در نشست کمیته راهبردی رویداد جامع معدن و صنایع معدنی بررسی شد
فرمول رونق در بخش معدن
صبا طاهریان- دنیای‌اقتصاد
وجود ناهماهنگی در زنجیره فولاد و پاییندست و بالادست آن، مهم‌ترین گلایه فعالان این صنعت است که موجب شده است ضرورت ایجاد هماهنگی بیشتر بین کل زنجیره و سیاستگذار بیش از پیش احساس شود. البته کشور طی سال‌های گذشته نیز همواره شاهد بوده که بخش‌‌‌های مختلف زنجیره فولاد به‌‌‌‌‌‌صورت جزیره‌‌‌ای عمل کرده‌اند و همین عامل سبب رشد نامتوازن در این زنجیره شده است. به همین دلیل نهادهایی مانند شورای آهن و فولاد در این راستا تشکیل شدند تا هماهنگی و اتحاد بیشتری بین زنجیره فولاد ایجاد شود. با وجود اینکه این نهادها گام‌های محکمی در راستای رفع این نقصان برداشتند، به دلیل برخی مشکلات مانند هماهنگ‌نبودن زنجیره آهن و فولاد با یکدیگر و همچنین عدم‌هماهنگی این زنجیره با دولت، چندان موفق نبوده‌اند.
در واقع، زنجیره فولاد ایران طی دهه‌‌‌های گذشته با رشد نامتوازن روبه‌‌‌رو بوده که همواره صنایع بالادست و پاییندست این زنجیره را با تضاد منافع مواجه کرده است. یکی از عوامل موثر بر عدم‌‌‌‌‌‌‌توازن و عدم‌رشد صنعت فولاد طی سال‌های گذشته، جدال معدنیها با فولادسازان بود. قیمت‌گذاری نامناسب در این زنجیره بیش از پیش به ناهماهنگی دامن زده و همیشه صنایع بالادست و پاییندست فولاد نسبت به قیمت‌گذاری دستوری دولت معترض بوده‌‌‌‌‌‌اند. در حقیقت نهادهایی مانند شورای آهن و فولاد با این دید آغاز به کار کرده‌اند که کشف قیمت فولاد به‌‌‌‌‌‌درستی انجام شود تا وزارت صنعت، معدن و تجارت بتواند در این زمینه، مسیر بهتری را در پیش بگیرد و اختلاف بین قیمت داخلی و خارجی را به حداقل ممکن برساند. با این حال لازم است برای حل کامل این مساله، تمامی اعضای زنجیره فولاد متحد باشند و با یکدیگر همکاری کنند تا در راستای برطرف کردن مشکلات گام بردارند؛ مشکلاتی که در سال‌های گذشته، هزینه سنگینی به کل زنجیره تحمیل کرده است.
از این رو «همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ‌آهن ایران با نگاهی به بازار» و «همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنایع فلزات غیرآهنی ایران و فناوری‌های وابسته با نگاهی به تولید و بازار» با تبیین نقش و جایگاه بخش خصوصی در شکوفایی اقتصادی و توسعه پایدار در اردیبهشت‌ماه به همت گروه رسانهای «دنیای‌اقتصاد» برگزار خواهد شد.
در راستای اقدامات پیشینی این همایش‌ها، کمیته راهبردی رویداد جامع معدن و صنایع معدنی تشکیل جلسه داد. تاثیر اتحاد میان زنجیره فولاد یکی از مباحث مهمی بود که در این نشست به آن توجه شد.
مصطفی موذن‌زاده، اولین رئیس ایمیدرو، در ابتدای نشست گفت: فکر میکنم در حوزه فولاد سال گذشته، مهم‌ترین بحث نوسانات وحشتناک در تمام زمینه‌‌‌ها بود. از قیمت این کامودیتی تا صادرات آن و گاهی از صادرات ممانعت شد و هرچه اعتراض کردیم، به نتیجه‌ای نرسیدیم. گاهی در زمستان ناگهان گاز قطع می‌شد و تولید با وقفه مواجه بود. باید در یک گزارش جامع نشان دهیم که هریک از این تصمیمات چه تاثیری بر بازار داشته است.
