انقلاب روباتیک، جغرافیای تولید را تغییر می‌دهد
سرنوشت صنعت با «هوش مصنوعی»
سرمایه به جهان صنعتی بازمی‌گردد. این جمله، خلاصه آخرین تحلیل صندوق بین‌المللی پول از تاثیر انقلاب روباتیک روی صنایع و بخش‌های تولیدی است و به کاهش سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ و پیشرفته در جهان در حال توسعه تاکید دارد. انقلابی که در حال وقوع است و طبق پژوهش‌های جهانی تاثیرات متفاوتی روی صنعت و تولید در کشورهای ثروتمند و فقیر خواهد داشت. دلیل این موضوع سطح استفاده از مزایای انقلاب روباتیک اعم از «هوش مصنوعی»، «یادگیری ماشینی»، «مونتاژ روباتیک»، «کلان‌داده‌ها» و سایر فناوری‌های مشابه در کشورهای مختلف است که مثل یک تیغ دولبه هم می‌تواند به رشد شدید کشورهای پیشرفته منجر شده و هم بخشی از درآمدهای کشورهای فقیر را کاهش دهد. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده این وضعیت که در نتیجه پاندمی کرونا تسریع شده، به تغییراتی اجتناب‌ناپذیر در فرآیندهای تولید در سطح جهان ختم می‌شود. امتناع از ورود به این مسیر نیز به واگرایی فزاینده کشورهای در حال توسعه با اقتصادهای پیشرفته منجر خواهد شد. چکیده مقاله مشترکی که پنج پژوهشگر آن را در آخرین شماره مجله صندوق بین‌المللی پول منتشر کرده‌اند، به کشورهای در حال توسعه هشدار می‌دهد با توجه به شدت گرفتن استفاده از ز‌یرساخت‌های دیجیتالی تولید در عصر پاندمی کرونا، ممکن است این کشورها بیش از هر زمان دیگری از مسابقه توسعه عقب بمانند. این نهاد مرجع در زمینه تحلیل اقتصاد جهان اعلام کرد راه پوشاندن چنین شکافی تنها سرمایه‌گذاری در آموزش و رواج تکنولوژی‌های دیجیتال و باز شدن مسیر برای به روزرسانی خطوط تولید است. گزارش IMF در حالی از دیجیتالی‌تر شدن تولید خبر می‌دهد که چندی پیش بانک جهانی از تسریع استفاده از فرآیندهای دیجیتال در عصر کرونا گزارش مفصلی ارائه کرده بود. «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی در همین باره با عنوان «پاتک دیجیتالی کرونا به کسب‌وکارها»، از سه منظر «عملیات»، «فروش» و «اشتغال» اثر پاندمی را بر کسب‌وکارها بررسی کرده بود. حالا صندوق بین‌المللی پول از جنبه «شیوه تولید» به اثرات کرونا روی تولید در جهان پرداخته است.
مجله صندوق بین‌المللی پول در گزارش خود اعلام کرده در نتیجه دیجیتالی شدن تولید، انقلاب روباتیکی در صنعت رخ خواهد داد و همین موضوع در سال‌های آتی مزیت بالای کشورهای در حال توسعه در زمینه نیروی کار ارزان و فراوان را کمرنگ خواهد کرد. این وضعیت در نتیجه بازگشت بخشی از خطوط تولید به کشورهای صنعتی ظاهر می‌شود. سرمایه‌گذاری بالای کشورهای توسعه‌یافته در تکنولوژی‌های روباتیک تولید هم به وضعیتی ختم خواهد شد که فاصله رفاه در دو بخش «توسعه یافته» و «در حال توسعه» جهان شدت می‌گیرد. در واقع صنعت از این به بعد رویه هوشمندتری به خود گرفته و کمتر از نیروی کار بهره خواهد برد که همین موضوع به کاهش سطح تولید ناخالص ملی در بسیاری از بخش‌های در حال توسعه جهان که به چرخه مونتاژ محصول کمک می‌کنند، می‌انجامد. براین مبنا صندوق بین‌المللی پول توصیه می‌کند سیاست‌گذاران صنعت در کشورهای در حال توسعه با اقداماتی تازه به استقبال از چنین روندهایی رفته و از افزایش فاصله جوامع خود با کشورهای توسعه‌یافته جلوگیری کنند.
این گزارش که در آخرین خبرنامه صندوق بین‌المللی پول هم نمایه شده، تصریح می‌کند تشدید سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های روباتیک تاثیرات متفاوتی بر کشورهای مختلف با چارچوب‌های متفاوت جمعیتی می‌گذارد. از آنجا که نرخ مشارکت در بازار کار و کارگران صنعتی در کشورهای مختلف جهان وضعیتی متفاوت دارد، سرمایه‌گذاری صنایع در تکنولوژی‌های روباتیک نه تنها به دیجیتالی شدن تولید از طریق متحول کردن اتوماسیون می‌انجامد که از سه راه به تحول در اقتصاد جهانی و افزایش فاصله بین کشورهای فقیر و غنی منجر خواهد شد. این سه راه که از دل مقاله‌ای علمی استخراج شده، شامل «مشارکت در تولید»، «جریان سرمایه‌گذاری» و «مبادلات تجاری» به تحول بخش صنعت و تولید منجر خواهد شد.
