«دنیای اقتصاد» حال و آینده فلز سرخ را بررسی کرد
چشمانداز مس در ۲۰۲۲
چین، خودروهای برقی و توسعه روباتیک سه عامل محرک در رشد تقاضای فلز مس طی 10سال آینده هستند و در این مسیر، فلز سرخ نقش حیاتی در تحول جهان دارد. این وضعیت کشورهای جهان را به صرافت سرمایه‌‌گذاری گسترده در استخراج و فرآوری مس انداخته و افق سرمایه‌‌گذاری در استخراج، فرآوری و حلقه‌های تکمیلی را مثبت ساخته است. با این‌حال تصور اتمام دوره فولاد و یکه‌‌تازی مس در جهان خطا است و هر فلز نقش خود را منوط به تحولات تولید بازی خواهد کرد. دلیل این موضوع به سختی دستیابی به اهداف کربن صفر برمی‌‌گردد. تصویری که چهار موسسه مختلف اقتصادی اعم از مکنزی، مارکت‌‌واچ، ریسرچ‌اند مارکت و فیچ ترسیم کرده‌اند نشان می‌دهد به چهار دلیل عمده مس فلزی پرتقاضاتر از قبل خواهد بود اما این وضعیت دست‌کم تا افق 2025 با مشکلاتی از ناحیه کمبود ذخایر کشف شده این فلز روبه‌روست که همین عامل از افول چشمگیر قیمت مس جلوگیری خواهد کرد. موسسه فیچ تاکید دارد ذخایر کمتر از انتظار، تولید پایین‌‌تر از تقاضا، افزایش رشد اقتصادی جهان و بسته‌های محرک اقتصادی دولت‌ها مهم‌ترین عوامل موثر بر افزایش تقاضای جهانی مس طی سالیان پیش رو خواهد بود.
مس که در سال 2021 میلادی به رکوردهای تاریخی از نظر قیمت رسید، طبق پیشبینی فیچ احتمالا در اواخر 2022 از نظر قیمت با ثبات بیشتری به کار خود ادامه خواهد داد. دلیل این موضوع افزایش احتمالی استخراج خواهد بود که عاملی التیام‌‌بخش برای صنایع طرف حساب این بخش به عنوان مصرف‌‌کننده مس است. تحلیلگران معتقدند با توجه به اینکه جهان در عصر گذار انرژی و انتقال به یک وضعیت پایدار و کم‌‌کربن قرار دارد، قیمت مس تا اطلاع ثانوی به نرخ‌‌های قبلی دوره 1995 تا 2004 بازنخواهد گشت. از جمله دلایل تداوم نرخ‌‌های بالا برای مس در بازارهای جهانی، کسری قابل پیشبینی تولید است که باید در میان‌‌مدت از طریق بازگشایی معادن تعطیل شده، توسعه تدریجی معادن کنونی در کنار برنامه‌‌ریزی برای تمدید عمر رگه‌های در حال استحصال صورت گیرد.
قیمت مس در حالی سال2021 را با رشد حدود 25درصدی به نسبت سال 2020 به پایان می‌‌رساند که در برخی از مقاطع سال قیمت هر تن از این فلز به مرز 11هزار دلار هم نزدیک شد. در آن مقطع بحث‌های بسیاری مبنی بر 15هزار دلاری شدن مس در گرفت. وضعیتی که البته خیلی زود تغییر جهت داد و روند تقاضا، بهای مس را تا مرز 9500دلار کاهش داد. این وضعیت ناشی از کاهش تقاضای واسطه‌‌ای در این بازار و جهت‌‌گیری سرمایهها به سمت سایر بازارها بود. در نظرسنجی‌‌های قبلی پیش‌‌بینی‌‌ها از رشد بهای مس به این شکل بود که بهای این فلز تا سطح 7200 دلار در هر تن رشد کند. با این حال نرخی که در نهایت برای مس در حال حاضر تثبیت شده در محدوده بیش از 9200دلار قرار دارد. پیشبینی فیچ که برمبنای اعداد شاخص بورس فلزات لندن (London Metal Exchange/ LME) تنظیم می‌شود گویای افول بها تا سطح 7500 دلار در هر تن است. عددی که بنا به ادعای فیچ و برخی دیگر از موسسات تحلیلی در بلندمدت روی نرخ 6700 دلار تثبیت خواهد شد ولی ممکن است طی سال 2022 همچنان در محدوده بالایی بماند.
