«یونیدو» گزارش توسعه صنعتی ۲۰۲۲ خود را منتشر کرد
آینده صنعت در عصر پساپاندمی
سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل (یونیدو) گزارش توسعه صنعتی 2022 خود را با عنوان «آینده صنعتی‌سازی در جهان پساکرونا» منتشر کرد. بر اساس این گزارش، تاثیرات مخرب همه‌گیری کرونا بر اقتصادها و جوامع هنوز تمام نشده است و بیم آن می‌رود که دستاوردهای سال‌ها پیشرفت در راستای رسیدن به برنامه 2030 برای توسعه پایدار از بین برود. «یونیدو» تاکید می‌کند که بخش صنعت، نقشی اساسی در تقویت پویایی اقتصادی و اجتماعی دارد. تولید صنعتی با تضمین دسترسی به کالاهای ضروری مانند غذا، دارو و واکسن، اقتصادها را سرپا نگه می‌دارد و آنها را به جلو می‌‌‌راند؛ به طوری که کشورهایی که از سیستم‌های تولید صنعتی قوی‌‌‌تری برخوردار بوده‌‌‌اند، توانستهاند اثرات همه‌گیری را بهتر تحمل کنند. از سوی دیگر، یافته‌‌‌های این گزارش نشان می‌دهد، توانایی‌‌‌های صنعتی و دیجیتالی شدن در طول همه‌گیری کرونا، پویایی کشورها را تقویت کرده است؛ به طوری که تکنولوژی‌‌‌های دیجیتالی امکان کار کردن از راه دور را برای کسب‌وکارها فراهم کرده‌اند تا بتوانند به نیازهای اصلی مصرف‌کنندگان پاسخ دهند و سبب شده اند تا شرکت‌های پیشرفته دیجیتالی بهتر بتوانند اثرات همه‌گیری را تحمل کنند. بنابراین کشورهای توسعه‌یافته به‌منظور آماده شدن برای دوران پساکرونا باید توانایی‌‌‌های دیجیتالی خود را بیشتر تقویت کنند.
بر اساس این گزارش، انتظار می‌رود سه روند مهم شامل دیجیتالیسازی، ایجاد تعادل مجدد در تولید و کاهش آلودگی در تولید صنعتی، به چشم‌انداز پساکرونا شکل دهند. یونیدو تاکید می‌کند، کشورها باید در زمان طراحی استراتژی‌های بهبود خود این روندها را در نظر داشته باشند. بر اساس این گزارش، برای بازسازی بهتر اقتصادها و جوامع، روند بهبود باید فراگیر و سبز باشد و مسیری پایدارتر و امن‌‌‌تر را به سمت توسعه دنبال کند. کشورها باید روند تغییر به سمت بخش‌‌‌های صنعتی پاک‌‌‌تر و تحول در سیستم‌های انرژی‌‌‌شان را سرعت بخشند.
بخش صنعت در مناطق مختلف جهان به شکل‌‌‌های مختلفی آسیب دیده است. در حالی که برخی کشورها آسیب زیادی را متحمل شده‌‌‌اند و تولید صنعتی آنها به‌شدت تحت‌تاثیر بحران کرونا قرار گرفته است، سایر کشورها آسیب کمتری دیدهاند. نتایج گزارش «یونیدو» گویای آن است که در حالت کلی، اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه بیش از اقتصادهای پیشرفته آسیب دیدهاند. ناهمگونی آسیب در میان این گروه از کشورها نیز بیشتر بوده است. در حالی که بخش صنعت در کشورهای کمتر توسعه‌یافته آفریقایی آسیب کمتری دیده، تولید صنعتی در هند پس از اولین شوک همه‌گیری بیش از 40درصد افت داشته است.
به همین صورت، سرعت بهبود نیز در گروه‌های مختلف، متفاوت بوده است. در حالی که تولید صنعتی در برخی از کشورها از سطح قبل از همه‌گیری فراتر رفته، برخی دیگر هنوز نتوانسته‌‌‌اند کاهش تولید را جبران کنند. در میان اقتصادهای توسعه‌یافته، تنها کشورهای آسیای غربی همچنان نتوانسته‌‌‌اند به سطوح تولید قبل از همه‌گیری بازگردند. البته در میان اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه در مناطق آفریقای شمالی، آسیای جنوب‌شرقی و جنوب صحرای آفریقا، سطح تولید صنعتی پایین‌‌‌تر از دوران قبل از کروناست.
