بازوی پژوهشی اتاق ایران تحلیل کرد
اعتبار مالیاتی برای انقلاب سبز
از زمان تصویب این قانون، تعهد ۹۰میلیارد دلاری به سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های انرژی پاک در کشور از جمله در کارخانه‌های تولید پنل‌های خورشیدی، کارخانه‌های خودروهای الکتریکی و هاب باتری فراهم شده است. علاوه بر این، شرکت‌ها به‌ازای ساخت تجهیزات در داخل خاک آمریکا یا تامین قطعات و مواد معدنی مهم، از داخل کشور یا از کشورهایی که ایالات‌متحده با آنها قرارداد تجارت آزاد دارد، پاداش دریافت می‌کنند. این قانون، شرکای تجاری ایالات‌متحده از جمله اروپا و ژاپن را نگران کرده است که اقدامات حمایتی آمریکا، منجر به وارد شدن آسیب به مشاغل جدید و سرمایه‌گذاری تجاری در برابر ایالات‌متحده شود. در همین راستا، اخیرا امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه گفت که قانون جدید آمریکا در زمینه انرژی‌های پاک، تهدیدی برای «تجزیه غرب» به شمار می‌رود.مقامات اتحادیه اروپا همچنین واشنگتن را به اعمال تبعیض علیه شرکت‌های اروپایی و زیر پا گذاشتن قوانین تجارت جهانی تحت نظارت سازمان تجارت جهانی متهم کرده‌اند؛ به‌ویژه در بخش خودروهای الکتریکی که در صورت تولید خودرو در آمریکای شمالی، به شرکت‌ها اعتبار مالیاتی کامل اعطا خواهد شد. از منظر کارشناسان اروپایی، هرچند IRA، قانون خوشایندی برای مقابله با تغییرات آب وهوایی است، اما این قانون شامل «یارانه‌های مخرب تجاری» از جمله مقرراتی برای تولید در ایالات‌متحده است که طبق قوانین سازمان تجارت جهانی، ممنوع است.متقابلا اتحادیه اروپا نیز در حال بررسی مجموعه‌ای از یارانه‌های سبز است که با پیشنهادهایی در مورد کاهش قوانین سختگیرانه ارائه کمک‌های دولتی این بلوک آغاز می‌شود. با این حال، یارانه‌های متناظر در هر دو سوی اقیانوس اطلس، نگرانی‌هایی را برانگیخته است که شرکت‌ها خرید یارانه‌ای انجام می‌دهند؛ دولت‌ها را علیه یکدیگر بازی می‌دهند و از این طریق، کسب‌وکار خود را در سودآورترین حوزه رونق می‌دهند.
برونو لومر، وزیر دارایی فرانسه و رابرت‌هابک، وزیر اقتصاد آلمان، اوایل ماه جاری، سفر مشترکی را که کم‌نظیر به شمار می‌رود، به واشنگتن انجام دادند و با کاترین تای، نماینده تجاری ایالات‌متحده، جینا ریموندو، وزیر بازرگانی و جانت یلن، وزیر خزانه‌داری دیدار کردند. آنان طی این نشست، به آنها در مورد پیامدهای احتمالی IRA و خطر شکل‌گیری جنگ بر سر یارانه‌ها هشدار دادند. وزیر دارایی فرانسه گفت که همه آنها بر لزوم «شفافیت کامل در مورد سطح یارانه‌ها و اعتبارات مالیاتی» اعطایی به شرکت‌ها توافق کرده‌اند؛ اما برخی از تحلیلگران تخمین زده‌اند که سطح کلی یارانه‌های اعطایی براساس قوانین ایالات‌متحده، می‌تواند بسیار بیشتر از پیش‌بینی دفتر بودجه کنگره باشد.
براساس نظر برخی از کارشناسان، آنچه در مورد ساختار یارانه‌ها و اعتبارات مالیاتی جذاب است، این است که حجم آنها کاملا به میزان پاسخگویی مصرف‌کنندگان، شرکت‌ها و شرایط اقتصادی بستگی دارد. علاوه بر این، این نگرانی وجود دارد که اعطای یارانه‌ها، می‌تواند موجب ایجاد اختلال در صنایع در هر دو سوی اقیانوس اطلس و به طور بالقوه سبب ظرفیت مازاد شود.
