حرکت به سمت تولید «فولاد سبز»

یوسف‌مظاهری، دبیر علمی بیست و چهارمین سمپوزیوم فولاد ۴۰۱ در ابتدای این سمپوزیوم اظهار کرد: حاصل فراخوان انجمن آهن و فولاد ایران به‌‌‌عنوان برگزارکننده این سمپوزیوم، دریافت ۳۱۴مقاله در دبیرخانه بود که جا دارد از همه پژوهشگران کمال قدردانی را داشته باشم. وی با بیان اینکه کیفیت علمی مقالات این سمپوزیوم بسیار بالاست، افزود: موضوعاتی همچون تولید آهن، عملیات حرارتی، متالورژی و جوشکاری و... ازجمله موضوعات مقالات دریافتی بود که ۹۱مقاله پژوهشی، دومقاله مروری و ۵۹گزارش فنی از سوی صنایع مختلف مورد پذیرش قرار گرفته است.

دبیر علمی بیست‌وچهارمین سمپوزیوم فولاد ۴۰۱ عنوان کرد: نهایتا از بین مقالات پذیرش‌‌‌شده در این سمپوزیوم، ۲۸مقاله که نسبت به دیگر مقالات از سطح کیفی بالاتری برخوردار بودند، برای ارائه حضوری در این سمپوزیوم انتخاب شدند.  فولاد سبز از مهم‌ترین مسائلی بود که پنلی را در روز نخست سمپوزیوم فولاد ۴۰۱ به خود اختصاص داد و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی در مسیر تولید فولاد به‌منظور حفاظت از محیط‌زیست، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای با محوریت دی‌اکسیدکربن بخشی از این پنل را به خود اختصاص داد. می‌توان گفت مهم‌ترین الگویی که در این پنل مورد بحث قرار گرفت، ریسک نسبی تولید فولاد با آلایندگی بالاتر زیست‌محیطی است که برای ‌گذار از آن با ادبیات فولاد سبز به رویکرد غالب در مباحث علمی ایران و جهان تبدیل شده است. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مهم‌ترین رویکرد در خصوص تولید فولاد سبز است؛ اما در کنار آن استفاده از هیدروژن در تولید فولاد با محوریت کاهش اثرات زیست‌محیطی یکی از مباحث جانبی مطرح‌شده اصلی بود. الگوها و الزامات استفاده بهینه از منابع آبی و تولید فولاد با کمترین آلایندگی زیست‌محیطی و مدیریت انتشار گازهای گلخانه‌ای از دیگر مباحث مطرح‌شده بود. در این پنل که تجربیات جهانی و آمار و ارقام و اهداف بین‌المللی مورد بحث قرار گرفت، عنوان شد که باید استفاده از رویکردهای تولید فولاد سبز در تمام زنجیره تولید، اعم از مواد اولیه تا محصول نهایی مورد توجه قرار گیرد.

 با توجه به اینکه بخش اعظم تولید فولاد در جهان از مسیر کوره‌بلند انجام می‌شود باید اصلاح رویکردها از ابتدا تا انتهای زنجیره ارزش مورد توجه قرار گیرد. استفاده بیشتر از مواد اولیه‌ای همچون آهن اسفنجی و آهن قراضه از مهم‌ترین مباحث بود که استفاده بهینه از آنها در کنار شارژ گرم کوره‌ها و فرآیندهای تولید مدنظر قرار گرفت. صاحب‌نظران فولادی عنوان کردند که آینده فولاد در مسیر فعلی می‌تواند مخاطرات جدیدی را از مسیر قیمت تمام‌شده و الزامات زیست‌محیطی متحمل شود؛ تا جایی که احتمال وضع جرائم برای تولید فولادهایی که با میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای بالا روبه‌رو هستند اگر مدنظر قرار گیرد، ریسک بالقوه‌ای برای فولاد کشور به شمار می‌رود.

این در حالی است که میزان مصرف فولاد داخلی در بهترین دوره‌های سال‌های اخیر رقمی نزدیک به ۲۰میلیون تن بوده و با توجه به هدف‌گذاری برای رسیدن به تولید ۵۵میلیون تنی در سال‌های آینده باید الزامات زیست‌محیطی را در فرآیندهای صادراتی مدنظر قرار داد؛ تا جایی که این احتمال وجود دارد که صادرات از مسیرهای فعلی با اما و اگرهایی همراه شود. این در حالی است که فرآیند تولید فولاد در ایران با محوریت فرآیندهای احیای مستقیم، خود پتانسیل بالقوه برای محدود بودن گازهای گلخانه‌ای است. اما همین روند فعلی نیز به بهینه‌سازی جدی نیاز دارد. کارشناسان بر این باورند که هم‌اکنون ریسک انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور با توجه به رتبه ۱۰ ایران در تولید فولاد برجسته است و این رتبه به معنی آن است که چالش‌های بین‌المللی در مسیر تولید فولاد یا توجه به تولید فولاد سبز از این پس در الزامات احداث و توسعه فعالیت‌های فولادی باید مدنظر قرار گیرد.  نکته دیگر آنکه وضعیت بازارهای جهانی در ماه‌های اخیر با توجه به حضور تمام‌قد فولاد روسیه با قیمت تمام‌شده با نرخ‌های پیشنهادی پایین ریسک جدیدی به شمار می‌رود که باید این مطلب را نیز در کنار توجه به تولید فولاد سبز مدنظر قرار داد. اینکه ایران هم‌اکنون تولیدکننده فولاد در مقیاس جهانی است و رتبه کشور از تولیدکننده دهم جهان می‌تواند به تولیدکننده ششم ارتقا یابد، اهمیت توجه به این ریسک‌ها را افزایش می‌دهد.

 صاحب‌نظران اعتقاد دارند که توجه به فولاد سبز به تربیت نیروی انسانی ماهر و ارتباط جدی با سایر شرکت‌ها، دانشگاه‌ها و کشورهای جهان نیاز دارد که این مطلب نیز باید در فرآیندهای دیجیتالیزه شدن فعالیت‌های تولید مدنظر قرار گیرد. تجمیع این موارد به این معنی است که فولاد سبز به‌قدری برجسته است که یکی از ویژگی‌های بنیادین تولید فولاد در آینده به شمار می‌رود، به همین دلیل در این سمپوزیوم بخش ویژه‌ای به آن اختصاص یافت.