سه منبع بین‌المللی بررسی کردند
صادرات نفت با گزینه بایدن
ظاهر و باطن تحریم‌های جدید آمریکا
» گزارش صفحه ۱۶
سه منبع بین‌المللی از افزایش صادرات طلای سیاه می‌گویند
صادرات نفت با گزینه بایدن
دنیای اقتصاد-سارا مالکی: «ایران آماده است در صورت پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، نفت بیشتری صادر کند.» جو مک‌مونیگل، رئیس مجمع بین‌المللی انرژی به تازگی در گفت‌وگو با بلومبرگ به چشم‌انداز تولید و صادرات نفت ایران در صورت خروج ترامپ از کاخ سفید پرداخته است. مک‌مونیگل عقیده دارد چنانچه بایدن پیروز کارزار انتخاباتی آمریکا باشد، ایران می‌تواند سطح تولیداتش را به سرعت بازیابی کرده و میزان صادرات روزانه‌اش را به 2میلیون بشکه در روز برساند. این اظهارنظر مک‌مونیگل در حالی است که از دو ماه گذشته تا کنون نشانه‌های افزایش صادرات نفت خام ایران از سوی موسسات بین‌المللی ردیابی نفتکش‌ها تایید شده است. در کنار مک‌مونیگل، بانک ژاپنی MUFG و اساندپی گلوبال پلتس نیز بر بازگشت سریع صادرات نفت در صورت انتخاب بایدن، تاکید کرده‌اند.
«دنیای اقتصاد» اخیرا در گزارشی با عنوان «خیز تابستانی صادرات نفت» به برآوردهای موسسات بین‌المللی در جولای (تیر-مرداد) از رشد صادرات نفت خام ایران پرداخت. بر اساس این گزارش، آمارهای غیررسمی از رشد صادرات نفت ایران در میانه تابستان تا حدود 600 هزار بشکه در روز خبر می‌دادند. اخبار مربوط به رشد صادرات نفت خام ایران در ماه میلادی بعد از جولای نیز تکرار شد. «سپتامبر طلایی صادرات نفت» عنوان گزارش دیگری از «دنیای اقتصاد» در رابطه با رشد صادرات نفت خام ایران بود. بر اساس این گزارش، صادرات نفت خام ایران در مرداد-شهریور گذشته حداکثر تا 5/ 1 میلیون بشکه نفت خام رشد داشته است. در این گزارش عنوان شد هرچند این عدد که از سوی تانکر ترکز عنوان شده، دقیق و مورد تایید نیست، اما گزارش‌های موسسه کپلر و دو شرکت دیگر که در زمینه ردیابی کشتی‌ها کار می‌کنند، رشد صادرات نفت خام ایران را تایید کرده‌اند.
بر این اساس به نظر می‌رسد رشد صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر تمرینی برای افزایش بیشتر آن در مدت‌زمانی کوتاه پس از مشخص شدن انتخاب احتمالی بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا باشد. به همین علت با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات آمریکا، شاهد رشد صادرات نفت خام ایران در ماه‌های اخیر بوده‌ایم. به گفته رئیس تحقیقات خاورمیانه و شمال آفریقای بانک ژاپنی MUFG، در صورت انتخاب بایدن، ایران تا پایان 2021 قادر خواهد بود سطح صادارت خود را به حداکثر 4/ 2 میلیون بشکه در روز (که به سطح صادرات روزانه نفت ایران در دوران برجام بسیار نزدیک است) برساند. برآورد پلتس اما کمی تفاوت دارد و رقم 5/ 1 میلیون بشکه را به‌عنوان میزان افزایش صادرات روزانه نفت ایران تا یک سال آینده (در صورت رئیس‌جمهور شدن بایدن) عنوان می‌کند. بنابراین با کنار هم قرار دادن روند رو به رشد صادرات نفت خام ایران در ماه‌های گذشته، اظهارنظر مک‌مونیگل، بانک MUFG و پلتس و همچنین تجربه ایران در بازگرداندن سطح تولیدات به حداکثر میزان آن پس از اجرای برجام، احتمال افزایش صادرات روزانه نفت خام ایران به سطح 2میلیون بشکه در روز (حدود یک سوم صادرات در دوران برجام) در صورت انتخاب بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا در کوتاه‌مدت دور از ذهن نخواهد بود. در کنار تمرین ایران برای رشد صادرات، انعقاد قراردادهایی برای حفظ ظرفیت تولید نفت کشور از دیگر اقداماتی است که بازگشت سریع تولید در صورت تغییر دولت در آمریکا را تضمین می‌کند. ۱۳ قرارداد طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت بین دو شرکت نفت فلات قاره ایران و ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به‌عنوان کارفرما به امضا رسید. با اجرای این قرارداد که ارزش آن بیش از یک میلیارد و ۵۲۷ میلیون یورو اعلام شده و ۱۴ شرکت ایرانی در اجرای آن حضور دارند، حدود ۱۸۵ هزار بشکه به ظرفیت تولید نفت کشور افزوده خواهد شد.
