دنیای‌اقتصاد: جدیدترین گزارش از خلاصه وضعیت طرح رونق تولید به منظور تامین مالی بنگاه‌ها منتشر شد؛ این گزارش نشان می‌دهد که سه برابر تعداد بنگاه‌هایی که در طرح اولیه در نظر گرفته شده بودند، موفق به دریافت تسهیلات شدند. این موضوع را می‌توان نتیجه دو اظهارنظر مقامات دولتی دانست؛ از یکسو ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که به هیچ وجه محدودیتی در پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش ایجاد نمی‌شود. از سوی دیگر، محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز ابراز امیدواری کرد که تا پایان سال جاری تسهیلات رونق تولید به ۳۰‌هزار واحد اعطا شود. این در حالی است که در ابتدا بحث پرداخت ۱۶هزار میلیارد تومان تسهیلات به ۷هزار و ۵۰۰ واحد تولیدی مشکل‌دار در دستور کار بود. براساس آمارهای منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از زمان استارت این طرح تا دوم بهمن ماه امسال ۵۹هزار و ۳ متقاضی در طرح رونق تولید ثبت نام کرده‌اند. از این میزان ۳۳هزار و ۴۹ متقاضی برای دریافت ۲۸هزار میلیارد تومان تسهیلات به بانک‌ها معرفی شده‌اند.

نتایج بررسی پرونده‌های متقاضیان نشان می‌دهد که ۲۰هزار و ۴۴۳ متقاضی (۳۵درصد از کل رقم ثبت نامی) موفق به دریافت بیش از ۱۴هزار میلیارد تومان تسهیلات رونق شده‌اند. همچنین عملکرد وضعیت رونق تولید تا دوم بهمن ماه نشان می‌دهد که بیشترین متقاضیان دریافت تسهیلات در قالب طرح رونق به ترتیب در سه استان اصفهان، مازندران و آذربایجان‌شرقی قرار دارد. کمترین میزان درخواست‌ برای دریافت وام نیز به مناطق آزاد، خراسان شمالی و بوشهر اختصاص داشته است. مقایسه این آمار با دو گزارش قبلی وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد متقاضیانی که به وام رونق نیاز دارند در کانال ۵۹هزار تثبیت شده‌اند؛ این آمار یک برآورد دقیق از واحدهای مشکل دار در حوزه مالی را نمایان می‌کند.

یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های ۷ گانه وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال جاری تزریق ۱۶ هزار میلیارد تومان به ۷۵۰۰ بنگاه مشکل دار بود، چرا که در دوران تحریم و چه بسا پساتحریم این بنگاه‌های کوچک و متوسط بودند که بیشترین آسیب را در بخش صنایع تولیدی متحمل شدند. کوچک و متوسط‌ها با مشکلاتی همچون کمبود نقدینگی، سرمایه در گردش و بازاری برای فروش کالاهای‌شان رو به رو هستند. این واحدها بار سنگینی از اشتغال را به دوش خود می‌کشند اما نقش برجسته آنها در اشتغال آفرینی با معضلات رکودی در حال کمرنگ شدن است. معضلاتی که وام‌های خرد بانکی از پسشان برنخواهند آمد. اما چرا پای وام‌های خرد به میان آمد؟ داستان از این قرار است که از ۱۶هزار میلیارد تومان تسهیلات رونق، بیش از ۱۴هزار میلیارد تومان تسهیلات از سوی بانک‌ها به ۲۰ هزار و ۴۴۳ واحد پرداخت شده است. رشد چندبرابری پرداخت وام در مقایسه با طرح اولیه، نشان از وام‌های خُردی دارد که در میان واحدهای تولیدی کم جان تقسیم شده است.

شفافیت در معرفی بنگاه‌ها

یکی از انتقادهایی که وجود دارد و به وزارت صنعت بسط داده می‌شود، چگونگی هزینه کرد تسهیلات ارائه شده است. طبق طرح «رونق تولید» قرار بود تسهیلات به بنگاه‌های کوچک، متوسط و طرح‌های نیمه‌تمام با پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰درصد داده شود. برخی صنعتگران با گلایه از وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گویند، بنگاه‌های دریافت‌کننده تسهیلات باید برای شفاف‌سازی بیشتر معرفی شوند. آیا تمام بنگاه‌های مورد حمایت واقعا ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند؟ چگونه با تزریق این منابع هنوز هم برخی از بنگاه‌ها رونق نگرفته‌اند؟ گمانه‌زنی‌ها حاکی از پرداخت وام به واحدهایی است که تقریبا در مرز ورشکستگی قرار دارند و با تسهیلات بانکی، بدهی‌های معوق خود را تسویه کرده‌اند.