این موسسه معتقد است، با توجه به تقاضای بالای صنایع سبز برای مس از 5درصد کل تقاضای مس در سال 2021 به 20درصد در سال 2035، روند نیاز به مس کماکان در سطح قابل توجهی خواهد بود. این موضوع البته باعث نخواهد شد تا نوسانی در قیمت و سطح تقاضای مس رخ ندهد مخصوصا که بالا بودن قیمت حمل و نقل و تداوم تاخت و تاز ویروس کرونا در جهان می‌تواند فشار سنگینی را به جابه‌جایی این فلز وارد آورد.
بررسی ترندهای جهانی نشان می‌دهد چین، آمریکا و اتحادیه اروپا کماکان مهم‌ترین مصرف‌‌کنندگان مس و پیش‌‌برندگان ایده ساخت جهان پاک بر پایه محصولاتی نوین، بدون کربن و هوشمند هستند. محصولاتی که در ساخت آنها از مس و همچنین فلزاتی نظیر کبالت، لیتیوم و تنگستن استفاده بیشتری می‌شود. با اینکه تولید مس در جهان بازیگران مشخصی دارد که در اقصی نقاط پنج قاره پخش شده‌‌اند اما عمده بازیگران عرضه‌‌کننده مس در قاره آمریکا و به ویژه در آمریکای جنوبی فعال هستند. گزارشی تازه از مارکت اینتلیجنس نشان می‌دهد قرار است تا سال 2025 معادن تازه‌‌ای در فیلیپین، چین، گینه پاپوا، پرو، شیلی، مکزیک، آرژانتین و آمریکا احداث شود و به بهره‌‌برداری برسد که تولید مس را به سطحی بالاتر برساند.
سال2021، سال طلایی مس
بهای مس در روزهای پایانی سال 2021 نسبت به سال 2020 بیش از 7/ 24درصد رشد کرده است. یک گزارش در سایت ماکروترند از شاخص کومکس (COMEX copper prices) با بررسی قیمت افتتاحیه و اختتامیه در هر سال، چارچوب جالبی برای تحلیل قیمت مس در یک بازه زمانی 61 ساله فراهم کرده است. این بازه زمانی که از سال1960 شروع شده و به سال 2021 ختم شده، نشان می‌دهد قیمت مس در 28 سال روند نزولی را نسبت به پایان سال قبل تجربه کرده و در 31 سال با قیمتی بالاتر از انتهای سال قبل بازی را به پایان رسانده است. نکته جالب اینکه مقایسه میانگین قیمت سالانه 2021 با 2020 گویای رشد 50درصدی بهای مس ظرف یک سال است که خود به خوبی از شرایط مناسب این فلز در زمینه رشد قیمت حکایت دارد. پیش از این و طی60 سال اخیر تنها در سال 2006 بوده که جهش بهای مس بیش از 50 درصد بوده و به ورای 85درصد رسیده است. این وب‌‌سایت که بهای میانگین هر پوند (453گرم) مس را در سال 2021 4 دلار و 23سنت عنوان کرده، پایین‌‌ترین قیمت سال 2021 را 3دلار و 52سنت و بیشترین قیمت سال 2021 را 4دلار و 76سنت عنوان کرده است. پیشبینی تحلیلگران شاخص بازار جهانی نظیر گروه CME از آتیه مس، ایستادن میانگین نرخ این فلز در محدوده 1/ 4 تا 5/ 4دلار برای هر پوند مس در پایان سال 2022 میلادی است. اعدادی که معاملات مس در این سال تجربه کرد، بالاترین ارقام طی 6دهه اخیر بوده است.
