در گزارش«شرکت شهرک‌های صنعتی تهران» مطرح شد
ضربات کرونا بر کالبد نواحی صنعتی
بر این اساس تعطیلی فروشگاه‌ها و بروز خلل در زنجیره توزیع در این دوران بسیار محسوس‌تر بوده است. چالش سوم «عدم تخصیص منابع مالی» است. طبق ارزیابی‌ها حمایت مالی از واحدهای تولیدی که قصد دارند نیروی کار خود را حفظ کنند از سوی سیاست‌گذاران دیده نمی‌شود. «شرکت شهرک‌های صنعتی تهران» در گزارشی به بررسی ضربات و آثار کرونا بر کالبد شهرک‌ها و نواحی صنعتی پرداخته است. همچنین ۱۵ پیشنهاد برای عبور از دست‌اندازها به سیاست‌گذاران ارائه شده است.
ویروس کرونا بر پروژه‌های زیرساختی و عمرانی از چند جهت آسیب‌هایی وارد کرده است. با توجه به اینکه ۱۳۵ پروژه زیرساختی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان فعال هستند در دوره کرونا ۸۰ درصد پروژه‌ها در بازه زمانی حدود ۲ ماه تعطیل شدند. از سوی دیگر متوقف ماندن فرآیند انتخاب پیمانکار و عدم امکان چاپ و انتشار فراخوان مناقصه در مطبوعات به‌دلیل تعطیلی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی باعث هدر رفت زمان و تطویل آغاز به کار پروژه‌های عمرانی جدید شده است. همچنین افزایش هزینه‌های پروژه‌های عمرانی به دلایلی مانند «عدم امکان تامین مصالح به‌دلیل تعطیلی کارخانجات تولید شن و ماسه و عدم امکان واردات مواد اولیه موردنیاز»، «ممنوعیت تردد که موجب ایجاد اختلال رفت و آمد نیروهای کار و پرسنل متخصص شده است»، «افزایش هزینه‌های بالاسری شامل هزینه تامین نیروی انسانی و هزینه‌های مالی و هزینه‌های حمل‌ونقل»، «رعایت پروتکل‌های بهداشتی که موجب ایجاد اختلال و کندی در فرآیندهای اجرایی و کاری شده است»، «افزایش هزینه‌های نگهداری و حفاظت فیزیکی پروژه‌های عمرانی»، «تاخیر در ارائه مجوزهای لازم توسط دستگاه‌های ذی‌ربط برای ایجاد زیرساخت پروژه‌های شهرک‌ها به‌ویژه پروژه‌های برق و گاز» و «افزایش هزینه‌های تجهیز کارگاه و تهیه ملزومات اداری مرتبط» در بخش زیرساخت‌های عمرانی شهرک‌های صنعتی رخ داده است.
اما در دوران شیوع کرونا شهرک‌ها و نواحی صنعتی در بخش نگهداری چه وضعیتی داشته و دارند؟ اخلال در راهبری و نگهداری شهرک‌های صنعتی توسط شرکت‌های خدماتی به‌دلیل عدم امکان تامین منابع مالی از جمله اخذ شارژ و افزایش هزینه‌های بهداشت، تامین مایحتاج، افزایش هزینه‌های پرسنلی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ایمنی یکی از مهم‌ترین تغییراتی است که در این دوران حادث شده است. از سوی دیگر توقف ۸۰ درصدی طرح‌های صنعتی در حال ساخت‌و‌‌ساز در شهرک‌ها و نواحی صنعتی (حدود ۲ هزار طرح صنعتی فعال در شهرک‌ها و نواحی صنعتی تهران فعال هستند) رخ داده است. از دلایل توقف این طرح‌ها می‌توان به رعایت پروتکل، عدم امکان تهیه کارگر و نیروی متخصص، تامین مصالح و ممنوعیت تردد اشاره کرد. همچنین تاخیر در بهره‌برداری از حدود ۵۲ طرح در حال نصب ماشین‌آلات که از دلایل آن می‌توان به مشکلات گمرکی، عدم‌امکان سفر کارشناسان خارجی، توقف ورود ماشین‌آلات، تامین نیروی متخصص اشاره کرد.
برای نمونه طی بررسی و گزارش ارائه شده در شهرک شمس‌آباد از ۱۵ اسفند تا ۳۰ فروردین ۳۰ درصد کاهش خروجی و بار ترافیک را شاهد بوده‌ایم. این عدد در اردیبهشت‌ماه به ۱۵ درصد رسیده و پیش‌بینی می‌شود در خردادماه به روال عادی بازگردد. اما مشکلات واحدهای صنعتی متاثر از شرایط کرونا چه بوده است؟ طبق ارزیابی‌ها «کاهش شیفت کاری» در واحدهای صنعتی منجر به کاهش میزان تولید آنها شده است. همچنین «عدم ورود کارشناسان خارجی» باعث شده مشکلاتی در راه‌اندازی و رفع مشکلات فنی و تعمیر و نگهداری ایجاد شود. از سوی دیگر «صادرات» واحدهای صنعتی در دوران کرونا با اختلال جدی روبه‌رو شده است. آسیب‌شناسی‌ها همچنین نشان می‌دهد «تامین مواد اولیه از بورس» یکی از دغدغه‌های متولیان و فعالان شهرک‌ها و نواحی صنعتی بوده، چرا که به‌دلیل شرایط به وجود آمده از سمت کرونا، ادامه تولید و مسدود شدن کد بورسی برخی از واحدهای صنعتی با مشکلاتی همراه شده است. «عدم سهولت دسترسی لوازم مورد نیاز بهداشتی» یکی دیگر از دست‌اندازهایی است که متاثر از شیوع کرونا برای واحدهای صنعتی اختلالاتی به وجود آورده است. یکی از این اختلالات طولانی شدن پروسه و عدم صدور مجوز موقت برای مواد ضدعفونی‌کننده توسط سازمان غذا و دارو است. از سوی دیگر کاهش مصرف به‌دلیل تعطیلی برخی مشاغل (صنایع سلولزی) رخ داده که به گواه ناظران به‌دلیل «اختلال در شبکه توزیع» به‌دلیل گسترش کووید-۱۹ بوده است. توقف نسبی ساخت‌وسازها یکی دیگر از ضرباتی است که کرونا بر بخش شهرک‌ها و نواحی صنعتی وارد کرده است. طبق ارزیابی‌ها «تعطیلی اکثریت واحدهای فروش مصالح ساختمانی» به ایجاد این مشکل دامن زده است. «عدم تامین سرمایه در گردش واحدها» هم که همیشه یکی از دست‌اندازهای متداول برای رشد کسب‌وکارها و بنگاه‌ها به شمار می‌رود، در دوران کرونا شدت بیشتری گرفته است. براساس بررسی‌ها نکول چک‌های دریافتی واحدهای صنعتی از مشتریان در این روزها بیش از گذشته است. همچنین عدم تقاضا از بازار برای محصولات تولید شده یکی از چالش‌هایی است که به‌دلیل «دپوی محصولات تولیدی در انبارها» به وقوع پیوسته است.
