نهادهای بین‌المللی در مورد تامین آب سالم در سال‌های آینده ابراز نگرانی کردند
بهای گران آب شرب
در ایران نیز این آمار قابل‌توجه است. سال‌هاست که بحران آب گریبان کشور را گرفته است و انگار به همین آسانی هم خیال رها کردن ندارد. از سوی دیگر مسوولان کشور خیلی دیر به فکر راهکارهای جلوگیری و ممانعت از پیشرفت این بحران افتاده‌اند. حالا بیش از یک‌دهه است که چشمان مردم در پاییز و زمستان به آسمان خشک می‌شود؛ آسمانی که نمی‌‌‌بارد و از همان زمان هم خط و نشان‌‌‌ها آغاز می‌شود که اگر صرفه‌‌‌جویی نکنید، آب تمام می‌شود یا اگر صرفه‌‌‌جویی نکنید، مجبور به تحمل جیره‌‌‌بندی خواهید بود. سازمان بهداشت جهانی می‌‌‌گوید، آب ناسالم عامل یک‌بیماری از هر ۱۰بیماری و ۶درصد مرگ‌ومیرها در سراسر جهان است. به‌تازگی سه‌نهاد بین‌المللی شامل سازمان بهداشت جهانی، بانک‌جهانی و یونیسف در گزارشی به مشکلات مرتبط با تامین آب‌شرب سالم در کشور‌‌‌های جهان پرداختند و تاکید کردند که بدون حضور موثر دولت‌‌‌ها و برنامه‌‌‌ریزی صحیح، تامین آب‌شرب سالم، گران تمام خواهد شد و شرایط جهانی در همین حوزه، از آنچه اکنون هست به‌مراتب بدتر خواهد شد. مردم ایران، به‌خصوص مردم نواحی جنوبی کشور نیز مدت‌‌‌هاست نگران کیفیت آب شرب مصرفی خود هستند. هر از گاهی ویدئویی در شبکه‌‌‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که در آن یک شهروند اعلام می‌کند ساکن شهرستان خاصی است و آب آن منطقه، گل‌‌‌آلود شده است.
جمال محمدولی سامانی، استاد مدیریت و مهندسی آب دانشگاه تربیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدرس و رئیس دفتر زیربنایی مرکز پژوهش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مجلس، شبهه ناسالم بودن آب‌شرب در برخی مناطق را رد می‌کند؛ اما توضیح می‌دهد که کیفیت آب در مناطق مختلف کشور متفاوت است. مثلا در استان خوزستان، آب کارون وقتی به اهواز می‌رسد از گتوند تا اهواز شور می‌شود؛ چون آب مصرفی کشاورزان و گاهی فاضلاب درون آن ریخته می‌شود. این آب تصفیه شده و سپس به اهواز می‌رسد اما چون شور شده، ممکن است کیفیت لازم را نداشته باشد.
آب بی‌‌‌کیفیت است؛ ناسالم نه
محمدولی سامانی شهرستان‌‌‌های دارای تنش آبی در کشور را به سه‌گروه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می‌کند و توضیح می‌دهد: به‌طور کلی، براساس آمار سال‌های ۹۷ تا ۱۴۰۰، میزان بارندگی و وضعیت شهرهای دچار تنش آبی قابل‌توجه است. در سال ۱۴۰۰ بارندگی سالانه کشور حدود ۱۴۵میلی‌متر بود و در همین سال، ۱۲۶شهر زرد، ۵۵شهر نارنجی و ۱۰۱شهر قرمز داشتیم و در مجموع ۲۸۲شهر با تنش آبی مواجه بودند. او یادآوری می‌کند: اینها همگی شهرهای بزرگ کشور هستن. رنگ زرد یعنی شهر ۱۰درصد از میزان موردنیاز خود کمتر آب دارد. رنگ نارنجی به همین معنا در مقیاس ۲۰درصد است. اگر هم کمبود آب بیش از ۲۰درصد باشد شهر قرمز می‌شود. در سال‌های پیش که بارندگی بیشتری داشتیم و شرایط کمی بهتر بود، شهرهای زرد داشتیم اما در دو سال اخیر، تعداد شهرهای نارنجی و قرمز افزایش یافته است. او همچنین نگرانی درباره نبود آب سالم در کشور را این‌گونه توضیح می‌دهد: براساس اعلام شرکت آبفا، همه شهرها آب استاندارد دارند. بنابراین، تفاوت کیفیت آب در نقاط مختلف، نشانه ناسالم بودن آن نیست. مثلا در یک منطقه، منبع اصلی خود شهر کیفیت مطلوبی ندارد؛ اما بیماری‌‌‌زا نیست. محمدولی سامانی دلیل بی‌کیفیتی آب در برخی شهرها را چنین برمی‌‌‌شمرد: مناطق مختلف تهران، کیفیت آب متفاوتی دارند. در استان سیستان و بلوچستان، میزان آب در چاه نیمه، آن‌قدر پایین آمده که کیفیت آب شرب نیز کاهش یافته است. در استان همدان نیز میزان آب در سد اکباتان به حدی رسیده بود که کفاف مصارف داخل استان را نمی‌‌‌داد. به همین دلیل برای تامین آب در آن منطقه مجبور شدند از مناطق مختلف آب به استان منتقل کنند تا مشکل همدان، حل شود.