تجربه نفت ایران در برجام
ایران پس از اجرای توافق برجام در دی‌ماه 94، در کمتر از شش ماه تولید روزانه نفت را به حدود 4 میلیون بشکه در روز رساند و به احیای سهم بازار خود پرداخت. در حال حاضر و پس از اعمال تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران، تولید روزانه نفت خام کشور تقریبا نصف شده و به حدود 95/ 1 میلیون بشکه در روز رسیده است. اما تجربه دور قبلی تحریم‌ها نشان می‌دهد از دی ماه ٩٤ که تحریم‌های نفتی کشور لغو شدند، با بازیابی سریع تولید روزانه نفت، میزان صادرات در مدت‌زمانی کوتاه به حدود 7/ 1 میلیون بشکه در روز رسید اما رسیدن آن به 2 میلیون بشکه در روز و بیش از آن، بیشتر از شش ماه زمان برد.
ایران، اتفاق بزرگ بازار نفت
انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا ماه آینده برگزار می‌شود و نتیجه آن می‌تواند تا حد زیادی سرنوشت توافق بین‌المللی برجام و از سرگیری آن را روشن کند. به گزارش بلومبرگ، اگر بایدن همانطور که قبلا اعلام کرده؛ سعی در احیای پیمان هسته‌ای ایران داشته باشد، این اقدام مستقیما به افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران منجر خواهد شد. دونالد ترامپ در ماه مه 2018 آمریکا را از توافق هسته‌ای ایران و پنج قدرت جهانی خارج کرد و با بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، هدف صفر کردن صادرات نفت ایران را دنبال کرد. در زمان خروج آمریکا از برجام، صادرات نفت خام ایران حدود 8/ 2 میلیون بشکه در روز بود. هرچند هدف به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران هیچ‌گاه محقق نشد، اما بر فروش نفت ایران اثر کاهشی داشت. با این حال آمارهای استخراج شده از حرکت نفتکش‌های ایرانی در ماه‌های اخیر، نشان می‌دهد روند صادرات نفت کشور رو به رشد بوده است. در این میان تلاش‌هایی برای حفظ و افزایش ظرفیت تولید نفت در ایران نیز در جریان است. در چنین شرایطی، رئیس آمریکایی تبار مجمع بین‌المللی انرژی که از مدیران ارشد سابق در وزارت انرژی آمریکا بوده است، پنج‌شنبه گذشته در مصاحبه‌ای با تلویزیون بلومبرگ گفت: «یکی از فوری‌ترین آثار تغییر دولت آمریکا به وضعیت ایران در بازار نفت مربوط خواهد شد.» مک‌مونیگل انتظار ندارد که همه 2 میلیون یا 8/ 1 میلیون بشکه تولیدات نفت ایران بلافاصله به بازار بازگردد، اما به عقیده او «افزایش سریع نیم میلیون بشکه‌ای عرضه ایران به بازار جهانی نفت حتمی خواهد بود.» او در این مصاحبه گفت: در صورت انتخاب بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری، ایالات متحده آمریکا احتمالا مذاکرات هسته‌ای با ایران را از سر خواهد گرفت و این اتفاقی واقعا بزرگ برای بازار نفت است. مک‌مونیگل عقیده دارد پتانسیل تولید بالاتر در ایران و لیبی، دو مساله اصلی تولیدکنندگان نفت عضو اوپک در ماه‌های آینده خواهد بود. اوپک اوایل دسامبر، نشست خواهد داشت و احتمالا بازگشت تولیدات ایران و لیبی از بحث‌های محوری در این نشست خواهد بود. لیبی پس از ماه‌ها توقف تولید نفت به علت مشکلات امنیتی داخلی، از ماه گذشته و به دنبال برقراری آتش‌بس احیای تولید نفت خود را آغاز کرده و هم‌اکنون به محدوده 300 هزار بشکه در روز رسانده است. لیبی پیش از شروع درگیری داخلی بیش از یک میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کرد. مک‌مونیگل در جولای به IEF که مقر آن در عربستان قرار دارد، پیوست. مجمع بین‌المللی انرژی از 70 کشور تشکیل شده است. او پیش از این شرکت مشاوره انرژی The Abraham Group را هدایت می‌کرد.
