فراز و فرود مجوزهای صنعتی نیمه اول بررسی شد
ترکش تورم به سرمایهگذاران
ترکیب صنایع جذاب برای سرمایهگذاری در نیمه اول 1400 مشخص شد. در این دوره زمانی، کماکان کانی‌‌‌های غیرفلزی جذابترین بخش برای سرمایهگذاران از منظر تعداد مجوزهای دریافتی است؛ اما از منظر پیشبینی سرمایهگذاری، بخش «ساخت فلزات اساسی» با بیش از 177هزار میلیارد تومان به‌تنهایی یک‌سوم کل پیشبینی سرمایهگذاری برای مجوزهای صادره را به خود اختصاص داده است. رصد آمار مجوزها طی نیمه اول 1400 نشان میدهد که صنایع برای توسعه واحدها یا تاسیس بخش‌‌‌ها و بنگاه‌‌‌های جدید از ناحیه تورم تحت فشار بسیار زیادی هستند.
افزایش هزینه‌‌‌ها و رشد تورم در بسیاری از صنایع هزینه سرمایهگذاری را به حدی افزایش داده که بخش صنعت در 26رشته مختلف نسبت به گذشته نیاز بیشتری به منابع مالی پیدا کرده است؛ موضوعی که در پیشبینی سرمایهگذاری مجوزهای صنعتی منعکس شده است. این وضعیت از یک سو ورود به تولید را سخت‌‌‌تر کرده و از دیگر سو اشتغال‌زایی ناشی از مجوزهای صنعتی را کاهش داده است. گزارش تازه وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان میدهد از بین 30رشته فعالیت مختلف صنعتی، بخش‌‌‌های «سایر محصولات کانی‌‌‌های غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «محصولات غذایی و آشامیدنی»، «محصولات از لاستیک و پلاستیک» و «محصولات فلزی فابریک» مهم‌ترین صنایعی هستند که در نیمه نخست سال بیشترین تعداد مجوز را دریافت کرده و بیشترین جاذبه را برای سرمایهگذاری داشته‌‌‌‌‌‌اند. در این دوره زمانی، استانهای یزد، آذربایجان‌شرقی، سمنان، خراسان‌رضوی و فارس بیشترین میزان مجوز صنعتی را دریافت کرده‌‌‌اند. از سوی دیگر، منطقه جنوب کرمان و استانهای گیلان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و بوشهر کمترین میزان دریافت مجوز را در این دوره زمانی به ثبت رسانده‌‌‌اند.
بررسی دقیق‌‌‌تر ابعاد گزارش معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان میدهد، همچنان نسبت یک به پنج در دریافت مجوزهای تاسیس و پروانه‌‌‌های بهرهبرداری برقرار است. این عدد به طور نسبی نشان میدهد، تنها 20درصد مجوزهای صنعتی در زمان مناسب به مرحله بهرهبرداری می‌‌‌رسند. شواهد موجود نشان میدهد، در حالی که در دوره 6ماهه اول 1400، تعداد 18هزار و 222فقره مجوز تاسیس صنعتی صادر شده، تعداد پروانه‌‌‌های بهرهبرداری 3هزار و 370فقره بوده است. در این دوره زمانی به دلیل افزایش هزینه ساخت و توسعه واحد صنعتی، ایجاد هر شغل مرتبط با تولید سخت‌‌‌تر شده، به طوری‌که در ازای رشد 155درصدی سرمایه مجوزها، بیش از 6رصد اشتغال ناشی از مجوزها افزایش یافته است. به نظر می‌‌‌رسد این رشد سرسام‌‌‌آور گویای فشار تورم، تنگنای تحریم و هزینه‌‌‌های بالای ناشی از قطع مبادلات بانکی ایران با جهان است که خود را در قالب رشد هزینه مجوز تاسیس صنعتی نشان میدهد. به طور کلی، در 6ماه نخست امسال مجوزهای تاسیس و پروانه‌‌‌های بهرهبرداری نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب رشد منفی 3درصد و مثبت 2درصد را ثبت کرده که احتمالا نشانه تمایل کمتر به دریافت مجوز و تمایل بیشتر به اتمام فرآیند راه‌‌‌اندازی واحد صنعتی و دریافت پروانه بهرهبرداری است. سند دیگر این ادعا تعداد 71هزار واحد صنعتی با پیشرفت فیزیکی کمتر از 80درصد است که موفق نشده‌‌‌اند به مرحله نهایی کار و دریافت پروانه بهرهبرداری برسند.
بررسی سرمایه طرح‌‌‌های صنعتی نیز نشان میدهد، از مجموع یک‌میلیون و 718هزار و 544میلیارد تومان سرمایه تمام طرح‌‌‌های صنعتی در دست احداث، بیش از 75درصد طرح‌‌‌ها هنوز حتی موفق به عبور از 20درصد پیشرفت فیزیکی نشده‌‌‌اند که این موضوع از سختی احداث واحد تولیدی و مشکلات حین تکمیل کارخانه حکایت دارد.
قرار دادن آمار مجوزهای صنعتی در کنار آمارهای صادرات کشور در هفت‌ماه اول 1400 نکات بیشتری درباره چرایی سرمایهگذاری زیاد در بخش صنایع معدنی به ما می‌‌‌گوید. بررسی آمارهای صادرات کشور نشان میدهد، صادرات فلزات اساسی و کانی‌‌‌های غیرفلزی حدود 9/ 6میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته و به عنوان دو رکن مهم صادرات کشور در دوره زمانی فروردین تا مهر 1400 در گزارش وزارت صمت به آن اشاره شده است.