نقش «دکتر مس» در جهانی که تغییر می‌کند
به نظر می‌رسد چشمانداز افزایش تقاضا همراه با عرضه محدود سنگ مس، از پیشبینی اوج مس درباره افزایش دائمی قیمتها حمایت می‌کند. چنان‌که در سالی که گذشت (2021) دیدیم، قیمتها همیشه به‌شدت چرخه‌‌ای و حاوی نوسان بوده‌‌اند و دلیلی وجود ندارد که فرض کنیم این وضعیت ادامه نخواهد داشت.
نخستین دلیل این وضعیت این است که تقاضای مس با چرخه‌های فعالیت تجاری و رشد نقدینگی مرتبط است. رونق اقتصادی معمولا مصرف را تقویت می‌کند در حالی که رکودها اثر معکوسی دارند.
کرونا یکی از بدترین ضربات را طی سالیان اخیر به مس وارد کرد و قیمت این فلز را تا مرز 4500دلار در هر تن رساند. با توجه به اهمیت فلز سرخ در سراسر اقتصاد، قیمت مس اغلب به عنوان یک زنگ خطر اقتصادی و نقطه عطف در بازار کامودیتی عمل کرده است. به همین دلیل گاهی مس را «دکتر مس» هم می‌‌نامند و از نوسانات این فلز در مسیر پیشبینی دوره‌های رونق و رکود استفاده می‌کنند.
اما دلیل دوم و شاید مهم‌تر در توجه به نوسانات مس، ماهیت عرضه و تقاضا است. قیمت‌‌های بالا از منظر تاریخی راه را برای کاهش قیمت‌‌های آتی باز می‌کنند. چگونه؟ با تحریک سرمایه‌‌داران به کشف منابع و استفاده از فناوری‌‌های جدید که هزینه‌های پردازش و استخراج و فرآوری مس مانند شناورسازی، ذوب سریع، روش‌های الکتریکی و... را کاهش می‌دهند و راه را برای عرضه بیشتر و کاهش قیمت هموار خواهد کرد. از دیگر سو، قیمت‌‌های بالاتر احتمالا شکاف تقاضا را از طریق افزایش جایگزین کاهش می‌دهد. بازگشت به دهه 1970 و تب تعدیل ساختاری اقتصاد در جهان در اوایل دهه 1980 به خوبی رواج استفاده از سیم‌‌های آلومینیومی، پایین رفتن قیمت‌‌های تولید و مصرف بی‌‌رویه را تایید می‌کند.
براین مبنا، قیمت مس که در سال اخیر افزایش یافت تا حدی به دلیل تقاضاهای پیشبینی شده برنامه‌های زیرساختی آمریکا و چشمانداز رشد اقتصادی سریع‌‌تر در جهان بود. باید دید که آیا این وضعیت تداوم می‌‌یابد یا خیر. چین که در حال حاضر بیش از 50درصد مصرف جهانی را به خود اختصاص داده است، در حال حاضر در حال توسعه تعدادی از کلان‌شهرها و شبکه‌های ریلی پرسرعت است که به مقادیر زیادی مس نیاز دارند.
این پروژه شامل طرح تحول دلتای رود مروارید در شرق چین است که قرار است تا سال 2030 تکمیل شود. شواهد موجود گویای ایجاد یک کلونی متشکل از 9 شهر با جمعیت 57 میلیون نفر است که برای انقلاب دیجیتال آماده می‌شود.
به جز این پروژه‌ها، نقش فزاینده انرژی‌‌های تجدیدپذیر نیز باعث افزایش مصرف مس می‌شود زیرا توربین‌‌های بادی و پنل‌‌های خورشیدی به مقادیر بیشتری مس در هر واحد انرژی تولید شده نسبت به نیروگاه‌های سنتی نیاز دارند. به همین ترتیب، خودروهای برقی و هیبریدی مس بیشتری نسبت به خودروهای بنزینی معمولی مصرف می‌کنند و با رشد چشمگیر این قبیل محصولات، پیوسته بازار برای مس تقاضایی بیشتر و برای سایر فلزات مورد استفاده در صنعت خودرو نظیر آهن تغییر تقاضا را شاهد خواهد بود.