او افزود: در طرح جامع فولاد حتی مقام مسوولی فرستاده نشده است تا پاسخ دهد. من به فولادی‌‌‌ها پیشنهاد می‌‌‌دهم خودتان اقداماتی انجام دهید. اگر فولادی‌‌‌ها و معدنیها خودشان با هم متحد شوند و برخی نقایص را رفع کنند، مشکلات ما تا حدی حل خواهد شد. باید اجازه دهیم بخش خصوصی حرف خود را بزند. مجبوریم از بخش خصوصی بخواهیم که مشکلات خود را بگوید. برخی بحث‌‌‌ها در حوزه فولاد وجود دارد که بد نیست به آن ورود کنیم. ولی هنوز در آن نقطه نیستیم که تمام انرژی خود را صرف آن کنیم. حتی دنیا هم در آن نقطه نیست؛ مثلا همین فولاد سبز. دنیا هم در این زمینه هنوز کارهای تاثیرگذاری نکرده، چه برسد به ما. مهم‌ترین بحث امسال باید تاثیر تصمیمات دولت و مسائل جهانی بر بخش فولاد باشد. باید بررسی شود که این تصمیمات چه بلایی بر سر بازار آورد و تولیدکنندگان را با چه مشکلاتی مواجه کرد.
او با اشاره به توجه بیش از حد به برخی بخش‌‌‌ها گفت: چون مس صنعت پول‌سازتری است، نباید تمام ظرفیت را روی آن بگذاریم. باید به باقی حوزه‌‌‌ها هم توجه کنیم. او بیان کرد: ما بارها دولتیها را دعوت کردیم و بی‌‌‌فایده هم نبوده است. در برخی موارد فایده‌‌‌هایی هم برای ما داشته و برخی مسائل همچون بورس و... حل شده است.
روند جایزه‌‌‌دهی اصلاح شود
پس از آن محمود اسلامیان، یکی از حاضران اظهار کرد: پیشنهاد اول من این است که بر اولویت‌‌‌ها متمرکز شویم؛ یعنی چند اولویت مشخص کنیم و به بررسی آنها بپردازیم. ممکن است در حوزه معدن و فولاد هزاران مساله وجود داشته باشد؛ اما اولویت‌‌‌ها مهم هستند. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم به بازارهای دنیا وصل هستیم. در مورد اینکه چه اتفاقاتی در حوزه معدن و دنیا خواهد افتاد، باید از کارشناسان خبره مشورت گرفت. او با تاکید بر اینکه برای اقتصاد نیازی به مغز اینشتین نداریم، گفت: همین که فردی بتواند آینده را دقیق پیش‌بینی کند، کافی است. در بحث فولاد هم همین است. ما همین که پیش‌بینی دقیقی از آینده فولاد ارائه دهیم بسیار مهم است. متاسفانه در کشور این داستان را داریم که یک مدیر ۶ماه به کارخانه می‌رود و بعد از آن لوح ملی می‌گیرد؛ این لوح بر چه اساسی به او اعطا شده است؟ این یعنی ما به جزئیات وارد نمی‌‌‌شویم. جوایز دادن و... نوعی بازار در کشور است که باید از آن خارج شویم و از تجربیات و استانداردهای دنیا استفاده کنیم؛ نه اینکه مدیری پول بدهد و جایزه بگیرد یا مورد تشویق قرار گیرد. اگر این روند ادامه یابد، مشکل خواهیم داشت. اما اگر با استانداردهای دنیا کار شود، همین جوایز می‌‌‌تواند بسیار مهم و موثر باشد.
رضا اشرف سمنانی، مشاور مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره شرکت مادرتخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) نیز در این نشست با تاکید بر استفاده از مزیت نفت بیان کرد: ما باید فولاد سبز داشته باشیم، توسعه پایدار داشته باشیم و همه‌چیز باید با هم لینک باشد. نمیتوان مثل قبل مسائل را جدا کرد. باید تاثیر اتفاقات روزمره را روی یکدیگر بررسی کنیم. این مسائل کلیدی هستند. تکنولوژی مهم است. ما باید ارزش افزوده را به حداکثر برسانیم. او ادامه داد: وقتی در صنایع بزرگ کار می‌کنیم، باید توجه داشته باشیم که نفت مزیت کشور ماست و باید از این مزیت به نحوی که همه چیز همسو باشد، استفاده کرد. البته در اینجا ضروری است به قوانین و مقررات نیز اشاره کنیم. قوانین صادراتی مشکلات زیادی ایجاد کرده و بر سر راه ما مانع به وجود آورده است. باید تمام زنجیره را در کنار هم ببینیم. زنجیره را نباید جدا ببینیم. اگر می‌خواهیم صنعتی را بررسی کنیم باید از اکتشاف تا تولید، فروش و صادرات را در کنار هم گذاشته و مورد بررسی قرار دهیم. برای مثال نباید اکتشاف را فراموش کنیم. همچنین باید رابطه خود را با جهان حفظ کنیم؛ چه در ماشین‌آلاتو چه در افراد و کارشناسانی که قرار است کمک کنند، باید از تجارب جهانی استفاده کنیم.
