودن وتغییرات قیمت مواد اولیه ومحصولات و در اتاق تعاون ایران دشواری تامین مالی از بانک‌ها عنوان شده است.اولویت دوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق اصناف ایران دشواری تامین مالی از بانک‌ها و در اتاق تعاون ایران غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواداولیه و محصولات عنوان شده است.اولویت سوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق تعاون ایران بیثباتی سیاستها، قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسب‌وکار و دراتاق اصناف ایران رویههای ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات عنوان شده است.
شاخص محیط کسب‌وکار به تفکیک سابقه فعالیت اقتصادی
عدد شاخص محیط کسب‌وکار در بنگاه‌های بیشتر از ٢٠٠کارکن، 5.76 محاسبه شده که نشان‌دهنده وضعیت کسب‌وکار بهتر در این بنگاه‌ها نسبت به سایر بنگاه‌های اقتصادی است و عدد شاخص محیط کسب‌وکار در بنگاه‌ها با کمتر از ٥ کارکن، 6.02 محاسبه شده است که این بنگاه‌ها دارای وضعیت بدتری در محیط کسب‌وکار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شدهاند.همچنین در بنگاه‌هایی که فعالیت اقتصادی آنها بیشتر از ١٦سال است، نامساعدترین محیط کسب‌وکار نسبت به سایر بنگاه‌ها با میانگین 5.98 اعلام شده و بنگاه‌های اقتصادی کمتر از دوسال سابقه فعالیت اقتصادی هم، دارای مساعدترین وضعیت (5.47) محیط کسب‌وکار هستند.
شاخص محیط کسب‌وکار براساس شرکت‌های دانشبنیان
پنج مشکل اولویت‌‌‌دار شرکت‌های دانشبنیان غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، بیثباتی سیاستها، قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسب‌وکار، دشواری تامین مالی از بانک‌ها، موانع در فرآیندهای اداری و اخذ مجوزهای کسب‌وکار در دستگاه‌های اجرایی و دخالت‌‌‌‌های غیرمنطقی نهادهای حاکمیتی در تعیین قیمت‌ها در بازار هستند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که برخی مشکلات این شرکت‌ها در مقایسه با سایر واحدهای اقتصادی کشور حادتر است.براساس نتایج بهدست آمده بنگاه‌های اقتصادی مشارکتکننده در طرح (٢٨٨٩ بنگاه) به طور متوسط با 44.91درصد ظرفیت اسمی خود فعالیت داشته‌‌‌اند.
نظریه عمومی کارآفرینی شین
براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین، می‌‌‌توان دو مجموعه عوامل محیطی معین را به محیط اقتصادی و محیط نهادی تفکیک کرد. عوامل محیط اقتصادی شامل محیط اقتصاد کلان، محیط مالی، ساختار تولید و محیط جغرافیایی و عوامل محیط نهادی شامل محیط سیاسی، محیط حقوقی، محیط فرهنگی و محیط آموزشی و علمی، محیط فناوری و نوآوری و ساختار دولت می‌شود. این دو مجموعه عوامل بر کسب‌وکارهای موجود و بر فرآیند کارآفرینی که در واقع نقطه آغازین کسب‌وکار است، اثر می‌‌‌گذارند. هرچه محیط کسب‌وکار (محیط نهادی و اقتصادی) شرایط بهتری داشته باشد، بهره‌برداری از فرصتهای کارآفرینی بیشتر است و هرچه بهره‌برداری از فرصتهای کارآفرینی در جامعه‌‌‌‌ای بیشتر باشد، عملکرد اقتصاد آن کشور و خلق ارزش و ثروت در آن جامعه بیشتر می‌شود.