رازهای تقویت تولید مس در جهان
در سمت عرضه، هزینه‌های حاشیه‌‌ای استخراج احتمالا همچنان رو به افزایش خواهد بود. غلظت سنگ‌‌های درجه یک احتمالا همچنان در حال کاهش خواهد بود در حالی که زمان توسعه معدن و اکتشافات همیشه در حال افزایش است.
یک عامل مهم در مسیر افزایش تولید مس، مقاومت گروه‌های زیست‌‌محیطی است که صنعت مس احتمالا با شدت بیشتری در سال‌های آتی با آن مواجه می‌شود، زیرا استخراج معادن و ذوب آزاد هر دو فعالیت‌‌های بسیار آلاینده‌‌ای هستند.
استخراج مس از معادن روباز کماکان یک معضل جدی است. دلیل این مهم آزاد شدن اسید سولفوریک و فلزات سنگین در سامانه محیط زیست محلی است. در عین حال این فرآیند حجم زیادی از دی اکسید گوگرد را آزاد می‌کند. با تهی شدن ذخایر ارزان‌قیمت در کشورهای توسعه‌یافته، تولید و پالایش به‌طور فزاینده‌ای به مناطق ناپایدارتر و بی‌‌ثبات مانند جمهوری دموکراتیک کنگو یا حتی افغانستان تغییر می‌کند.
چین در تلاش است با خرید و راه‌‌اندازی معادن خود و ارائه مشوق‌‌هایی به دولت‌های میزبان، خطرات ناشی از فعالیت در این محیط‌‌ها را کاهش دهد. این کشور اخیرا حتی موافقت طالبان را برای حفاظت از پروژه 3 میلیارد دلاری خود برای استخراج مس در شمال کابل گرفته است. با وجود این، پتانسیل ایجاد اختلالات پیشبینی نشده در تولید مس در جهان همچنان وجود دارد.
وضعیتی که در صورت بروز چین را مجبور خواهد کرد در کوتاه‌‌ترین زمان نیازهای خود را از بازارهای جهانی برآورده کند.
از نظر تئوری، تولیدکنندگان باید بتوانند با حفظ تولید خود در سطح تقاضا، قیمتها را تثبیت کنند. وضعیتی که در عمل به ندرت اتفاق افتاده است. نه تنها پیشبینی مصرف بسیار دشوار است، بلکه افزایش تولید نیز به زمان نیاز دارد. توسعه معادن جدید اکنون بیش از 30 سال طول می‌‌کشد و هماهنگی تولید اضافی با دوره‌های افزایش تقاضا را تقریبا غیرممکن می‌کند. علاوه بر این، قیمت‌‌های پاییـن سرمایه‌‌گذاری‌‌هـای معدنی را منصرف می‌کند، حتی اگر با توجه به زمان انجام اجتناب‌‌ناپذیر، ممکن است یک مورد منطقی برای توسعه ظرفیت وجود داشته باشد.تلاش‌‌های زیادی برای دستکاری بازار مس از طریق کارتل‌‌ها صورت گرفته است، که بسیاری از آنها به‌شدت بر قیمت‌‌های کوتاه‌‌مدت تاثیر گذاشته‌‌اند، اما تاثیر بلندمدت کمی داشته‌‌اند. منابع بالقوه مس زیادی برای اعمال کنترل کامل بر تولید اولیه و ثانویه جهان وجود دارد. و همان‌طور که کارتل‌‌های تولیدکننده متعددی آموخته‌‌اند، جذابیت‌‌های قیمت‌‌های بالا معمولا نظم و انضباط لازم برای کنترل بازار را در درازمدت تضعیف می‌کند.
در نهایت، این ابعاد و اندازه شیفت صنعت خودرو از محصولات آلاینده به تولیدات برقی و نیز توسعه زیرساخت‌‌های دیجیتال است که سرعت انتقال جهان را به عصری کم‌‌کربن در افق 2030 تعیین می‌کند.