افزایش قابل‌توجه تجارت میان ترکیه و روسیه با وجود تحریم‌ها
اتحادیه اروپا اخیرا در اولین سالگرد تهاجم روسیه به اوکراین، با اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه که پیش‌بینی می‌شود بیش از ۱۱میلیارد یورو از تجارت با روسیه بکاهد موافقت کرد؛ اما چند کشور در اروپا هستند که با وجود تحریم‌های غرب علیه روسیه، از فرصت ادامه تجارت با روسیه سود برده‌اند. ترکیه یکی از آن کشورها به شمار می‌رود. به‌رغم اینکه ترکیه عضو ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا به شمار می‌آید، از پیش اعلام کرده که به دلیل وابستگی به گاز طبیعی روسیه و همچنین به دلیل اینکه ترکیه مقصد مورد علاقه میلیون‌ها گردشگر روس است، در تحریم‌های اعمال‌شده علیه مسکو از سوی ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا شرکت نخواهد کرد.
آمار تجارت خارجی از ابتدای جنگ نشان می‌دهد که تجارت ترکیه با روسیه در سال ۲۰۲۲ به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است. براساس داده‌های موسسه آمار ترکیه، حجم تجارت با روسیه که در سال ۲۰۲۱، حدود ۷۳/ ۳۴میلیارد دلار بود، در سال ۲۰۲۲، به دوبرابر افزایش یافته و به رقم ۱۹/ ۶۸میلیارد دلار رسیده است. بخش عمده این مبادلات تجاری را واردات از روسیه تشکیل می‌دهد. نکته جالب آنکه در سال ۲۰۲۱، واردات از روسیه ۹۶/ ۲۸میلیارد دلار بود که در سال ۲۰۲۲ به رقم ۸۵/ ۵۸میلیارد دلار افزایش یافت. در واقع، روسیه با پیشی‌گرفتن از چین، به بزرگ‌ترین شریک تجاری ترکیه تبدیل شده است. در همین راستا، سهم ترکیه از صادرات روسیه، از ۲درصد به ۷درصد افزایش یافته است. به همین ترتیب، صادرات ترکیه به روسیه، دوبرابر افزایش یافته و از رقم ۷۷/ ۵میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به ۳۴/ ۹میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است. بیشترین افزایش واردات ترکیه از روسیه، به نفت اختصاص دارد. در حالی که مسکو در پی اعمال تحریم‌های غرب، با مشکلاتی در بازاریابی نفت خام تولیدی خود روبه‌رو بود، اقدام به انعقاد قراردادهای برد-برد با چین، هند و ترکیه و ارائه تخفیف‌های ویژه به آنها کرد. در همین راستا، رسانه‌های ترکیه گزارش دادند که نفت اورال که در زمان شروع حمله روسیه به اوکراین، به قیمت ۱۲/ ۶۰دلار در هر بشکه معامله می‌شد، توسط ترکیه به قیمت ۸۰/ ۳۷دلار خریداری شد. در پی همین امر، حجم نفت خام خریداری‌شده از عراق، نروژ و غرب آفریقا توسط ترکیه کاهش پیدا کرد و حجم واردات نفت خام ترکیه از روسیه در سال ۲۰۲۲ به دوبرابر افزایش یافت.
براساس آخرین گزارش سازمان تنظیم مقررات بازار انرژی ترکیه، واردات نفت ترکیه از روسیه که در اکتبر ۲۰۲۱ به ۱/ ۱میلیون تن رسید، در اکتبر ۲۰۲۲ به ۲/ ۲میلیون تن افزایش یافت و سهم نفت روسیه از واردات ترکیه که در اکتبر ۲۰۲۱ حدود ۷/ ۵۱درصد بود، در اکتبر ۲۰۲۲ به ۷/ ۵۱درصد افزایش یافت.نکته حائز اهمیت آنکه سهم کل واردات انرژی ترکیه در سال ۲۰۲۲، حدود ۶/ ۹۱درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش یافت و به ۱/ ۹۱میلیارد دلار رسید که نشان می‌دهد ترکیه نه‌تنها نفت روسیه را برای تامین نیازهای انرژی خود وارد می‌کند، بلکه آن را صادر می‌کند. واردات ارزان نفت از روسیه، سبب صرفه‌جویی ۲۸درصدی در هزینه‌های ترکیه شده است که به دلیل مشکلات اقتصادی، با بحران ارزی و کاهش ارزش لیر مواجه است. در پی امتناع ترکیه از مشارکت در تحریم‌های غرب علیه روسیه، لطف ولادیمیر پوتین به همتای ترک خود، رجب طیب اردوغان، به نفت محدود نشد، بلکه روسیه بازپرداخت بدهی حدود ۲۰میلیارد دلاری گاز طبیعی شرکت دولتی BOTAŞ ترکیه را تا بعد از سال ۲۰۲۳ به تعویق انداخت.