بایدن، تغییر دهنده بازی
بر اساس گزارش بلومبرگ، نظرات مک‌مونیگل مشابه اظهارنظر بانک ژاپنی MUFG است که می‌گوید: صلح بایدن با ایران می‌تواند «تغییر دهنده بازی» برای بازار نفت باشد. «ارمغان بایدن برای نفت ایران» عنوان گزارشی است که «دنیای اقتصاد» پیش از این در رابطه با تاثیر انتخاب بایدن بر نفت ایران منتشر کرده بود. در این گزارش به اظهارنظر هلیما کرافت، از مشهورترین تحلیلگران کالایی وال‌استریت در مورد سناریوی بازگشت نفت ایران به بازار پرداخته شده است. در این گزارش تاکید شده «پیروزی جو بایدن در انتخابات سال جاری می‌تواند برای قیمت نفت منفی باشد؛ چراکه بایدن احتمالا موضع ملایم‌تری در برابر ایران اتخاذ می‌کند و تحریم‌ها را برمی‌دارد که راه را برای بازگشت میلیون‌ها بشکه نفت ایران به بازار باز خواهد کرد.»
احسان خمان، رئیس تحقیقات خاورمیانه و شمال آفریقا در بانک ژاپنی MUFG در رابطه با اثر انتخاب بایدن به تازگی اعلام کرده است: چنانچه ترامپ برای بار دوم در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا رای بیاورد، تحریم‌ها علیه ایران ادامه خواهد داشت اما اگر بایدن پیروز این انتخابات باشد، صادرات نفت خام ایران می‌تواند تا پایان 2021 به 8/ 1 تا 4/ 2 میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند.
اثر پروانه‌ای انتخابات آمریکا
بر اساس گزارشی که اساندپی گلوبال پلتس منتشر کرده، این نشریه در کنار ایران به ونزوئلا نیز به‌عنوان دیگر کشور تولیدکننده نفت عضو اوپک که تحت تحریم آمریکا قرار دارد، پرداخته است. این گزارش تاکید دارد «رویکرد رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا در رابطه با دو تولیدکننده نفت عضو اوپک، یعنی ایران و ونزوئلا، می‌تواند بیشترین تاثیر را بر میزان عرضه نفت به بازار جهانی داشته باشد. در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، تحریم‌های آمریکا بر صنعت نفت ایران و ونزوئلا عرضه نفت را تا 3 میلیون بشکه در روز کاهش داد. این اتفاق بازار حمل و نقل دریایی را تا حدودی به هم ریخت اگرچه باعث رشد نسبی بهای نفت شد. به نظر می‌رسد چنانچه ترامپ برای چهار سال دیگر در کاخ سفید ماندنی باشد، فشارهای تحریمی او علیه این دو کشور ادامه داشته باشد.» در مقابل انتظار می‌رود با پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه آینده، یک بازگشت سریع به سمت توافق هسته‌ای ایران رقم بخورد. گزارش پلتس تاکید دارد در صورت بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای، صادرات نفت ایران می‌تواند در طول یک سال 5/ 1میلیون بشکه در روز افزایش یابد. طبق این گزارش، احتمالا بایدن تحریم‌های ونزوئلا را نیز با اهداف بشردوستانه تسهیل کند.