به همین صورت، تغییر در تولید در صنایع مختلف متفاوت بوده است؛ به طوری که صنایع به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ صنایعی که کرونا اثرات نسبتا کمی بر آنها گذاشته یا تاثیرات منفی و سنگینی را متحمل شده‌‌‌اند، ولی توانستهاند به‌سرعت بهبود یابند و صنایعی که به‌سختی آسیب دیدهاند، ولی روند بهبود سریعی از خود نشان نداده‌اند. صنایعی که افت آنها نصف میانگین افت سایر صنایع بوده یا رشدی دو برابر میانگین رشد سایر صنایع داشته‌‌‌اند، از سوی «یونیدو» به عنوان صنایع قدرتمند شناخته شده‌‌‌اند؛ صنایعی همچون صنایع تولیدکننده کالاهای ضروری (محصولات غذایی، شیمیایی و کاغذ)، صنایعی که به واسطه شرایط اضطرار با افزایش تقاضا مواجه بوده‌‌‌اند (محصولات دارویی، کامپیوترها و تجهیزات پزشکی) و صنایع سرمایه‌بر و دارای فناوری پیشرفته که توانستهاند به‌سرعت از تاثیرات اولیه همه‌گیری بهبود پیدا کنند (ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی). از سوی دیگر، صنایع کاربر (پوشاک، چرم، منسوجات و مبلمان) و برخی صنایع سرمایه‌بر، در میان صنایع آسیب‌‌‌پذیر هستند. صنایع تولیدکننده وسایل نقلیه، تجهیزات حمل‌‌‌ونقل و نفت نیز در میان صنایعی بوده‌‌‌اند که از محدودیت‌های مرزی به‌شدت آسیب دیدهاند.
اما پرسش این است که قرار است چه اثراتی از بحران کرونا باقی بماند و توسعه صنعتی را تحت‌تاثیر قرار دهد؟ آخرین گزارش توسعه صنعتی سازمان ملل از این اثرات فراتر رفته و به ارزیابی میزان تاثیرگذاری آنها بر عواملی پرداخته است که قبل از کرونا نیز وجود داشتند و در حال شکل دادن به آینده بخش صنعت هستند. این گزارش، سه روند مهم را که آینده تولید صنعتی جهان را شکل می‌دهند، به شرح زیر معرفی کرده است:
-دیجیتالیسازی و اتوماسیون تولید صنعتی: نوآوری‌‌‌های فناورانه و به‌کارگیری فناوری‌‌‌های پردازش خودکار داده‌‌‌ها، تمامی حوزه‌‌‌های توسعه پایدار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و مزیت‌‌‌های رقابتی شرکت‌ها را عمیقا تغییر خواهد داد.
- تغییر قدرتهای اقتصادی جهان: بالاخص ظهور آسیا به عنوان قطب توسعه صنعتی جهان و تحولات ساختاری چین به سمت اقتصادی مبتنی بر دانش و با درآمد بالا که نشان‌دهنده بازسازی اساسی در جریان‌‌‌های تجاری و زنجیره‌‌‌های ارزش جهانی است.
- کاهش آلودگی تولیدات صنعتی: نیاز به کاهش اثرات محیط‌زیستی نیازمند تغییرات اساسی در مدل‌‌‌های کسب‌وکار و تحولات سیستمی است که اثرات گسترده‌‌‌ای بر موقعیت اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه دارد. شواهد جمع‌‌‌آوری‌شده در گزارش توسعه صنعتی 2022 «یونیدو» نشان می‌دهد که کرونا بر سرعت این روندهای مهم تاثیرگذار بوده است. در برخی موارد این افزایش سرعت از همین حالا هم مشهود است؛ مانند گسترش تجارت الکترونیک در تمامی مناطق جهان، از جمله کشورهای کمتر توسعه‌یافته، در حالی که در دیگر موارد، مبنای تجربی برای ارزیابی اثرات ضعیف بوده و تحلیل تنها قادر به روندهای اولیه بوده است. ولی در تمامی موارد، شواهد به یک نقطه اشاره دارند؛ روندهای مهم در سال‌های آینده به کار خود ادامه خواهند داد.