پوتین در نشستی طی ماه اکتبر در حاشیه ششمین اجلاس سران کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز، ترکیه را قابل‌اعتمادترین مسیر برای انتقال گاز به اروپا دانست و پیشنهاد ایجاد هاب گاز اروپایی در ترکیه را ارائه کرد. در سال ۲۰۲۲تعداد ۱۳۶۳شرکت روسی در ترکیه اقدام به سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های ترک کرده‌اند؛ امری که باعث کسب رتبه نخست روسیه در تعداد سرمایه‌گذاری‌های مشترک خارجی در ترکیه شده است. این در حالی است که در سال ۲۰۲۱ تنها ۱۷۷شرکت مشترک در ترکیه با سرمایه روسی تاسیس شده بود. عمده سرمایه‌گذاری روس‌ها در بخش املاک و مستغلات و شرکت‌های مشاوره‌ای انجام شده است. اردوغان بارها اعلام کرده است که غلات و کود روسیه را می‌توان از طریق ترکیه به کشورهای ثالث تحویل داد و این کشور به منظور هر نوع همکاری از جمله صادرات غلات روسیه به کشورهای فقیر، اعلام آمادگی کرده است.در حال حاضر، ترکیه به پناهگاه امنی برای روس‌های ثروتمند تبدیل شده که به دلیل تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه، مجبور به ترک کشورهای غربی شدند. در سال ۲۰۲۲، روس‌ها بزرگ‌ترین گروه خارجی در ترکیه بودند که با مجوز اقامت زندگی می‌کردند؛ این در حالی است که در سال ۲۰۲۱، آنها حائز رتبه ششم بودند. علاوه بر این، اخیرا اردوغان در تماس تلفنی با پوتین، درباره ارسال منابع انرژی روسیه و راه‌اندازی اولین رآکتور در نیروگاه هسته‌ای آکویو که توسط روسیه در جنوب ترکیه ساخته شده است، به مذاکره پرداختند.
ازسر‌گیری مذاکرات میان مکزیک و ترکیه بر سر توافق‌نامه تجارت آزاد
اخیرا و در پی نشست تجاری بین مقامات تجاری مکزیک و ترکیه در مکزیکوسیتی، توافق‌نامه‌ای به منظورازسرگیری مذاکرات بین دو دولت برای نهایی کردن توافق‌نامه تجارت آزاد به امضا رسید؛ توافق‌نامه‌ای که سبب گسترش روابط تجاری میان آنها خواهد شد. همچنین توافق‌نامه‌ای بین مکزیک و ترکیه در مورد واردات و صادرات محصولات مختلف از جمله لوازم آرایشی، پوشاک، فولاد، قطعات خودرو، ماشین‌آلات و وسایل نقلیه امضا شد. دو کشور بر تقویت روابط خود به‌ویژه در بخش توریسم و ارتباطات هوایی نیز تاکید کردند.
شایان توجه است که در سال ۲۰۱۳، یادداشت تفاهمی میان مکزیک و ترکیه به منظور ایجاد کمیسیون دوملیتی سطح بالا به امضا رسید. این توافق‌نامه بین بانکوکست و ترک‌اگزیم‌بانک شامل اجتناب از فرار مالیاتی از نظر مالیات بر درآمد، تبادل اطلاعاتی گمرکی، توافق‌نامه خدمات هوایی، همکاری اعتباری برای صادرات، حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری‌ها، شرایط مرجع توافق‌نامه تجارت آزاد، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، مبارزه با جرائم سازمان‌یافته و تروریسم و... می‌شد.
ساختن آمریکا با مالیات چینی
ترامپ که از شانس زیادی برای انتخابات ۲۰۲۴ برخوردار است، اخیرا سیاست تجاری خود را با تمرکز بر ضربه زدن به چین رونمایی کرد. او وعده داد در صورت انتخاب شدن از چین مالیات می‌گیرد تا آمریکا را بسازد و بر تقویت تولید داخلی و در عین حال اعمال تعرفه‌ها بر کالاهای وارداتی تمرکز می‌کند.در چارچوب سیاست تجاری جدید ترامپ، وابستگی ایالات‌متحده به چین با حذف امتیازات این کشور برای دسترسی به بازار آمریکا کاهش خواهد یافت؛ برنامه چهارساله‌ای برای حذف تدریجی واردات کالاهای اساسی از چین اتخاد خواهد شد و ممنوعیت سپردن قراردادهای فدرال به هر شرکتی که بخشی از خط تولید خود را به چین برون‌سپاری می‌کند، در دستور کار قرار خواهد گرفت.ترامپ با حمله به بایدن، گفته است: جو بایدن مدعی حمایت از تولیدات آمریکایی است اما در واقعیت، او همان برنامه جهانگرایان طرفدار چین را پیش می‌برد که قالب صنعتی کشور ما را از بین برد. به بیان بسیار ساده، دستور کار بایدن این است که آمریکا مالیات دهد تا چین ساخته شود اما دستور کار من، گرفتن مالیات در قالب تعرفه‌ها از چین برای ساختن آمریکا خواهد بود.ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری خود نه‌تنها چین بلکه نظام تجارت جهانی را با پیچیدگی‌های بسیاری مواجه کرد، جنگ تجاری گسترده‌ای را با چین آغاز کرد و روابط تجاری دو کشور را پیچیده ساخت. به همین دلیل، در صورت انتخاب مجدد او، باید منتظر افزایش تنش در روابط چین و آمریکا بود.
