در این دوره، قیمت‌های انرژی در واکنش به وضع مجدد تحریم‌های ایران از سوی ایالات متحده و همچنین کاهش مداوم در تولیدات ونزوئلا رشد فصلی ۳ درصدی را تجربه کرد. بر این اساس انتظار می‌رود میانگین قیمت نفت در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به ترتیب در سطوح ۷۲ و ۷۴ دلار برای هر بشکه بایستد (بالاتر از قیمت ۵۳ دلاری سال ۲۰۱۷). در مقابل اما قیمت فلزات و کالاهای کشاورزی در فصل سوم ۲۰۱۸ به ترتیب کاهش ۱۰ و ۷ درصدی را تجربه کردند. این کاهش عمدتا ناشی از عرضه قدرتمند و تنش‌های تجاری بود. در این باره پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۹ قیمت فلزات روندی باثبات داشته باشد، در حالی که قیمت محصولات کشاورزی تا ۲ درصد رشد خواهد کرد. به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، در گزارش جدید «بانک‌جهانی» همچنین تحولات دو دهه اخیر بازارهای انرژی و فلزات مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس یافته‌های این گزارش، در دهه‌های اخیر چین اصلی‌ترین محرک رشد تقاضای کالا، به‌خصوص برای زغال‌سنگ و فلزات، بوده است. با این حال احتمالا تقاضای این کشور کند خواهد شد، در حالی که بعید به نظر می‌رسد سایر اقتصادهای در حال توسعه در مسیر چینی‌ها گام بگذارند.

چشم‌انداز ۴ بازار

به گزارش «بانک جهانی»، امسال قیمت‌ کالاها تحت‌تاثیر عوامل مختلفی بوده است. از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به اخلال عرضه مربوط به هر یک از کالاها، افزایش نرخ‌های بهره آمریکا، افزایش ارزش دلار، تشدید تنش‌های تجاری میان اقتصادهای مهم و افزایش فشار بازارهای مالی در برخی از اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه اشاره کرد. بر این اساس در این گزارش شرحی بر چشم‌انداز ۴ بازار کالایی مورد بررسی توسط «بانک‌جهانی» ارائه خواهد شد. به‌علاوه مشروح چشم‌انداز بخش نفت را نیز می‌توانید در صفحه انرژی دنبال کنید.

کشاورزی: پس از روندی رو به رشد در اوایل امسال، قیمت محصولات کشاورزی در فصل سوم ۲۰۱۸ دچار افت شد. این امر عمدتا ناشی از بازنگری مثبت در تخمین تولیدات محصولات مهم این بخش بوده است. کاهش ارزش پول ملی در برخی کشورهای صادرکننده‌ کالا نیز تا حدی بر این بازنگری کاهشی اثرگذار بوده است. به‌علاوه، قیمت محصولات روغنی و مواد غذایی تحت‌تاثیر تعرفه‌های ۲۵ درصدی دولت چین بر واردات دانه‌های روغنی از آمریکا کاهشی چشمگیر را تجربه کرد. بر این اساس، انتظار می‌رود به‌طور میانگین شاخص قیمت محصولات کشاورزی در سال ۲۰۱۸ نسبت به ۲۰۱۷ بدون تغییر بماند. در سال ۲۰۱۹ نیز تحت‌تاثیر افزایش قیمت انرژی و کودها، احتمالا این شاخص تا ۲ درصد رشد خواهد کرد. البته ریسک‌های منفی از جانب تشدید تنش‌های تجاری این پیش‌بینی‌ها را تهدید می‌کند. در طرف مقابل، افزایش قیمت‌های انرژی می‌تواند قیمت محصولات وابسته به انرژی (به‌خصوص غلات و دانه‌های روغنی) را افزایش دهد. قیمت‌های بالاتر انرژی همچنین به معنای افزایش هزینه‌های عملیات، افزایش قیمت کودهای شیمیایی و تشویق به تولید سوخت‌های زیستی خواهد بود.

کودهای شیمیایی: در فصل سوم ۲۰۱۸، شاخص قیمت کودهای شیمیایی «بانک‌جهانی» تحت‌تاثیر قیمت‌های بالاتر انرژی و عرضه محدود، رشد فصلی ۸ درصدی را تجربه کرد. این در حالی است که نسبت به دوره مشابه سال ۲۰۱۷ این شاخص ۱۸ درصد بالاتر قرار گرفته است. این روند در حالی است که قیمت‌های نسبتا پایین محصولات کشاورزی که عمدتا ناشی از عرضه فراوان غلات و دانه‌های روغنی بود، موجب کاهش مصرف کودهای شیمیایی شد. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۹ قیمت کودها تحت‌تاثیر رشد ملایم تقاضای جهانی تا ۲ درصد افزایش یابد. هرچند عرضه بازارها به‌واسطه ذخایر کافی و ایجاد ظرفیت‌های جدید به خوبی تامین خواهد شد. ریسک‌هایی نیز از قبیل تقاضای ضعیف و استفاده از ظرفیت‌های بیکار درخصوص این پیش‌بینی مطرح است. از جمله ریسک‌هایی که موجب افزایش بیش از پیش‌بینی قیمت‌های این گروه می‌شوند نیز می‌توان به قیمت نهاده‌های بالاتر و اتخاذ اقدامات محیط‌زیستی سختگیرانه‌تر از سوی چین اشاره کرد.