باید بر سیاستگذار تاثیر بگذاریم
علیرضا بختیاری، مدیر مسوول گروه رسانهای «دنیای‌اقتصاد» نیز در ادامه این نشست گفت: ویژگی همایش ما این بوده که به دنبال جریان‌سازی بودیم و همه تلاشمان این بوده که کیفیت محتوا حفظ شود. دولت‌‌‌ها در زمانی می‌‌‌خواهند سیاست‌‌‌های متناقض با دولت قبل داشته باشند و رویه‌‌‌ای کاملا متفاوت را در پیش بگیرند. در اینجا وظیفه ما جدی است که بر تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی سیاستگذار تاثیر بگذاریم. او افزود: ممکن است بخش دولتی و شبه‌دولتی نتوانند این کار را کنند؛ اما رسانه می‌‌‌تواند بگوید تصمیمات سیاستگذار چه اثری بر صنعت دارد، در نتیجه نباید از نقش رسانه غافل شد. بختیاری ادامه داد: امروزه نمیتوان با دنیا قطع رابطه کرد و زمانی که دولت متوجه این مساله نیست و هر لحظه بخشنامه جدید صادر می‌کند، به زعم من میخواهد زحمی را ترمیم کند اما چنین نمی‌‌‌کند.
دید کلان داشته باشیم
محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن نیز در ادامه گفت: ما باید درباره مساله فولاد نسخه‌‌‌ای را به‌عنوان سند در نظر بگیریم و آینده را خوب تعریف کنیم. به عبارت بهتر، باید نسبت به آینده دید کلان تعریف شود. در حال حاضر سند بخش معدن توسط رهبری در حال اعلام است. ما در تدوین این سند نقش داشتیم و بخش مهم این سند مربوط به توسعه پایدار است. شما باید امروز در این مساله پیشران باشید. بهرامن بیان کرد: وظیفه ملی شما این است که تعریف شفافی داشته باشید تا موفقیت به تمام عرصه‌‌‌ها تسری یابد. مساله دیگر این است که امسال از حمایت بنگاه‌‌‌های بزرگ چشم‌پوشی شده است. البته شاید از این وضعیت راضی و خوشحال باشند که مورد توجه قرار نمی‌گیرند. اما ممکن است به مرور مطالبه‌گر شوند.
بهرامن یادآوری کرد: نقشه توسعه پایدار در صنایع فلزی تا سال ۲۰۵۰ نوشته شده است. ممکن است برخی از محورها با ایران همسان نباشد. اما برخی محورها همسو است. برای مثال اقتصاد کم‌‌‌کربن یا دسترسی به منابع که شامل منابع انرژی و آب هم می‌شود، قابل طرح است. او افزود: مساله سوم، نیروی انسانی کارآمد است که کمتر به آن توجه شده است. من نگران صنایع معدنی و فلزی هستم. انقلاب صنعتی چهارم باید اول در اذهان شناخته و بعد بر آن تاکید شود. باید نیروی انسانی کارآمدی برای جذب در صنایع فلزی داشته باشیم.
مشکلات معادن، کشوری و جهانی است
ابراهیم جمیلی، رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق ایران نیز در ادامه بیان کرد: نتیجه همایش باید به اینجا ختم شود که در مسوولان ایجاد باور کنیم و مسوولان هم قبول کنند که همایش‌ها به نتیجه می‌‌‌رسد. اگر این باور در مسوولان ایجاد نشود، مجلس و دولت هم به فکر نمی‌‌‌افتند. مشکلات ما در بخش فولاد، هم کشوری است و هم جهانی. گاهی مشکلات جهانی مانع انجام کار می‌شود. باید مشکلات جهانی و کشوری را با هم تطابق دهیم و در مسائل با دانشگاه‌‌‌ها همکاری داشته باشیم.