مشکلات بنگاه‌ها
آسیب‌شناسی‌ها نشان می‌دهد مشکلات واحدهای صنعتی متاثر از شرایط کرونا به سه بخش تقسیم می‌شوند. مشکل نخست «تضعیف بنیه مالی واحدها» است که ناتوانی در پرداخت حقوق، بیمه و مالیات در نتیجه تعدیل نیروی انسانی را در پی داشته است. «توقف فروش بعضی از محصولات» چالش کرونایی دوم است. بر این اساس تعطیلی فروشگاه‌ها و بروز خلل در زنجیره توزیع و بازار آجیل و شیرینی و شکلات و... (صنایع آجیل و خشکبار) در این دوران بسیار محسوس‌تر بوده است. اما چالش سوم «عدم تخصیص منابع مالی» عنوان می‌شود. طبق ارزیابی‌ها حمایت مالی از واحدهای تولیدی که قصد دارند سرانه نیروی کار خود را حفظ کنند مشاهده نشده است.
اما وضعیت فسخ قراردادهای راکد در دوران کرونا چگونه است؟ طبق ارزیابی‌ها توقف فرآیند برگزاری هیات حل اختلاف که موجب کاهش فرصت سرمایه‌گذاری و راکد ماندن زمین‌های خالی شده است، به‌دلیل تلطیف فضای روانی حاکم بر جامعه در دوره بروز بیماری کرونا بوده است.
فرصت‌های کرونایی
کرونا در کنار صدماتی که به شهرک‌ها و نواحی صنعتی وارد کرده است منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی نیز شده است. «افزایش قابل توجه تولید مواد شوینده، بهداشتی و ضد عفونی و ماسک»، «تغییر فعالیت خط تولید واحدهای صنعتی برای مقابله با کرونا»، «بازگشت واحدهای تعطیل به چرخه تولید برای تولید وسایل بهداشتی و پزشکی از جمله مواد شوینده، ماسک و گان و غیره»، «افزایش واحدهای تولیدکننده پوشاک در حوزه تولیدگان، ماسک، دستکش یکبار مصرف» و «ایجاد فرصت‌های صادراتی مواد ضدعفونی و بهداشتی که اکنون با کاهش تقاضا مواجه شده است» از جمله این فرصت‌ها بوده‌اند. شرکت شهرک‌های صنعتی تهران در گزارش پیش‌رو اقدامات پیشنهادی برای کاهش و رفع مشکلات ناشی از ویروس کرونا توسط دستگاه‌های اجرایی را معرفی کرده است که جنبه‌های مختلف حمایتی را در برمی‌گیرد. «ایجاد مسیرهای صادراتی سبز»، «اختصاص معافیت‌های بیمه بیکاری برای واحدهای صنعتی»، «اجازه امهال اقساط واحدهای صنعتی به بانک‌ها»، «تشکیل کمیته پیشگیری از شیوع کرونا برای هر صنعت ذیل کمیته مربوطه در استانداری»، «ارسال پکیج کامل دستورالعمل‌های پیشگیری به صورت مجزا با توجه به الزامات بهداشتی متفاوت آنها و ارائه تسهیلات برای تهیه دستگاه‌ها و لوازم ضدعفونی»، «اجرای طرح‌های غربالگری در واحدهای صنعتی و ورودی شهرک‌ها»، «ایجاد زیرساخت و حمایت از برگزاری دوره‌های آموزش مجازی»، «ایجاد زیر ساخت مناسب به منظور تامین مواد اولیه از طریق بورس»، «تامین مواد اولیه به صورت اعتباری»، «ایجاد بسترهای لازم برای ارائه خدمات الکترونیک جهت انجام امور اداری و اجبار کلیه دستگاه‌ها برای اجرای کامل»، «ایجاد بستر و حمایت‌های لازم برای ارائه خدمات فروش اینترنتی»، «ارائه تسهیلات سرمایه در گردش به واحدهای صنعتی»، «تخصیص یا ایجاد انبارهای موقت محصول برای مدیریت انباشت تولیدات واحدهای صنعتی»، «کمک به ایجاد شبکه تامین مواد اولیه و حمایت از آنها» و «تخصیص معافیت‌های مالیاتی در طول مدت بحران کرونا» مهم‌ترین نسخه‌های کارآمدی است که در این گزارش به آنها اشاره شده است.