طبق داده‌های وزارت صمت در این دوره زمانی، در مناطق آزاد و ویژه کشور 86مجوز تاسیس صنعتی به ارزش 4هزار و 214میلیارد تومان با اشتغال 4هزار و 38نفر صادر شده است؛ وضعیتی که از نزول تمایل به دریافت مجوز تاسیس صنعتی در مناطق آزاد حکایت دارد. آمارها نشان می دهد، میزان مجوزهای تاسیس در این مناطق حدود 20درصد کاهش یافته است. میزان اشتغال‌زایی پیشبینیشده با افت 31درصدی و پیشبینی سرمایهگذاری با افت بیش از 6درصد همراه بوده است.
جزئیات بیشتر از آمار مجوزهای صنعتی
بررسی جزئیات آماری مجوزهای صنعتی حاوی اطلاعات بیشتری درباره جهت‌‌‌گیری سرمایهگذاران، استانهای فعال و میزان اشتغال‌زایی و سرمایه پیشبینیشده ناشی از این مجوزهاست. برای نمونه استانهای یزد، آذربایجان‌شرقی، سمنان، خراسان‌رضوی و فارس به ترتیب با 1364، 1280، 1227، 1205 و 1182 فقره مجوز تاسیس صنعتی که در این دوره 6ماهه دریافت کرده‌‌‌اند، سردمدار تلاش برای توسعه فعالیت‌‌‌های تولیدی و جذب سرمایه در بخش صنعت بوده‌‌‌اند. سمنان با 64درصد رشد، رکورددار بیشترین جهش در زمینه دریافت مجوز تاسیس بوده است. از آن سو کرمان با پیشبینی حدود 121هزار میلیارد تومانی برای مجوزهای صنعتی دریافتی، بیشترین حجم سرمایهگذاری را در نتیجه این اقدامات به سمت خود جذب خواهد کرد. در بخش اشتغال نیز تهران با بیش از 47هزار فرصت شغلی ناشی از دریافت مجوزهای تاسیس، در صدر جدول استانهای کشور از این منظر قرار دارد.
به طور کلی، از 18هزار و 136فقره جواز تاسیس صادرشده در 6ماهه اول در کل استانهای کشور (به جز مناطق آزاد)، بیشترین تعداد مربوط به گروه «سایر محصولات کانی غیرفلزی» با 2336فقره و «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» با 1809فقره جواز است. بیشترین سهم پیشبینی سرمایهگذاری در گروه‌‌‌های صنعتی هم متعلق به گروه «ساخت فلزات اساسی» با 31درصد از کل سرمایهگذاری جوازهاست که به این معنی است که یک‌سوم کل سرمایه پیشبینیشده، سهم سرمایهگذاری در ساخت فلزات اساسی است.
در 6ماهه اول 1400به طور کلی و با لحاظ تمام مجوزهای دریافتی در استان‌‌‌ها (18هزار و 222فقره با لحاظ مناطق آزاد و ویژه)، تعداد 18هزار و 136فقره جواز تاسیس با پیشبینی سرمایه استانی 571هزار و 830میلیارد تومان و پیشبینی اشتغال 434هزار و 857نفر در استان‌‌‌ها صادر شده است که از نظر تعداد مجوزها افت 9/ 2درصدی، از نظر میزان پیشبینی سرمایهگذاری، رشد 2/ 158درصد و افزایش 6/ 6درصدی اشتغال ناشی از مجوزها را نسبت به نیمه اول 1399 نشان میدهد.
بررسی آمارهای ماهانه صدور مجوز در فصل تابستان نیز نشان میدهد، در شهریور از منظر سرمایه ناشی از مجوزها، شاهد وضعیت بحرانی بوده‌‌‌ایم. در عین حال به طور کلی در فصل تابستان شاهد کاهش آمار مجوزهای تاسیس صنعتی نسبت به بهار 1400 بوده‌‌‌ایم. این وضعیت خود را در قالب افت 555فقره تعداد مجوزهای تاسیس صنعتی در 6ماهه اول 1400 در کل کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان داده است.
جاذبه صنایع و سرمایه‌‌‌های مالی
از بعد صنعتی، اتفاقی که برای مجوزهای تاسیس صنعتی رخ داده، جالب توجه است. در ماه‌‌‌های ابتدایی سال شاهد صعود یکباره تقاضا برای تاسیس واحد صنعتی در بخش کامپیوتر و فعالیت‌‌‌های مربوطه بود که خود را در قالب جهش‌‌‌های سطح بالا در آمار دریافت مجوز، میزان سرمایه مجوز و میزان اشتغال مجوز نشان داد. این بخش به رتبه ششم سقوط کرده و دیگر یکی از سه بخش پرتقاضا برای سرمایهگذاران متقاضی مجوز نیست. ده‌بخش جذاب برای سرمایهگذاران از منظر تعداد مجوزهای دریافتی به ترتیب شامل «سایر محصولات کانی‌‌‌های غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «محصولات غذایی و آشامیدنی»، «محصولات از لاستیک و پلاستیک»، «محصولات فلزی فابریک»، «کامپیوتر و فعالیت‌‌‌های مربوطه»، «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات»، «سایر فعالیت‌‌‌های خدمات مهندسی»، «مبلمان و سایر مصنوعات» و «پوشاک و عمل آوردن خز» است. البته یک‌سوم کل سرمایه ناشی از مجوزها در دوره 6ماهه مربوط به بخش فلزات اساسی است. غذا و تولید محصولات خوراکی هم یکی از بخش‌‌‌هایی است که به سیاق دهه‌‌‌های اخیر کماکان به شکل چشمگیری شاهد ورود نیروهای جدید برای دریافت مجوز تاسیس است. علاقه به تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی هم کماکان زیاد است. البته بیشتر اشتغال ناشی از مجوزهای دریافتی در بخش محصولات کانی‌‌‌های غیرفلزی با حدود 64هزار نفر شغل بوده است.