» گزارش صفحه ۱۲
اثر سیاست‌های جدید آمریکا در نظام بانکی بررسی شد
ظاهر و باطن تحریم‌های بانکی
دنیای‌اقتصاد: وزارت خزانه‌داری آمریکا، عصر پنج‌شنبه به وقت تهران، تحریم‌های جدیدی را علیه 18 نهاد مالی و بانکی ایران اعمال کرد. در بیانیه جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا آمده است که این وزارتخانه براساس رایزنی که با وزارت امور خارجه این کشور داشته است، لیست نهادهای مالی ایرانی را به منظور قرار دادن در لیست تحریم‌های جدید خود معرفی کرده است. همتی در واکنش به اعمال تحریم‌های جدید بانکی گفت: تعدادی از این بانک‌ها وظیفه انتقال منابع برای خرید دارو و مواد غذایی را برعهده دارند و بانک‌های خارجی که با این بانک‌ها مبادلاتی داشتند، عملا معافیت‌ها و مجوزهای لازم را برای تامین مالی مبادلات دارو و محصولات غذایی دریافت کرده‌اند. این اقدامات دولت آمریکا بیش از آنکه اثر اقتصادی داشته باشد، به منظور اهداف تبلیغاتی و سیاسی داخلی آمریکا انجام شده است و نشان از دروغ و فریب در ادعاهای حقوق بشری و انسان‌دوستی سران این کشور دارد و قطعا چنین اقداماتی از سوی دولت آمریکا در حافظه ملت ایران ثبت خواهد شد. از نظر کارشناسان، چالش اصلی در شرایط فعلی برای بانک‌ها، قرار داشتن ایران در لیست هشدار FATF است. گرچه قانون مبارزه با پولشویی در روند مبادلات کشور اثرگذار بوده است، ولی به‌نظر نمی‌رسد تحریم‌های جدید آمریکا علیه نظام مالی ایران در کوتاه‌مدت اثر چندانی داشته باشد.
مانور تبلیغاتی تحریم بانکی
وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه تحریم‌های جدید خود، لیست نهادهای مالی ایرانی را به منظور قرار دادن در لیست تحریم‌های جدید خود معرفی کرده است. براساس بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا، موسسه تامین سرمایه امین، بانک کشاورزی، بانک مسکن، بانک رفاه کارگران، بانک شهر، بانک اقتصاد نوین، بانک قرضالحسنه رسالت، بانک حکمت ایرانیان، بانک ایران زمین، بانک تعاون منطقه‌ای اسلامی، بانک کارآفرین، بانک خاورمیانه، بانک قرضالحسنه مهر ایران، بانک پاسارگاد، بانک سامان، بانک سرمایه، بانک توسعه تعاون و بانک گردشگری در لیست تحریم‌های جدید آمریکا قرار گرفتند. در برخی از این بانک‌ها، شعبات داخلی مشمول این تحریم شدند و برخی دیگر نظیر «بانک کشاورزی، بانک مسکن، بانک رفاه کارگران، بانک قرضالحسنه رسالت، بانک خاورمیانه و بانک قرضالحسنه مهر ایران» مشمول تحریم‌های ثانویه در تمامی شعب خود در سرتاسر جهان هستند. همچنین بانک تعاون منطقه‌ای اسلامی شعب ایران و عراق آن تحت تحریم‌های ثانویه قرار گرفته است.
