اتاق تهران گزارش داد؛ ناقوس کمبود دارو به صدا درآمد
دوا در دنیا «کیمیا» شد
عاملی که روند بهبود را در میان بیماران طولانی‌تر می‌کند و در نهایت عواقب نگران‌کننده‌ای را به جهان تحمیل خواهد کرد. این گزاره‌ای است که گزارش ماه نوامبر یونیدو نیز آن را تایید می‌کند.
به گزارش یونیدو، ماه نوامبر، ماه افزایش تقاضا برای دارو در جهان بوده است. آن‌طور که این گزارش تحلیل می‌کند، این صنعت به بیشترین نرخ تولید ماهانه خود در سال۲۰۲۲ طی نوامبر با سطح ۷/ ۴درصد دست یافته است. در نتیجه این رشد کمبود دارو در جهان در ماه‌های پایانی۲۰۲۲ رقم خورده است.
در گزارشی دیگر که از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده، یک نظرسنجی توسط گروه دارویی اتحادیه اروپا درخصوص کمبود دارو در بازه زمانی ۱۴نوامبر الی ۳۱دسامبر۲۰۲۲ انجام شده است که مشخص می‌کند تمام ۲۹کشور مشارکت‌کننده در این نظرسنجی، تجربه کمبود دارو را داشته‌اند. به جز این، ۷۶درصد از آنها اعلام کردهاند که کمبود دارو در سال۲۰۲۲ نسبت به سال قبل، بیشتر شده است.
علاوه بر این، حدود ۷۹درصد از پاسخ‌دهندگان، کمبود داروهای ضدعفونی برای استفاده عمومی، ۷۶درصد کمبود دارو برای مشکلات تنفسی و داروهای قلبی عروقی و دستگاه گوارش را گزارش کردهاند.
دلایل اصلی کمبود دارو در جهان
قرنطینه‌های‌کووید۱۹، چرخه عادی ویروس‌ها یا باکتری های فصلی را با مشکل و اختلال مواجه کرد. کووید-۱۹ سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند و منجر به شیوع بیشتر از حد معمول بیماری‌‌های فصلی شده که در نتیجه میانگین سالانه تقاضا برای داروها را افزایش داده است.
شرکت‌های داروسازی بهدلیل محدودیت لزوم کنترل هزینه در صورت استفاده از ظرفیت مازاد، نتوانسته‌اند با سرعت مناسبی نسبت به تقاضای پیش‌بینی‌‌نشده، واکنش‌نشان دهند. اول از همه، جنگ اوکراین و روسیه بر زنجیره‌های تامین تاثیر گذاشته و به‌صورت غیر مستقیم نیز از مسیر تورم بالا و قیمت‌های انرژی به تولیدکنندگان داروهای پنریک که معمولا تحت مقررات قیمت‌گذاری سخت‌گیرانه خاصی هستند، ضربه زده است.
در زمینه تجویز بیش از حد دارو نیز مشکلاتی وجود دارد. به‌‌عنوان مثال، تخمین زده می‌شود که بخش خدمات سلامت ملی بریتانیا سالانه ارزشی معادل۳۰۰میلیون پوند انگلیسی را به دلیل داروهای استفاده‌‌نشده یا نیمه‌استفاده‌‌شده که قابل بازیافت یا استفاده مجدد نیستند، از دست می‌دهد.
مشارکت بخش عمومی و خصوصی
سیویکاRx یک شرکت دارویی غیرانتفاعی آمریکایی است که در سال۲۰۱۸ با هدف جلوگیری از کمبود دارو تاسیس شد. سیویکا به کنسرسیوم ارائه‌دهنده بزرگ خود متکی است که یک‌‌سوم تخت‌های بیمارستانی ایالات متحده را پوشش می‌دهد و با تامین‌‌کنندگان دیگر و همچنین دولت فدرال ایالات متحده و دولت های‌ایالتی، مشارکت‌پرمنفعتی را ایجاد کرده است.
اخیرا مفهومی به نام شرکت‌های عام‌المنفعه نیز ظهور کرده است. برای مثال، شرکتPhlow مستقر در ایالات متحده با شرکت‌های دیگری مانند Kabi Fresenius و بخش دولتی مانند BARDA/ ASPR/ HHS برای‌تامین داروهای ضروری مشارکت می‌کنند.
برخی برای این باور که مدلPBC می‌تواند به داروخانه اجازه دهد در عین حال که همچنان اهداف تجاری خود را دنبال می‌کند، دسترسی بیشتر به داروها را نیز تضمین کنند.