گزارش صندوق تاکید می‌کند از آنجا که سرمایه‌گذاری تولیدکنندگان در کشورهای بزرگ صنعتی روی «انقلاب روباتیک و هوش مصنوعی» به کاهش مشارکت کارگران کشورهای در حال توسعه در فرآیند تولید منتهی می‌شود، همین عامل به افزایش چشمگیر سود شرکت‌ها، رشد درآمد کارگران کشورهای صنعتی و کاهش درآمد کشورهای در حال توسعه منجر می‌شود که همین عامل یعنی کاهش مشارکت کارگران فقیرتر، به افت جریان سرمایه‌گذاری در این مناطق و تغییر در روابط تجاری بین کشورها ختم خواهد شد. در عین حال با افزایش سوددهی این پروسه، شرکت‌های بزرگ سرمایه بیشتری روی روبات‌ها انجام خواهند داد که همین عامل دوباره کارگران را از خطوط تولید خارج خواهد کرد. پژوهشگران صندوق بین‌المللی پول تاکید می‌کنند چنین چشم‌اندازی احتمالا تبعات ناگواری برای کشورهای در حال توسعه که امیدوار بودند سود بالایی از پنجره جمعیتی خود به‌دست آورند، دارد و پذیرفتن آن برای این کشورها با چالش همراه خواهد بود.از سویی سرمایه‌گذاری در چنین روندی زمینه کاهش جریان ورود سرمایه خارجی به کشورهای در حال توسعه را به‌وجود می‌آورد.
از آنجا که اقتصادهای در حال توسعه اغلب در زمینه‌هایی از اقتصاد به کشورهای توسعه‌یافته مزیت دارند که ناشی از برخورداری از نیروی کار غیرمتخصص و انبوه است، با فرض اینکه روبات‌ها جایگزین نیروی کار غیرماهر شوند و بخشی از بازار کارگران ماهر را اشغال کنند، ممکن است پس از انقلاب روباتیک، شاهد دوره‌ای از کاهش مبادلات تجاری در مناطق در حال توسعه باشیم. دلیل چنین وضعیتی به اثر ورود روبات‌ها به صنعت به‌طور نامتناسب کارگران غیرماهر را جابه‌جا خواهند کرد، از دستمزدهای نسبی آنها کاسته و قیمت کالاهایی را که با شدت بیشتری کار می‌کند کاهش می‌دهند. کاهش قیمت نسبی تولید اصلی آن، به نوبه خود، به‌‌عنوان یک شوک منفی بعدی عمل می‌کند، انگیزه سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و به‌طور بالقوه منجر به کاهش نه تنها نسبی بلکه تولید ناخالص داخلی مطلق می‌شود.
اما معنی تلویحی گزارش صندوق بین‌المللی پول این است که به‌دلیل سود بالاتر استفاده از روبات‌ها در جهان توسعه‌یافته و ضرورت دیجیتالی شدن تولید در عصر کرونا، سرمایه از کشورهای در حال توسعه که کار مونتاژ قطعات و کالاها را انجام می‌دادند احتمالا خارج شده و به سمت کشورهای پیشرفته برمی‌گردد تا در تکنولوژی‌های روباتیک نظیر «هوش مصنوعی»، «یادگیری ماشینی»، «مونتاژ روباتیک»، «کلان‌داده‌ها» و سایر فناوری‌های مرتبط صرف شود.
نتیجه اینکه بخشی از سرمایه خارجی موجود در کشورهایی شبیه به ترکیه، اندونزی، پاکستان، چین، بنگلادش، جمهوری‌چک، برزیل، هند، تایوان، ویتنام و کشورهای مشابه از صنایع خارج شده و به خطوط تولید روباتیک و هوشمند شرکت‌های بزرگ در «آمریکای شمالی»، «غرب و شمال اروپا» و حوزه آسیاپاسیفیک از جمله ژاپن و کره‌جنوبی و استرالیا برمی‌گردد. به این ترتیب بنگاه‌های بزرگی نظیرتویوتا، تسلا، اپل، ال‌جی، سونی، سامسونگ و نایک احتمالا بخشی از خطوط تولید خود را به کشورهای مادر برگردانده و به جای استفاده از نیروی کار غیرماهر و ارزان جوامع درحال توسعه، با کمک روبات‌ها تولید صنعتی را بازطراحی می‌کنند. این موضوع البته به کاهش درآمد کارگران در کشورهای در حال توسعه، خروج سرمایه خارج از این مناطق و افت تجارت خارجی منجر شده و شکاف فقیر و غنی را در جهان شدت می‌بخشد.