فلزات و موادمعدنی: به گزارش «بانک‌جهانی»، شاخص قیمت فلزات و مواد معدنی در فصل سوم ۲۰۱۸ کاهشی ۱۰ درصدی را تجربه کرد. ملایم‌شدن تقاضای جهانی، تقویت ارزش دلار آمریکا و تشدید تنش‌های تجاری از مهم‌ترین عوامل این روندکاهشی بوده‌اند. با این حال انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۸ به‌طور میانگین قیمت فلزات ۵ درصد بالاتر از قیمت‌های ۲۰۱۷ قرار گیرد. در سال ۲۰۱۹ نیز قیمت این گروه کالایی عمدتا بدون تغییر خواهد ماند. برای این کالاها، تقاضای بیش از انتظار چین (ناشی از سیاست‌های مالی و پولی تشویقی) و همچنین کاهش عرضه ناشی از سیاست‌های محیط‌زیستی سختگیرانه‌تر از جمله ریسک‌های افزایشی قیمت خواهد بود. تشدید تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا نیز اثرات منفی بر شاخص قیمت این کالاها خواهد گذاشت.

فلزات گرانبها: در فصل سوم ۲۰۱۸، شاخص قیمت فلزات گرانبها با کاهشی ۸ درصدی به پایین‌ترین سطح خود از فصل اول ۲۰۱۶ رسید. این کاهش برای پلاتینیوم (با ۱۰ درصد)، و به دنبال آن برای نقره و طلا شدیدتر بود. کاهش تقاضای طلا در چین و هند، تقاضای سرمایه‌گذاری ضعیف‌تر، افزایش ارزش دلار آمریکا و سیاست‌های پولی سختگیرانه‌تر در برخی از اقتصادهای پیشرفته از جمله مهم‌ترین عوامل این روند کاهشی بوده‌اند. بر اساس پیش‌بینی‌های «بانک‌جهانی»، قیمت فلزات گرانبها علاوه بر کاهش ۲ درصدی در سال ۲۰۱۸، در ۲۰۱۹ نیز احتمالا تا یک درصد کاهش خواهد یافت. دلار ضعیف و سیاست‌های پولی سختگیرانه بانک‌ مرکزی آمریکا از جمله ریسک‌هایی هستند که موجب افزایش بیش از پیش‌بینی قیمت‌های این کالاها خواهند شد.

وضعیت ایران در بازارهای جهانی کالا

در ضمیمه گزارش جدید «بانک‌جهانی»، برخی آمارهای مربوط به بازارهای کالای ایران نیز ارائه شده است. بر اساس این آمارها، ایران با تولید حدود ۲ میلیون تن، در جایگاه دهم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کود شیمیایی نیتروژن جهان قرار گرفت (آمارهای ۲۰۱۵). چین، هند و آمریکا و روسیه به‌ترتیب بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول هستند. در سال ۲۰۱۷، ایران با ساخت ۴۲ تن طلا، در جایگاه ۱۲ بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصولات ایستاد. به‌علاوه ایران در تولید سنگ‌آهن با ۳۹ میلیون تن در جایگاه ۱۰ (آمار ۲۰۱۵)، در تولید فولاد خام با ۱۸ میلیون تن در جایگاه ۱۴ (آمار ۲۰۱۶)، در تولید گاز طبیعی با ۲۲۴ میلیارد متر مکعب در جایگاه سوم (آمار ۲۰۱۷)، در مصرف گاز طبیعی با ۲۱۴ میلیارد متر مکعب در جایگاه چهارم، در تولید چای با ۷۵ هزار تن در جایگاه ۱۱ (آمار ۲۰۱۶)، در مصرف چای با ۲۲۸ هزار تن در جایگاه چهارم (آمار ۲۰۱۳)، در واردات برنج با ۴/ ۱ میلیون تن واردات در جایگاه ششم (آمار ۲۰۱۷/ ۲۰۱۸)، و در نهایت در واردات ذرت با ۵/ ۸ میلیون تن واردات در جایگاه ۷ (آمار ۲۰۱۸/ ۲۰۱۹) قرار گرفت.