اثر سیاست‌های خلق‌الساعه بر تولید
در کنار گلوگاه‌هایی که در داخل برای تولیدکنندگان معضلات و مشکلاتی ایجاد کرده است، خروج آمریکا از برجام و آغاز دور جدید تحریم‌ها هم بر بار چالش‌ها افزوده و کفه را بیش از پیش به ضرر صاحبان کسب‌وکار سنگین کرده است. این سنگینی مشکلات در شرایط صادراتی محصولات تولید شده از سوی بنگاه‌ها هم منعکس شده است. بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند اگر شرایط صادرات به روشی درست و کارآمد تعریف و تعبیه شود، بسیاری از بخش‌های اقتصادی می‌توانند در این چارچوب منتفع شوند. یکی از پیش‌شرط‌ها، تولید کالاهایی با کیفیت بالا است؛ اما متاسفانه به‌دلیل اینکه در مسیر صادرات هم، قوانین و مقررات ناکارآمد و مخل از سوی سیاست‌گذار وضع شده است، شرکت‌های تولیدی باز هم در بحث تجارت خارجی با بن‌بست‌هایی برخورد می‌کنند. این در حالی است که در جهت حمایت و پشتیبانی از تولید، تصمیم‌سازان کشور باید برای بنگاه‌های اقتصادی شرایطی ویژه تدوین کنند. به‌طور مثال، نباید شرایط برای تولیدکنندگان شیرینی و شکلات و تولیدکنندگان نیمه‌خصوصی مانند فلزات و پتروشیمی‌ها یکسان باشد.
یکی از قوانین صادراتی که در چند وقت اخیر صدای بسیاری از فعالان شناسنامه‌دار کشور را درآورده است، قوانینی است که در مورد بازگشت ارز‌های صادراتی در دستور کار قرار گرفته است. متولیان باید این موضوع را در نظر داشته باشند که اگر تولیدکننده را آزاد بگذارند، او به راحتی می‌تواند با ارز حاصل از صادرات خود، مواد اولیه مورد نیاز را تهیه یا وارد کند. بنابراین دلیلی ندارد که برای بازگرداندن ارز صادراتی او را مقید به ثبت در سیستم یا سامانه‌ای خاص کرد. متولیان اگر صادرات و واردات را در مقابل هم بگذارند، بدون شک بخش اعظمی از مشکلات فعلی تولید حل خواهد شد. سیاست‌گذار باید این نکته را به یاد داشته باشد که تولید همراه با مقررات دست و پاگیر خیلی سرپا نمی‌ماند و دیر یا زود تولیدکننده از حل معادله‌های بی‌نتیجه و بی‌اساس خسته خواهد شد.
یکی از نتایج این اقدامات خلق‌الساعه این خواهد بود که بنگاه‌ها توان رقابتی خود را از دست خواهند داد. درحالی‌که ارزیابی‌ها نشان می‌دهد کیفیت بسیاری از محصولات ایرانی در بازارهای خارجی به نسبت سایر شرکت‌های رقیب بالا است. در این میان، تنها یک مشکل وجود دارد. تولیدکنندگان باید به روش صحیح بسته‌بندی محصولات را انجام دهند تا بتوانند با شرایط مناسب کالاها را در بازارها عرضه کنند. بنابراین در یک جمع‌بندی می‌توان گفت توان رقابت برای شرکت‌های ایرانی وجود دارد، اما قوانین دست و پاگیر هستند. این درحالی است که باید این واقعیت را پذیرفت که محصولات تولیدی با استانداردهای جهانی فاصله دارند. البته این موضوع برای همه کارخانه‌ها صدق نمی‌کند. با این حال، باید پذیرفت که قسمتی از قوانین داخلی که ارگان‌های مختلف بر تولیدکننده دیکته می‌کنند، چالش برانگیز است.
در زمینه به‌روزرسانی ماشین‌آلات صنعتی هم جا دارد چند موضوع را متذکر شد. از گوشه و کنار شنیده می‌شود که این روزها تولیدکنندگان برای تامین ماشین‌آلات صنعتی خودکفا شده‌اند. می‌توان گفت این ادعا تا حدود بسیار زیادی درست است. مطابق بررسی‌ها، در زمینه ساخت ماشین‌آلات، سازندگان داخلی بسیار عالی کار کرده‌اند. اما به هر حال بخشی از ماشین‌آلات یا مواد اولیه مورد نیازشان از طریق واردات تامین می‌شود. این موضوع به این معنا نیست که در تامین ماشین‌آلات صنعتی به واردات وابسته هستیم، زیرا بسیاری از کشورهای دنیا در کنار اینکه خود به ساخت ماشین‌آلات مبادرت می‌ورزند، بخشی از نیاز خود را با واردات تامین می‌کنند. به همین دلیل باید عنوان کرد که شرایط برای خودکفایی فراهم است.
درمورد تهیه مواد اولیه صنعت شیرینی و شکلات نیز خودکفایی دیده می‌شود، اما دلال‌ها و سودجویان که دستی در کار دارند نمی‌گذارند این فرآیند به خوبی دنبال شود. دولت باید با چینش سیاست‌های کارآمد، اجازه ورود مواد اولیه به این دست از افراد را ندهد. نباید شرایط به‌گونه‌ای باشد که به جای اینکه بازار به‌دست یک تولیدکننده واقعی سپرده شود، در دست یک واردکننده غیرمرتبط باشد. اگر این چارچوب رعایت شود، قطعا هم قیمت مواد اولیه کاهش پیدا می‌کند و هم همیشه در دسترس خواهد بود.