اهداف تحریم‌های جدید
براساس نظر کارشناسان، تحریم‌های جدید دو هدف را دنبال می‌کند: نخست، بستن معدود منافذ مالی موجود در تحریم‌های گذشته که به دولت ایران اجازه کسب درآمد می‌دهد. دوم، بی‌اثر کردن وعده انتخاباتی جو بایدن، نامزد حزب دموکرات آمریکا به منظور بازگشت به برجام در صورت پیروزی در انتخابات ماه نوامبر ریاست‌جمهوری. این اقدام دولت ترامپ نخستین سیاست تحریک‌آمیز علیه دولت ایران بعد از خروج از «برنامه جامع اقدام مشترک» یا برجام نبوده است. همچنین ترامپ وعده داده بود با خروج از برجام و پیگیری سیاست «کارزار فشار حداکثری»، ایران را به حضور پای میز مذاکره به منظور دستیابی به توافقی بهتر به گمان او، مجاب کند. با گذشت بیش از دو سال از دادن این وعده توسط ترامپ، دولت او در تحقق این هدف ناکام مانده و از این رو در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر آمریکا، عملکرد دولت ترامپ از سوی گروه‌های مختلف در آمریکا در معرض هجوم انتقادات فراوانی قرار گرفته است. استدلال منتقدان ترامپ، نداشتن راهبرد مشخص در قبال ایران، تشدید بی‌مورد تنش‌ها با این کشور و جدا کردن مسیر آمریکا از متحدانش است.
موشکافی از سیاست‌های جدید آمریکا
پیگیری‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد، تحریم‌های جدید که قرار است شامل 18 نهاد مالی و بانک ایرانی شود اثر کاربردی زیادی ندارد و شاید اهمیت آن به خاطر مانور تبلیغاتی رئیس‌جمهور آمریکا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری است. به همین سبب میتوان گفت این تحریم‌ها در عمل اثر چندانی نخواهد داشت. تحریم جدید وزارت خرانه‌داری آمریکا، شامل گروه‌های کالایی غذا و دارو نمی‌شود و از این رو بانک‌های ایرانی همچنان می‌توانند با بانک‌هایی که در گذشته همکاری می‌کردند، کار کنند. نکته قابل توجه این است که تعامل بانک‌های ایرانی درگذشته با بانک‌ها و افرادی بود که با دولت آمریکا ارتباط چندانی نداشتند؛ در نتیجه بانک‌های ایرانی همچنان می‌توانند با بانک‌های قبلی مورد نظر خود، مثل گذشته داد و ستد کنند. تحریم‌های جدید وضع شده چون صرفا از سوی آمریکا و به‌صورت یک‌جانبه وضع شده است، از سمت سایر کشورها ضمانت اجرایی ندارد. با توجه به اینکه برخی از بانک‌ها که با آمریکا تعامل داشتند، از گذشته تا به حال معمولا با افراد حقیقی و حقوقی ایرانی تعامل و مراوده نداشته‌اند، این موضوع نمی‌تواند برای ایران نگرانی جدیدی ایجاد کند. از نظر کارشناسان، یکی از چالش‌هایی که در شرایط فعلی برای بانک‌ها و تجار ایرانی وجود دارد، قرار داشتن ایران در لیست هشدار FATF است. این چالش سبب شده است که برخی تاجران ایرانی برای همکاری با بانک‌های چین و روسیه دچار مشکل شوند. گرچه قانون مبارزه با پولشویی در روند مبادلات تجاری و همکاری‌های بانکی ایران با کشورهای هم‌پیمان خود اثرگذار بوده است ولی به‌نظر نمی‌رسد تحریم‌های جدید آمریکا علیه نظام مالی ایران در کوتاه‌مدت اثر چندانی داشته باشد. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از بانک‌هایی که در این لیست قرار گرفته‌اند، نشان می‌دهد این بانک‌ها با روش خاصی مبادلات خود را انجام می‌دادند و در شرایط جدید می‌توانند مثل گذشته با همان روش‌ها و دستورالعمل‌ها به کار خود ادامه دهند.