تحولات منطقه‌ای
اخیرا رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به امارات متحده عربی سفر کرد؛ سفری که بخشی از استراتژی گسترده‌تر آنکارا برای پایان دادن به انزوای منطقه‌ای و جذب کمک‌های مالی از سوی کشورهای حوزه خلیج‌فارس برای اقتصاد آسیب‌دیده‌اش به شمار می‌رود. اردوغان در این سفر، مورد استقبال گسترده دشمن سابق خود، محمد بن زاید آل نهیان قرار گرفت. طی این سفر، دو کشور ۱۲توافق تجاری، فرهنگی و دفاعی را امضا کردند.
اردوغان پیش از این سفر اعلام کرده بود: در این سفر، هدف ما پیشبرد حرکتی است که با امارات متحده عربی آغاز کرده‌ایم تا اقدامات لازم برای بازگشت روابط به سطحی را که شایسته است انجام دهیم. گفت‌وگو و همکاری میان ترکیه و امارات، اهمیت زیادی برای صلح و ثبات در کل منطقه ما دارد.تنش در روابط میان دو کشور، در سال ۲۰۱۶ زمانی به اوج خود رسید که ترکیه، امارات را به حمایت مالی از کودتای نافرجام برای سرنگونی دولت اردوغان متهم کرد و ترکیه از قطر در مناقشه خود با کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس حمایت می‌کرد و امارات متحده عربی نیز روابط نزدیک‌تری با یونان و قبرس برقرار کرد و آنها را مورد حمایت قرار داد. جالب آنکه اخیرا مقامات امارات، سفر رئیس‌جمهور ترکیه را به‌عنوان صفحه مثبت جدیدی پیش‌روی روابط دوجانبه بین دو کشور تلقی کرده و آن را عاملی برای ارتقای ثبات و رفاه در منطقه دانستند؛ این در حالی است که کمتر از دوسال پیش، آنها خواهان شکل‌گیری جبهه جهانی علیه اقدامات جاه‌طلبانه ترکیه و تلاش‌های اردوغان برای «احیای امپراتوری عثمانی» شده بودند. علاوه بر این امارات ماه گذشته قرارداد سوآپ ارزی ۵میلیارد دلاری را با ترکیه امضا کرد که هدف از آن، حمایت از ذخایر ارز خارجی ترکیه است.
تصویب موافقت‌نامه تجارت ترجیحی ازبکستان با ترکیه
اخیرا رئیس‌جمهور ازبکستان، سند تصویب موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین ازبکستان و ترکیه را که در ۲۹ مارس ۲۰۲۲ در تاشکند و در جریان دومین نشست سران ازبکستان و ترکیه به امضا رسیده بود ابلاغ کرد. هدف اصلی موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین دو کشور، تقویت بیشتر روابط تجاری و اقتصادی از طریق ایجاد شرایط تجاری مساعدتر برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان هر دو کشور، تضمین نبود عوارض گمرکی برای برخی کالاها یا کاهش حجم صادرات فعلی آنها بود.
براساس این توافق، طرفین فهرستی از محصولات مشمول تجارت ترجیحی را که شامل ۱۲مورد برای هر یک از این کشورها بود به تصویب رساندند. عمده فهرست کالاهای ازبکستان، شامل محصولات کشاورزی از جمله سبزیجات، میوه‌های تازه، زردآلوی خشک، کشمش، هلوی خشک، لوبیا، بادام، گردو، بادام زمینی و... می‌شود. از سوی دیگر، بخش عمده فهرست کالاهای ترکیه را محصولات صنعتی از جمله قطعات، اتصالات و هادی‌های آنها، لوله‌ها، محصولات نورد، ترانسفورماتورها و کاتالیزورهای الکتریکی، فلزات آهنی و پمپ‌ها تشکیل می‌دهد. لغو تعرفه‌های گمرکی موجود روی محصولات کشاورزی ازبکستان در ترکیه به افزایش بیشتر رقابت‌پذیری آنها از طریق ساده‌سازی رویه‌های واردات کمک خواهد کرد. علاوه بر این به نوبه خود، ورود صنعت ترکیه به بازارهای داخلی ازبکستان با شرایط تجارت ترجیحی، زمینه را برای توسعه همکاری‌های صنعتی بین دو کشور و تامین تجهیزات و مواد اولیه ارزان و باکیفیت برای ازبکستان فراهم می‌سازد. همچنین اینگونه برنامه‌ریزی شده که فهرست کالاهای مورد تایید این قرارداد، براساس پتانسیل تولید و صادرات دو کشور ازبکستان و ترکیه توسعه یابد.
