حد مجاز آب مصرفی از حوزه سیر دریا ۲/ ۴میلیارد مترمکعب است که تاجیکستان ۳۶۵میلیون مترمکعب، ازبکستان ۳/ ۳میلیارد مترمکعب، قزاقستان ۴۵۲میلیون مترمکعب و قرقیزستان ۴۷میلیون مترمکعب دریافت می‌کنند. حجم آب حوضه آمودریا در فصل کشت سال ۲۰۲۲ بسیار نامشخص بوده است. بر پایه گزارش‌‌‌های دریافتی در ماه‌های آوریل تا مه در محدوده نرمال بود، پس از ژوئن به ۶۵ تا ۸۵درصد کاهش یافت و تا پایان سال زیر نرمال باقی ماند. آمودریا پرآب‌‌‌ترین رود آسیای میانه است که رود دوم سیردریاست. تاجیک‌ها به رود، دریا می‌گویند. آمودریا از کوه‌‌‌های پامیر سرچشمه گرفته و حدود ۱۱۲۶کیلومتر از آن در قسمت مرزهای شمالی افغانستان با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان جاری است. بخش‌‌‌هایی از آن قابل کشتیرانی است. در سواحل آن شیرخان بندر و بندر حیرتان قرار گرفته است که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان به کشورهای آسیای میانه از این طریق مبادله می‌شود. سیردریا بعد از آمودریا، دومین رود پرآب آسیای میانه است که به دریاچه خوارزم (آرال) می‌‌‌ریزد. این رود دو سرچشمه دارد، یکی کوه‌‌‌های تیان‌‌‌شان در قرقیزستان کنونی و دیگری در شرق ازبکستان است.

 این رود از ۲۲۲۰کیلومتری غرب و شمال غربی سرچشمه گرفته و پس از گذر از جنوب کشور کنونی قزاقستان به دریاچه خوارزم می‌‌‌رسد. این رود در گذر خود سراسر کشتزارهای پنبه را در آسیای مرکزی آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای خجند و قیزیل‌‌‌اوردا و خوقند می‌‌‌گذرد. در زمان حکومت اتحاد شوروی، دو کشور تاجیکستان و قرقیزستان با داشتن منابع آبی فراوان در فصول تابستان کمبود آبی کشورهای دیگر از جمله قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان را تامین می‌کردند و در مقابل در فصول زمستان مبادله انرژی به صورت عکس انجام می‌شد، اما در حال حاضر چنین توافقی میان کشورهای آسیای مرکزی برقرار نیست و برخی کشورها از کمبود شدید آب در رنج هستند.

کمبود آب در آینده‌‌ نزدیک تنها بخشی از مشکلات آسیای مرکزی است. این مشکلات شامل کمبود آب برای کشاورزی و نیز آلودگی آب آمودریا و سیردریا به خاطر سطح بالای نمک و مواد شیمیایی ناشی از آب مصرفی در کشاورزی می‌شود. در نتیجه آسیای مرکزی شاهد بحران اجتماعی و اقتصادی در منطقه‌‌‌ای که در پایین‌دست این دو رود قرار دارند و نیز کاهش کیفیت زندگی در این نواحی خواهد بود؛ چرا که جمعیت با کمبود آب روبه‌‌‌رو شده و مجبور می‌شود آبی را مصرف کند که نمک زیادی دارد. استفاده‌‌‌ نامناسب و اتلاف منابع آب یکی از ویژگی‌‌‌های کشورهای این منطقه است. براساس گزارش‌‌‌ها، ازبکستان و قرقیزستان سالانه ۲هزار مترمکعب آب به‌ازای هر نفر مصرف می‌کنند و به ترتیب در رتبه‌‌ چهارم و پنجم پرمصرف‌‌‌ترین کشورهای جهان قرار دارند. تاجیکستان و قزاقستان نیز به‌ترتیب در رتبه‌‌‌های هفتم و یازدهم قرار دارند.

اخبار مرتبط