واکنش همتی به تحریم‌های بانکی ایران
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در واکنش به تسری تحریم‌های ثانویه به باقی‌مانده بانک‌های ایرانی گفت: تعدادی از این بانک‌ها وظیفه انتقال منابع برای خرید دارو و مواد غذایی را برعهده دارند و بانک‌های خارجی که با این بانک‌ها مبادلاتی داشتند، عملا معافیت‌ها و مجوزهای لازم را برای تامین مالی مبادلات دارو و محصولات غذایی دریافت کرده‌اند. به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، هرچند در ماه‌های گذشته برای تامین دارو و غذای مردم به خاطر فشار حداکثری به شدت در مضیقه و تنگنا بوده‌ایم، ولی تاکنون از مسیرها و روش‌هایی استفاده کرده‌ایم که با کمک آنها اجازه ندادهایم هیچ‌گونه کمبودی در کشور ایجاد شود. از این پس نیز بانک مرکزی در کنار بخش خصوصی تمام تلاش خود را برای تامین دارو و کالاهای اساسی مورد نیاز مردم با روشهای مختلف به کار خواهد بست و اجازه نخواهد داد از این ناحیه فشار بیشتری به معیشت مردم وارد شود. همتی در ادامه تاکید کرد این اقدام آمریکا بیش از آنکه اثر اقتصادی داشته باشد، به منظور اهداف تبلیغاتی و سیاسی داخلی آمریکا انجام شده است و نشان از دروغ و فریب ادعاهای حقوق بشری و انسان‌دوستانه سران این کشور دارد و قطعا چنین اقداماتی از سوی دولت آمریکا در حافظه ملت ایران ثبت خواهد شد. در همین رابطه رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی تلفنی خود با رئیس بانک مرکزی تاکید کرد: این اقدام دولت آمریکا، مانع از تامین دارو و غذا نمی‌شود. همتی نیز در پاسخ تصریح کرد که تحریم‌های جدید بانکی، معافیت‌های دارو و کالاهای اساسی را لغو نکرده و بانک‌های مشمول تحریم‌های جدید همچنان از سوئیفت استفاده می‌کنند.
تجربه عبور از تحریم در نهانخانه بانک مرکزی
به گزارش خبرگزاری مهر، بهمنی رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی در اظهار نظری درخصوص تحریم‌های جدید بانکی ایران، با بیان اینکه در سال 91 تمامی بانک‌های ایرانی تحت 6 تحریم شورای امنیت قرار داشتند که در فهرست آنها، نام بانک‌های دولتی و خصوصی به چشم می‌خورد، اما به هر ترتیب بانک مرکزی، با مجموعه تمهیداتی که فراهم کرد، توانست امور مرتبط با نقل‌و‌انتقالات مالی مورد نیاز کشور و واردات را انجام دهد. هم اکنون نیز شرایطی وجود دارد که بتوان کار را به‌صورتی مدیریت کرد که اختلالی در سیستم بانکی ایجاد نشود. بهمنی افزود: در این حوزه مجموعه‌ای از تدابیر برای نقل‌و‌انتقالات بانکی باید از سوی بانک مرکزی سامان داده شود تا بتوان مبادلات تجاری را انجام داد؛ این در حالی است که با مجموعه‌ای از تدابیری که سوابق آن در اسناد محرمانه بانک مرکزی موجود است، میتوان مبادلات غیرسیستمی را برای نقل‌و‌انتقالات ارزی برقرار کرد.
» گزارش صفحه ۲
نیوزویک تحلیل کرد
چشم انداز توافق ایران با بایدن
دنیای‌اقتصاد: ترامپ و بایدن هر دو در کمپین انتخاباتی خود، توافق جدید یا بازگشت به برجام را وعده می‌دهند؛ با این حال مولفه‌های دیگری نیز نظیر دولت بعدی ایران و افزایش تنش در این روند دخیل هستند.