توافق عربستان و بوئینگ برای توسعه زنجیره‌های ارزش تیتانیوم
اخیرا وزارت سرمایه‌گذاری عربستان سعودی توافق‌نامه همکاری سرمایه‌گذاری را با شرکت‌های Tasnee و Boeing امضا کرد تا فرصت‌های همکاری بالقوه سرمایه‌گذاری و توسعه را برای پیشبرد زنجیره ارزش آلیاژ تیتانیوم برای کاربردهای میاندستی و پایین‌دستی بررسی کند.
Tasnee تنها شرکت تولیدکننده اسفنج تیتانیوم در خاورمیانه است که در ساخت هواپیما، زیردریایی هسته‌ای، موشک و ماهواره استفاده می‌شود. این شرکت سالانه ۱۵هزار و ۵۰۰تن اسفنج تیتانیوم تولید می‌کند که معادل ۱۰درصد از تولید جهانی است. نکته حائز اهمیت آنکه اسفنج تیتانیوم، فلزی استراتژیک به شمار می‌رود که به عربستان در دستیابی به اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ کمک می‌کند. هدف چشم‌انداز ۲۰۳۰، افزایش بومی‌سازی فناوری برای صنایع پیشرفته است که برای محصولات داخلی این کشور رقابت‌پذیری بالایی ایجاد می‌کند و سهم بخش خصوصی و صادرات غیرنفتی در تولید ناخالص داخلی را افزایش می‌دهد.
در همین راستا در سال ۲۰۱۴، گروه صنایع فلزی پیشرفته (AMIC) به طور مشترک توسط Tasnee و Cristal با هدف توسعه زنجیره ارزش تیتانیوم در عربستان تاسیس شد. AMICیک کارخانه اسفنج تیتانیوم را در شهر صنعتی ینبع با همکاری شرکت توهوی ژاپن و یک کارخانه ذوب تیتانیوم، با ظرفیت سالانه ۵۰۰هزار تن سرباره تیتانیوم و ۲۵۰هزار تن چدن برای صنایع اولیه و پایین‌دستی که بزرگ‌ترین صنایع جهان محسوب می‌شوند در شهر جزان تاسیس کرده است.
همکاری میان امارات متحده عربی و ترکمنستان در زمینه توسعه کریدور شمال-جنوب
اخیرا مقامات ارشد ترکمنستان و امارات در مورد پروژه‌های عظیم سیستم حمل‌ونقل در ترکمنستان با یکدیگر به مذاکره پرداختند. هر دو طرف معتقدند که چشم‌انداز مثبتی در مورد گسترش همکاری میان دو کشور وجود دارد. در حال حاضر بندر بین‌المللی ترکمنستان در ترکمن‌باشی، یکی از بزرگ‌ترین مراکز مهم حمل‌ونقل بین‌المللی در تجارت میان شرق-غرب و شمال-جنوب به شمار می‌رود.
کریدور شمال-جنوب یک کریدور ترانزیتی در حال توسعه است که از طریق ایران، به پاکستان، هند، امارات و سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس متصل می‌شود. بنابراین کالاها در شمال ایران و از بنادر دریای خزر به چند جهت می‌توانند ارسال شوند و از طریق ترکمنستان، به سمت شرق و آسیای مرکزی منتقل شوند. در شمال، کالاها از طریق بنادر الگان و آستاراخان می‌توانند به درون روسیه و شبکه رودخانه ولگا ارسال و از غرب، به بندر باکو در جمهوری‌آذربایجان و به سمت قفقاز، ترکیه و بنادر جنوبی اتحادیه اروپا در دریای سیاه صادر شوند. مسیر ترکمنستان به جهت برخورداری از راه‌آهن و اتصال به ازبکستان، حائز اهمیت است؛ چون این کشور به خودی خود، یک بازار مصرف مهم در آسیای مرکزی به شمار می‌رود.