هرچند علی یزدانی، معاون وزیر و رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران چندی پیش اعلام کرد رصد صنایعی که موفق به دریافت تسهیلات در شهرک‌های صنعتی شده‌اند در حال انجام است و آمار بیانگر این موضوع است که منابع دریافتی صرف واحدهای تولیدی شده است. براساس آمارهای اعلام شده هزار و ۱۱۶ واحد مستقر در شهرک‌های صنعتی رصد شده‌اند. روند هزینه کرد واحدهای ارزیابی شده بیانگر آن است که از مجموع ۱۳۰۰ میلیارد تومان تسهیلاتی که به ۲ هزار و ۱۵۱ واحد کوچک و متوسط مستقر در شهرک‌های صنعتی پرداخت شده است، ۷۵۰ میلیارد تومان آن صرف تامین مواد اولیه و تجهیزات این واحدها شده است. با توجه به این آمار می‌توان گفت حدود ۶۰ درصد از تسهیلات پرداختی صرف مواد اولیه و تجهیزات شده و مابقی صرف بازپرداخت بدهی معوق این واحد‌ها شده است. با این حال صرف حدود ۴۰ درصد از تسهیلات پرداختی برای بدهی‌ بنگاه‌های کوچک و متوسط تا حدودی نگرانی برخی از کارشناسان مبنی بر اختصاص این منابع، به تهاتر وام با بدهی‌های معوق بنگاه‌ها را توجیه کرده است.

ظهور رابین هود مالی

وادار کردن بانک‌ها به اعطای وام یک سوی دیگر ماجراست؛ این شیوه دیوانسالارانه بارها از سوی کارشناسان مورد انتقاد قرار گرفته است، چرا که به گفته آنان این شیوه نتایج زیانباری همچون افزایش نرخ تورم در پی خواهد داشت. به گفته کارشناسان عدم محدودیت در اعطای تسهیلات به بنگاه‌ها یکی از عوامل موثر در افزایش رشد متقاضیان تا ۵۹ هزار واحد است. در این میان، این پرسش منطقی بدون پاسخ می‌ماند که چرا وزارت صنعت، معدن و تجارت به جای انجام وظایف ذاتی و طبیعی خود که تسهیل فضای کسب‌و‌کار و کاستن از هزینه‌های مبادلاتی ناشی از دیوانسالاری و مقررات بازدارنده در تولید و تجارت است، در نقش رابین هود مالی ظاهر می‌شود و با این کار باری اضافی بر کمر خمیده نظام بانکی کشور می‌گذارد؟

پیشتازان دریافت وام

آمارها نشان می‌دهد بیشترین متقاضیان دریافت تسهیلات در قالب طرح رونق در استان‌های اصفهان (۴هزار و ۶۵۶ متقاضی)، مازندران (۴هزار و ۵۳۹ متقاضی)، آذربایجان‌شرقی (۳هزار و ۵۷۹ متقاضی)، گیلان (۳هزار و ۲۷۴ متقاضی) و فارس (۳هزار و ۲۰۱ متقاضی) متمرکزند. کمترین میزان درخواست‌ برای دریافت وام نیز به مناطق آزاد (۱۹۰ متقاضی)، خراسان شمالی (۳۶۱ متقاضی)، بوشهر (۳۷۳ متقاضی)، سیستان و بلوچستان (۴۴۲ متقاضی) و کهکیلویه و بویراحمد (۵۸۹متقاضی) اختصاص داشته است. براساس آمارها ۱۱ هزار و ۲۸۵ متقاضی از طریق فرآیند طرح رونق موفق به دریافت ۷ هزار و ۹۷۲ میلیارد تومان تسهیلات شده‌اند و ۹ هزار و ۱۵۸ متقاضی نیز از طریق مراجعه مستقیم به بانک ۶ هزار و ۲۳۹‌ میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند.

تصویر دقیق از صنایع مشکل‌دار