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد» نشریه نیوزویک در تازه‌ترین تحلیل خود پیرامون ایران، به بررسی این پرسش که آیا دولت بایدن برای دفع خطر تقابل بین ایران و آمریکا کافی خواهد بود یا خیر، پرداخت و نوشت: دونالد ترامپ وعده داده است که به فاصله چهار هفته پس از انتخاب مجدد به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا به توافق هسته‌ای جدیدی با ایران دست می‌یابد؛ جدیدترین وعده جاه‌طلبانه او در مورد ایران به رای‌دهندگانش که در میانه شرورانه‌ترین نبرد انتخاباتی در تاریخ آمریکا مطرح شده است. ترامپ البته به جزئیات برنامه خود در خصوص نحوه دستیابی به یک توافق جدید اشاره‌ای نکرده و چهار سال حضور وی در کاخ‌سفید امید چندانی را برای همکاری ثمربخش با تهران باقی نمی‌گذارد. از سال 2018 که او ایالات‌متحده را از توافق هسته‌ای دولت باراک اوباما خارج کرد، طیف وسیعی از تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرده است، حملات نظامی علیه گروه‌های هم‌پیمان ایران و حتی سردار قاسم سلیمانی، یکی از رهبران ارشد سپاه را تایید کرده و تلاش می‌کند تا این کشور را هرچه بیشتر در عرصه جهانی منزوی سازد.
«کمپین فشار حداکثری» قطعا فشار اقتصادی زیادی بر ایران تحمیل کرده است؛ به ویژه اکنون که ایران تلاش می‌کند تا شیوع ویروس کرونا را مهار کند اما این کمپین موجب نیل به یک توافق جدید یا حتی آغاز مذاکرات نشده است.
با اینکه دولت ترامپ سیاست چماق یک‌جانبه را جایگزین هویج چندجانبه دولت اوباما کرده است اما تهران همچنان سرسختانه ایستاده است.
به‌علاوه، دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ با میخ‌های تنش با ایران در زمینه حملات سایبری، هدف قرار گرفتن کشتی‌های تجاری در خلیج‌فارس، سرنگونی پهپاد آمریکایی، ترور ژنرال سلیمانی و حمله موشکی بالستیک به پایگاه عین‌الاسد آمریکا در عراق نشانه‌گذاری شده است. بیش از یکبار، چشم‌انداز جنگ بین دو طرف محتمل شد، اگرچه اغلب کارشناسان نظامی ایالات‌متحده بر هزینه بالا، تلفات جانی گسترده خونین و احتمال ناموفق بودن جنگ علیه ایران اجماع دارند.
در همین زمان، پس از خروج واشنگتن از برجام، ایران نیز به طور مداوم در حال دور شدن از تعهدات هسته‌ای خود در برجام بوده است؛ حتی با وجود تهدیداتی که از سوی آمریکایی‌ها مطرح شد. ایران این روند را با نقض تدریجی برجام آغاز کرد اما پس از ترور ژنرال سلیمانی در ماه ژانویه، اعلام کرد که دیگر به هیچ‌یک از محدودیت‌های برجام پایبند نمی‌ماند.
به‌رغم این زد و خوردهای لفظی و نقض تعداد زیادی از تعهدات توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت تهران هنوز اقدام به افزایش تعداد سانتریفیوژ‌های غنی‌سازی اورانیوم یا بالا بردن سطح غنی‌سازی نکرده است؛ سیگنال‌هایی که می‌توانند به معنای حرکت ایران به سوی ساخت بمب تعبیر شوند. در آن صورت، تهران می‌تواند ظرف مدت یک سال بمب اتمی بسازد. این در شرایطی است که ایران همواره تاکید کرده به دنبال انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز است و برنامه‌ای برای ساخت سلاح اتمی ندارد.
