داده‌های آنکتاد نشان داد
انقباض تجارت جهانی در فصل سوم ۲۰۲۰
ویتنام توانسته رشد حدود ۱۱ درصد را در صادرات فصل سوم ۲۰۲۰ داشته باشد. اما شاخص‌های مهمی مانند شاخص مدیران خرید همچنان سیگنال نااطمینانی بالایی را برای تجارت بین‌المللی طی ماه‌های پیش رو می‌دهند. انتظار می‌رود که طی فصل چهارم سال ۲۰۲۰ این شاخص در مسیر روند کاهشی خود باقی بماند که حدود ۳ درصد کمتر از فصل چهارم سال ۲۰۱۹ است. با این وجود این آمارها به دلیل نگرانی‌های موجود در ارتباط با اثرات کووید-۱۹ بر فعالیت‌های اقتصادی آتی، با نااطمینانی‌هایی همراه هستند که ممکن است منجر به تشدید روند کاهشی آن شود. به‌طور کلی پیش‌بینی می‌شود با فرض اینکه روند مشاهده شده در فصل سوم سال ۲۰۲۰ در فصل چهارم نیز ادامه یابد، تجارت جهانی در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۷ درصدی همراه خواهد بود. حد پایین افت تجارت برای سال ۲۰۲۰ حدود ۹ درصد است که این برآورد احتمال افزایش مجدد همه‌گیری کووید-۱۹ در ماه‌های آتی و احتمال بدتر شدن فضای سیاستی و افزایش ناگهانی سیاست‌های محدود کننده در حوزه تجارت را در نظر می‌گیرد. آمارهای رسمی برای برخی از اقتصادهای تجاری بزرگ جهان عمدتا از وسعت روند نزولی تجارت جهانی ناشی از همه‌گیری کرونا حکایت دارد. طی سال ۲۰۲۰، هیچ کدام از اقتصادهای بزرگ از این پاندمی در امان نماندند. البته در این میان الگوی تجاری چین از سایر اقتصادها متفاوت است. پس از سقوط صادرات چین در ماه‌های ابتدایی این بحران، صادرات این کشور در فصل دوم سال ۲۰۲۰ ثابت ماند و در فصل سوم سال ۲۰۲۰ با رشد چشمگیری همراه شد، به نحوی که نرخ رشد تقریبا ۱۰ درصد را نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرد. به‌طور کلی میزان صادرات کالایی چین برای ۹ ماه نخست سال ۲۰۲۰ تقریبا برابر سطح آن در مدت مشابه سال ۲۰۱۹ است. در سمت واردات، تقاضای چین برای کالاهای وارداتی پس از کاهش آن در فصل دوم سال ۲۰۲۰ با بهبود همراه شد. در مقایسه با سایر اقتصادهای بزرگ، واردات چین در ماه‌های ژوئیه و اوت این سال ثابت ماند و سپس در ماه سپتامبر با رشد قابل‌توجهی همراه شد. اما کاهش شدید و گسترده تجارت بین‌المللی در فصل دوم سال ۲۰۲۰ برای گروه کشورهای در حال توسعه و گروه توسعه یافته یکسان بوده است. با وجود این به نظر می‌رسد تجارت در کشورهای توسعه‌یافته با سرعت بیشتری کاهش یافته که این امر هم در مورد صادرات و هم در مورد واردات صدق می‌کند، در حالی که تجارت در میان کشورهای در حال توسعه مقاوم‌تر بوده است. افت حدود ۱۶ درصدی در فصل دوم ۲۰۲۰ و در ادامه آن افت ۸ درصدی در ژوئیه همین سال. در فصل دوم سال ۲۰۲۰ هیچ کشوری از افت تجارت بین‌المللی در امان نبوده است. با این وجود به نظر می‌رسد تجارت در آسیای شرقی نسبت به سایر مناطق وضعیت بهتری داشته است. این روند در ماه ژوئیه ۲۰۲۰ بیشتر مشهود بوده است. از سوی دیگر شدیدترین کاهش برای منطقه غرب و جنوب آسیا بوده که واردات با افت ۳۵ درصدی و صادرات با افت ۴۱ درصدی همراه شده است.
تجارت جهانی به تفکیک بخش کالایی
اختلالات اقتصادی ایجاد شده توسط کووید-۱۹ برخی بخش‌ها را به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از سایر بخش‌ها تحت‌تاثیر قرار داده است. در فصل دوم سال ۲۰۲۰ ارزش تجارت جهانی در بخش‌های خودرو و انرژی، حدودا معادل نیمی از رقم مشابه آن در فصل دوم سال ۲۰۱۹ است. در همین مدت تجارت مواد شیمیایی، ماشین‌آلات، فلزات و سنگ معدن و ابزار دقیق نیز به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. از سوی دیگر واردات ماشین‌آلات و کالاهای گروه نساجی و پوشاک با رشد همراه بوده که علت آن افزایش تقاضای برای اقلام مرتبط با همه‌گیری کووید-۱۹ در حوزه اقلام و لوازم بهداشتی مانند ماسک یا تجهیزات اداری منازل موردنیاز برای دور کاری است. داده‌های ژوئیه و اوت ۲۰۲۰ هم الگوی مشابهی را نشان می‌دهد. ارزش تجارت بین‌المللی در بخش انرژی و بخش خودرو همچنان به‌طور قابل‌توجهی کمتر از سطح آن در سال ۲۰۱۹ است.
عملکرد و نوسان صادراتی
آنکتاد برای مقایسه وضعیت صادرات در کشورهای جهان دو شاخص با عنوان عملکرد صادرات و نوسان صادرات معرفی کرده است. عملکرد صادرات یک شاخص ترکیبی است که شامل نرخ رشد عملکرد در مقایسه با رقبا و رقابت‌پذیری در بازارهای بزرگ و پویاست. امتیاز بالاتر نشان‌دهنده عملکرد صادراتی بهتر است. در عین حال نوسات صادرات عملکرد صادراتی طی چهار فصل را مورد بررسی قرار می‌دهد و امتیاز بالاتر آن نشان‌دهنده آسیب‌پذیری بالاتر است.
با توجه به آمارها، شاخص عملکرد صادراتی ایران در فصل ۲۰ ۲۰ معادل ۱۶/ ۰ بوده که نسبتا پایین‌تر از کشورهای دیگر است. در میان کشورهای مورد بررسی شاخص عملکرد صادراتی کشورهای برزیل ۵۹/ ۰، کره‌جنوبی ۳۹/ ۰، مالزی ۳۸/ ۰ و ترکیه ۳۶/ ۰ به نسبت بالاتر از سایر کشورهاست. شاخص عملکرد صادراتی بزریل ۷/ ۳ برابر ایران و شاخص عملکرد ترکیه ۵/ ۲ برابر ایران است.
نوسان صادراتی کویت ۸۷/ ۰، هند ۷۹/ ۰، ترکیه ۷۶/ ۰ و عمان ۷۲/ ۰ نیز بالاتر از سایر کشورها بوده است. همچنین نوسان صادراتی ایران بسیار پایین و معادل ۰۶/ ۰ است که علت آن عدم‌مشارکت فعال ایران در زنجیره ارزش جهانی و گرفتار شدن در تله رقم کم صادرات است.