همایش‌ها پخته شده است
مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ‌آهن نیز گفت: فکر میکنم همایشهای ما از حالت هیجانی عبور کرده است. ما نیازمند شرکت در همایشهای پرمحتوا هستیم. رسانه «دنیای‌اقتصاد» جزو معدود گروه‌‌‌هایی بوده که همایشهای خوبی برگزار کرده است. باید محتوای خوبی در همایش‌ها داشته باشیم. من مباحثی مثل زیرساخت و... را بارها توضیح داده‌ام؛ اما هنوز از سوی دولت به این مساله پرداخته نشده است.
او افزود: من به‌عنوان کسی که مسائل را از نزدیک پیگیری می‌کند، اشکال عمده‌‌‌ای در دولت می‌بینم. دولت نه جریان تولید ایجاد می‌کند و نه اجازه می‌دهد جریان جاری کار خود را انجام دهد. باید همبستگی و یکپارچگی را در زنجیره فولاد تقویت کنیم و این رسالتی است که باید انجام شود. او یادآوری کرد: آموزش باید مورد تاکید قرار گیرد. قطعا بحث آموزش و نیروی کار، مساله‌ای مهم است. مباحث دانش‌بنیان، از سوی بسیاری حمایت می‌شود و باید در کنار تکریم، لیستی از شرکت‌های دانش‌بنیان که با موضوعات خاص کار می‌کنند، خوانده و مشخص شود هر شرکت روی چه موضوعی کار می‌کند و این حرکت مثبتی، هم برای حمایت است و هم کار مثبتی انجام می‌شود.
حلقه مفقوده صنعت
محمدرضا پیر حسینلو، مدیرعامل شرکت آلومینای ایران نیز گفت: بخش اجرا و برگزاری همایش‌ها در سال‌های گذشته موضوع مهمی بوده و فضای خوب معدنی در سطح این صنعت مشاهده شده است. اما حلقه مفقوده صنعت آن است که معمولا مشکلات و آخرین وضعیت صنعت را بررسی می‌کنیم. اما دولتیها گزارش دریافتی از همایش ندارند و این جای تاسف دارد. امسال باید رویکردی ایجاد کنیم که صدا و بلندگوی مشکلات در بخش صنعت و معدن کشور باشیم تا مسوولان در جریان موضوعات قرار گیرند. جای جوابگویی دولت در این همایش خالی است و فضای همایش می‌‌‌تواند دولتیها را پای کار بیاورد. البته نباید فراموش کرد که مسوولان در جریان مشکلات هستند؛ ولی به آن توجهی نمی‌‌‌کنند.
صادرات عملا تعطیل است
هوشنگ گودرزی، رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران همچنین یادآوری کرد: شما وضعیت صنعت آلومینیوم را بهتر می‌دانید. قرار بود در صنایع بالادستی یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تن ماده تولید شود؛ اما اکنون تولید، ۷۰۰هزار تن است. شاید به این صنعت کم‌توجهی شده و این کم‌توجهی وارداتی بودن عمده مواد اولیه صنعت است. او گفت: متاسفانه کار مثبتی در این صنعت انجام نشده است که با این شرایط قطعا به رقم پیش‌بینی‌شده در سند چشم‌انداز نخواهیم رسید. باید بتوانیم صادرات را تقویت و مدیریت کنیم. او بیان کرد: نرخ ارز اکنون در نوسان است و همه فعالان علاقه دارند صادرات به صورت شمش انجام شود و بخش قابل‌توجهی از این صادرات به دلیل تهاتر برای تامین مواد اولیه آلومینا انجام می‌شود. صادرات عملا تعطیل است و هماهنگی‌‌‌های مناسب و مدیریت درستی در عرضه و تقاضا وجود ندارد و صنایع پایین‌دستی به‌شدت مشکل‌دار شده‌‌‌اند و در صنعت آلومینیوم، همواره مشکلات در حال افزایش هستند. امیدواریم در همایش به این نکات تاکید شود.