۲میلیارد نفر از دسترسی به آب آشامیدنی سالم محروم هستند
به گزارش پایگاه اطلاع‌‌‌رسانی وزارت نیرو، سه‌نهاد بین‌المللی شامل سازمان بهداشت جهانی، گروه بانک جهانی و یونیسف به دولت‌‌‌ها هشدار دادند که بدون حضور موثر و برنامه‌‌‌ریزی صحیح آنها، آب شرب سالم با بهای مناسب در آینده نزدیک وجود نخواهد داشت. به‌طور مشخص در این گزارش آمده است که نخستین رویکرد هدف ششم توسعه پایدار SDG۶ «دسترسی کامل، عادلانه و همگانی به آب آشامیدنی سالم و با بهای مناسب تا سال ۲۰۳۰» است و در دهه‌‌‌های گذشته به‌واسطه سرمایه‌گذاری‌‌‌های انجام‌شده در این حوزه میزان برخورداری جمعیت جهان از آب آشامیدنی سالم افزایش قابل‌توجهی داشته است. با وجود این، هنوز تفاوت فاحش جغرافیایی در برخورداری از این خدمت زیربنایی در کشور‌‌‌های مختلف جهان وجود دارد و هماکنون بالغ بر ۲میلیارد نفر از دسترسی به آب آشامیدنی سالم محروم هستند؛ وضعیتی که نشان می‌دهد جهان نه‌تنها در تحقق اهداف توسعه پایدار در سال ۲۰۳۰ ناکام بوده، بلکه حتی به آن نزدیک هم نشده است. در ادامه این گزارش، ضمن اشاره به عواملی همچون تغییرات اقلیمی، رقابت بخش‌‌‌های کشاورزی و محیط‌زیست، اولویت‌‌‌های پایین سرمایه‌گذاری در بخش آب و کیفیت آب به‌عنوان چالش‌‌‌های مهمی که فرآیند تداوم پیشرفت‌‌‌ها برای نیل به هدف ششم توسعه پایدار و سرعت بخشیدن به دسترسی همگان به آب آشامیدنی سالم را با چالش روبه‌رو می‌کند، راهکار‌‌‌هایی برای برون‌رفت از بحران کنونی و تضمین آینده بهتر در این حوزه ارائه و تاکید شده است، بدون تقویت کمک دولت‌‌‌ها، افزایش ظرفیت‌‌‌های مالی و بدون لحاظ اقشار فقیر، آسیب‌پذیر و حاشیه‌نشینان، چنین آینده‌‌‌ای ممکن و حتی متصور نخواهد بود.