این تحولات به رویکردهای نوآورانه بالقوه و امیدوارکننده برای رفع کمبود دارو دلالت دارد. ذی‌نفعان دارو، ارائه‌دهندگان خدمات مراقبت‌های سلامت، دولت‌ها و سایرین می‌توانند به دنبال راه‌های جدیدی برای همکاری با یکدیگر باشند تا از عرضه مطمئن‌تر و پایدار دارو که انعطاف‌‌‌پذیری و دسترسی عادلانه را تضمین می‌کند، اطمینان‌حاصل‌کنند. اجرای این ایده‌ها، مستلزم این است که توسط دولت‌ها در تمام نواحی، شناسایی شوند.
شواهد نشان می‌دهد که تداوم بروز کمبود دارو در اکثر کشورهای اروپایی در مقایسه با سال گذشته به‌طور قابل توجهی بدتر نیز شده است. همچنین بروز کمبود تجهیزات پزشکی در همه گروه‌ها در داروخانه‌ها، با اختلاف زیاد بین کشورها، تایید شده است. میانگین زمان صرف‌شده توسط داروسازان برای مقابله با کمبود دارو در مقایسه با ۳سال گذشته افزایش یافته و به حداکثر خود رسیده است.
از سوی دیگر هم آثار منفی روزانه و زیاد کمبود دارو بر بیماران و داروخانه‌ها در سراسر اروپا در مقایسه با سال‌های گذشته بدتر نیز شده است. در نهایت هم شکافی در اطلاعات، ابزارها و راه‌حل های قانونی مورد نیاز و در دسترس جامعه داروسازان در بسیاری از کشورهای اروپایی در شرایط کمبود دارو برای ارائه راه‌حل به بیماران، مشاهده می‌شود.
همه کشورهای شرکت‌کننده در نظرسنجی، طی ۱۲ماه گذشته با کمبود دارو در داروخانه‌ها مواجه شده‌اند.
شواهد نظرسنجی
برخلاف سال گذشته اکثر کشورها گزارش کردهاند که وضعیت نسبت به ۱۲ماه گذشته بدتر شده یا ثابت مانده است. در واقع هیچ کشوری وجود نداشته است که بهبودی در وضعیت را ثبت کرده باشد.
کمبود دارو در داروخانه‌ها در کشورهای گوناگون اروپایی شامل همه گروه‌‌های دارویی بوده است. داروهای قلبی و عروقی، بیشترین کمبود عرضه را داشته‌اند که پس از آن داروهای سیستم عصبی و آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای سیستم تنفسی قرار دارند.
در اکثر کشورهای پاسخ‌دهنده بیش از۶۰۰ نوع دارو در زمان تکمیل نظرسنجی در فهرست کمبود قرار داشته است و در‌مقایسه با سال قبل به‌طور متوسط حدود۲۰۰ تا۳۰۰ نوع دارو شواهد نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت است. ۵۲/ ۶۵درصد از کشورهای پاسخ‌دهنده کمبود تجهیزات پزشکی در داروخانه‌ها را تجربه‌کرده‌اند. این کمبودها تقریبا در تمام سطوح دستگاه‌های پزشکی از جمله تشخیص‌های آزمایشگاهی، وجود داشته است. با این حال، کشورها اعلام کردهاند که در بیشتر موارد در این کشورها سیستم نظارت بر کمبود تجهیزات پزشکی که به شفافیت وضعیت واقعی کمک کند، وجود ندارد.
تقریبا تمام کشورهای پاسخ‌دهنده اعلام کردهاند که کمبود دارو باعث اضطراب و نگرانی بیماران می‌شود. همچنین قطع درمان، افزایش پرداخت‌های مشارکتی در نتیجه جایگزین‌های گران‌تر و غیرقابل استرداد و درمان‌های غیربهینه با اثربخشی‌پایین به‌‌عنوان پیام‌های منفی و رایج کمبود دارو بر بیماران تلقی می‌شوند. ضمن اینکه درصدهای مزبور نسبت به سال قبل نیز افزایش یافته است.
کمبود دارو در اکثر کشورها از طریق زیان مالی بهدلیل صرف زمان برای کاهش کمبودها و به همان اندازه کاهش اعتماد بیماران، افت رضایت کارکنان و افزایش هزینه‌های اداری بر کسبوکار داروخانه‌ها تاثیر می‌گذارد.