نماینده شرکت فولاد خوزستان نیز گفت: برگزاری همایش فولادی کار بسیار سختی است؛ اما چالش‌های صنعت فولاد و صنایع فلزی و غیرفلزی مشخص است. حمل‌ونقل انرژی، مواد اولیه و... به طور واضح از مشکل ماست. برگزاری میزگرد تخصصی در این حوزه بسیار مهم است. البته در کنار آن باید از مجلس و دولت نیز در این همایش‌ها دعوت کرد. دولت و مجلس ریل‌گذاری می‌کنند تا به کمک ما بیایند اما در کنار این، برگزاری میزگرد تخصصی به‌خصوص با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان مهم است. حضور این افراد در میزگرد تخصصی مسیر را برای فعالان حوزه روشن و مشخص می‌کند.
نماینده هلدینگ ماهان نیز در این نشست گفت: ما باید الان به فکر توسعه صنعت باشیم؛ زیرا چالش‌‌‌ها مانع توسعه ما هستند و برای ما نگرانی ایجاد کرده‌اند. صنایع پایین‌دستی ما رشد زیادی نداشته است. در صنعت فولاد در دنیا مزیت مقیاس اهمیت دارد و شرکت‌ها بعد از دوره رشد شروع به ادغام و تملیک کرده‌اند. آیا در آینده ظرفیت‌های کوچک باید توسعه یابند یا باید به بحث زنجیره توجه کرد؟ او افزود: شرکت‌های بزرگ باید اقداماتی انجام دهند و از طریق ادغام و تملیک از ظرفیت‌ها استفاده کنند. ما همیشه به دنبال این هستیم که خودمان رشد کنیم و جدا از دیگران برنامه‌ریزی می‌کنیم. برومند بیان کرد: بحث دیگر تامین مالی پروژه‌هاست. در دنیا تنها پول مساله اصلی پروژه‌ها نیست و به‌راحتی از بازار مالی سرمایه وارد می‌شود؛ اما این اتفاق در ایران رخ نمی‌دهد.
معامله بخش خصوصی و حاکمیت
یحی آل‌اسحاق، فعال اقتصادی گفت: ما دو واژه داریم؛ محترم و مفید. تفاوت محترم با مفید آن است که به محترم احترام می‌گذارید، اما برایش تخصیص منابع نمی‌کنید. مفید یعنی تخصیص منابع در کنار احترام لازم است. باید ببینیم حاکمیت چه فایده‌‌‌ای از مجموعه می‌برد و ما چه فایده‌‌‌ای از حاکمیت می‌بریم. انتظار حاکمیت از مفید بودن ما چیست؟ انتظار ما از مفید بودن حاکمیت چیست؟ این یک معامله است. اگر بتوانیم در این سمینار ترجمه عملیاتی را درآوریم، باید مطالبه‌گری کنیم که حاکمیت از ما چه میخواهد و ما چه کردیم. اگر دو رابطه را ترجمه کنیم، رابطه ما با حاکمیت و رابطه حاکمیت با ما، نکته مهمی است.
اهمیت مسیر علمی و کاربردی
مهدی کرباسیان، رئیس اسبق ایمیدرو نیز اظهار کرد: سمینارهای فولادی همیشه موثر بوده و زمانی موثرتر شده که مجموعه دولت به مسائل باور داشته است. شما خود را در مسیر علمی نگه داشته و تابع جریانات سیاسی نبوده‌‌‌اید. مسیر علمی و کاربردی بسیار مهم است. او ادامه داد: در بحث تحول در ویتنام، بعد از جنگ ویتنام، صنعتی در کشور باقی نمانده بود. یکی از تصمیمات اساسی که در این کشور اتخاذ شد، این بود که به بخش خصوصی توجه زیادی شد. یکی از کارهای دولت این کشور این بود که به سراغ مالکان کارخانه‌های ملی شده رفت و از آنان خواست کارخانه‌های خود را پس بگیرند. حمایت کشورهای بزرگ و تحولات بین‌المللی در کنار این تصمیمات سبب تحول در این کشور شد. باور باید از بالا باشد و از پایین نمی‌شود. او افزود: ما به جای بخش خصوصی چیزی به نام بخش خصولتی ایجاد کردیم. ما نقشه راه نداریم، باید فکری به حال آمایش سرزمینی و بحث کلان کرد.