پنج‌راهکار برای عبور از بحران آب شرب
راهکار‌‌‌ها و توصیه‌‌‌های ارائه‌شده از سوی سه نهاد بین‌المللی در پنج بخش شامل امور حاکمیتی و نهادی، امور مالی، ظرفیت‌سازی، جمع‌‌‌آوری و پردازش اطلاعات و نوآوری دسته‌بندی شده و در بخش نخست یعنی توصیه‌‌‌های حاکمیتی و نهادی بر موضوعاتی همچون لزوم تقویت نهادهای فعال، وضع قانون و مقررات ثابت و رفع کاستی‌‌‌های موجود در مسیر نهادهای فعال، حمایت از مصرف‌کنندگان، ارتقای نوآوری‌‌‌ها، ارائه آزادی عمل به مجریان، ایجاد سازمان‌های پشتیبان، بهبود عملکرد متولیان، تضمین کیفیت آب، توجه به تغییرات اقلیمی توسط دولت‌‌‌ها و توجه به امور زنان و حساسیت‌‌‌های آنها تاکید شده است. همچنین در بخش توصیه‌‌‌های امور مالی بر افزایش تامین منابع مالی از بخش‌‌‌های عمومی و خصوصی و خیرین، ارتقای کارآمدی ارائه‌دهندگان خدمات در استفاده بهینه از منابع مالی، تشویق سرمایه‌گذاران توسط دولت‌‌‌ها با تنظیم مقررات ثابت و شفاف، سرمایه‌گذاری در بخش آب با اولویت اقشار ضعیف توسط دولت‌‌‌ها و مواردی نظیر آن اشاره شده است. در بخش ظرفیت‌سازی نیز در این گزارش بر موضوعاتی نظیر لزوم حمایت دولت‌‌‌ها از موسسه‌‌‌های ذی‌صلاح و کارآمد با کارکنان باانگیزه و توانمند، به‌‌‌کارگیری افراد دارای دانش، تجربه و صلاحیت کافی در برنامه‌‌‌ریزی بلندمدت و حمایت دولت‌‌‌ها از اجرای برنامه‌‌‌های مدون آموزشی تاکید شده است.
در گزارش مذکور بر موضوع جمع‌‌‌آوری و پردازش اطلاعات تاکید فراوانی شده و در این باره آمده است: دولت‌‌‌ها باید مطمئن شوند که تمامی داده‌‌‌ها و اطلاعات موردنیاز برای آگاهی و درک بهتر از کاستی‌‌‌ها و نابرابری‌‌‌ها در خدمات آب آشامیدنی را در اختیار دارند تا بتوانند تصمیمات مناسبی اتخاذ کنند. همچنین دولت‌‌‌ها باید از جمع‌‌‌آوری و پردازش نظام‌‌‌مند داده‌‌‌ها، پایش اطلاعات در سامانه‌‌‌های ملی در همه سطوح (شهر، شهرستان، استان و ملی) و به‌‌‌کارگیری مستمر روش‌های استاندارد استفاده از داده‌‌‌های جمع‌‌‌آوری‌شده حمایت کنند.
در بخش توصیه‌‌‌های نوآوری نیز اشاره شده که دولت‌‌‌ها باید از طریق سیاست‌‌‌ها و مقررات حمایتی و پایش و ارزیابی سختگیرانه، از نوآوری و پژوهش حمایت کنند و چشم‌انداز راهبردی و رهبری سیاسی را برای شناسایی رویکرد‌‌‌های نوین توسعه فراهم و آن را در مقیاس‌‌‌های لازم اعمال کنند و نیز نوآوری در روش‌ها و رویکرد‌‌‌ها و فناوری‌‌‌ها را مورد تشویق قرار دهند. در بخش پایانی این گزارش نیز با تاکید بر اینکه تا سال ۲۰۳۰ فرصت‌‌‌های مناسبی برای جبران کاستی‌‌‌ها و حرکت به سمت جلو در حوزه آب در اختیار دولت‌‌‌ها قرار دارد، آمده است: سازمان ملل و کشور‌‌‌های عضو آن، به همراه سایر نهادهای ذی‌‌‌ربط در بخش آب، از این فرصت باید استفاده کنند و از یکدیگر بیاموزند و برای دستیابی به هدف دسترسی همگانی و عادلانه به آب آشامیدنی سالم، با بهای مناسب تا سال ۲۰۳۰ با یکدیگر همکاری کنند.