بین کشورهای اروپایی، تفاوت‌های زیادی از نظر راه‌حل‌های قانونی که جامعه داروسازان می‌توانند در صورت کمبود دارو ارائه دهند، وجود دارد. جایگزینی ژنریک، تهیه داروی مشابه از منابع مجاز جایگزین و تهیه یک فرمول ترکیبی راه‌حل‌هایی هستند که می‌توانند در اکثر کشورها ارائه شوند.
با این حال، برخی از این راه‌حل‌ها محدودیت‌هایی نیز دارند و می‌توانند برای بیمار و داروساز سخت و زمان‌بر باشد.
۷۲/ ۵۱درصد از پاسخ‌دهندگان اظهار کردهاند که تعریف مشترکی از کمبود دارو در کشورشان وجود ندارد و ۰۳/ ۳۱درصد نیز اظهار می‌کنند که هنوز یک سیستم گزارش‌دهی برای کمبود دارو وجود ندارد که بتواند توسط جامعه داروسازان، استفاده شود. از میان علت‌های کمبود دارو چند علت از همه مهم‌تر بوده‌اند.
اختلال و تعلیق در فرآیند تولید ۵۲/ ۶۲درصد، سهمیه موثره دارویی اعمال‌شده توسط تولیدکننده ۱۷/ ۵۵ درصد و افزایش غیرمنتظره تقاضای دارو نیز ۲۸/ ۴۸درصد بوده است که همگی باهم جزو دلایل اصلی کمبود دارو در جهان شناخته شده‌اند.
توصیه‌های سیاستی
در بسیاری از موارد، داروسازان در حال تضمین تداوم مراقبت و به حداقل رساندن اثرات منفی کمبود بر سلامت بیماران خود هستند. با این حال، وضعیت در حال بدتر شدن است و PGEU خواستار اقداماتی هماهنگ است که در سطوح مختلف سیاستی برای‌کاهش بار کمبود دارو انجام شود.
اطمینان‌یابی از در دسترس بودن: تمامی ذی‌نفعان و دولت‌ها باید هنگام تدوین سیاست‌های کسبوکار، قوانین ملی و استراتژی‌هایی که بر عرضه به موقع و کافی دارو تاثیر‌گذارند، نیازهای بیماران را در اولویت قرار دهند. انطباق موثر با قوانین اتحادیه اروپا و قوانین ملی مرتبط به تعهدات خدمات عمومی بازیگران زنجیره تامین باید تضمین شود.
صلاحیت حرفه‌ای گسترده: همچنین زمانی که کمبود دارو وجود دارد، باید دامنه فعالیت داروخانه‌ها گسترش یابد. بنابراین داروسازان می‌توانند از مهارت‌ها، دانش و تجربه خود برای مدیریت بهتر در زمینه مراقبت از بیمار و تضمین تداوم درمان استفاده کنند. هنگامی که دارویی در دسترس نیست، داروسازان باید اجازه داشته باشند که مناسب‌ترین جایگزین را در قالب بخشی از فرآیند تصمیم‌گیری مشترک با تجویزکنندگان و بیماران یا مطابق با پروتکل‌های ملی در صورت لزوم جایگزین کنند.
توسعه سیستم‌های حکمرانی موثر: برای بهبود گزارش‌دهی، نظارت و ارتباطات درباره کمبود دارو، به همکاری نزدیک بین‌کشورهای عضو اتحادیه اروپا و آژانس دارویی اروپا نیاز دارد. در سطح ملی، باید مدل‌های همکاری ساختاری‌تر، از نظر زمانی به‌روزتر و‌شفا‌ف‌تر بین ذی‌نفعان زنجیره تامین و مقامات ذی‌صلاح ملی، برای افزایش‌کارآیی و اثربخشی شیوه‌های اطلاع‌رسانی و ارزیابی مشترک و توانمندسازی داروسازان در کاهش تاثیر بر بیماران اروپایی ایجاد شود.
بهبود شفافیت، گزارش‌دهی، نظارت و ارتباطات درباره کمبود دارو: اطمینان از شفافیت و در دسترس بودن بیشتر داده‌های مرتبط با کمبود دارو و تشویق به تشخیص زودهنگام و ارزیابی مرکزی کمبودهای احتمالی از طریق اتصال همه بازیگران زنجیره‌تامین دارو و مراجع صالح ملی در رابطه با سیستم‌های گزارش‌دهی منسجم، حیاتی است. همچنین افزایش دسترسی به اطلاعات موجود در تمام بخش‌های زنجیره تامین نیز ضروری است.