حس روحانی، رئیس‌جمهوری ایران تصریح کرده است تهران زمانی به تعهدات کامل برجامی بازمی‌گردد که دیگر امضا‌کنندگان نیز همین کار را انجام دهند اما جنگ‌طلبان دولت ترامپ و اسرائیل به ریاست بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر و بنی‌گانتس، وزیر دفاع که گوش شنوای کاخ‌سفید را نیز در اختیار دارند، بعید است که حساب ویژه‌ای برای این دست از تعهدات باز کنند. دولت ترامپ در همراه کردن شرکای اروپایی ایالات‌متحده در این مسیر ناموفق عمل کرده است. بریتانیا، آلمان و فرانسه به همراه روسیه و چین که دیگر اعضای برجام هستند، از تلاش‌های آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان‌ملل علیه ایران یا بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور اجتناب ورزیده‌اند. تهران نیز این وضعیت را به‌عنوان شکست یکجانبه‌گرایی آمریکا و انزوای واشنگتن در عرصه جهانی جشن گرفت. پیروزی یا شکست ترامپ می‌تواند موجب اقداماتی علیه ایران شود. دنیل بایمن، یک کارشناس ارشد سیاست خاورمیانه در اندیشکده بروکینگز در این باره به نیوزویک گفت که احتمال نیل به یک توافق جدید وجود خواهد داشت اگرچه مولفه‌های آن نامشخص هستند.
او افزود: «به‌خصوص در مورد مساله هسته‌ای، ایران از برداشتن گام‌هایی که غیرقابل بازگشت باشند، خودداری کرده است. با این حال، یک توافق جدید نیازمند تغییر عمده‌ای در سیاست‌خارجی ایالات‌متحده است و این امر تنها زمانی ممکن خواهد بود که تهران نیز بخش عمده‌ای از رویکرد منطقه‌ای خود را تغییر دهد که شامل توقف ارسال تجهیزات برای گروه‌های هم‌پیمانش در منطقه می‌شود.»
اگر ترامپ در نوامبر پیروز شود، او دوره دوم را با نگرانی کمتری در مورد محبوبیت عمومی آغاز می‌کند. ایران نیز خود در ژوئن 2021 انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار می‌کند و کارشناسان نیز پیش‌بینی کرده‌اند که احتمالا یک فرد تندرو به قدرت می‌رسد. دوره ترامپ همراه با یک فرد تندرو در تهران، احتمالا به معنای نرسیدن به توافق خواهد بود. نیوزویک سپس در ادامه ادعا می‌کند که با توجه به احتمال حضور کاندیداهایی تندرو در انتخابات، اگر یکی از این افراد پیروز انتخابات شود، دیپلماسی نقش خود را در برابر خودنمایی نظامی از دست می‌دهد. غرور و تهدید به روال کار هر دو طرف تبدیل می‌شود و به این ترتیب ریسک اشتباه محاسباتی بروز تقابل نظامی افزایش خواهد یافت.
اما حتی اگر ترامپ نیز نتیجه را به جو بایدن، رقیب دموکرات خود واگذار کند، او دو ماه فرصت دارد تا ضربه محکمی به ایران وارد آورد. با لجام‌گسیختگی او در این مدت و چشم‌انداز دیپلماسی چهار ساله دولت بایدن با ایران، جنگ‌طلبان مستقر در دولت آمریکا ممکن است فرصتی را برای حمله به ایران پیش روی خود ببینند. این حملات می‌تواند به طور مستقیم علیه گروه‌های هم‌پیمان ایران در عراق انجام شود. کریستن فونتنروز، رئیس پیشین امور خلیج‌فارس در شورای امنیت ملی کاخ‌سفید بر این باور است که «شکست ترامپ به معنای نیاز به یک اقدام فوری و قابل‌توجه است.»
او ادامه داد: «البته منظور من جنگ علیه ایران نیست بلکه میتوان انتظار داشت تا اقدامات تحریک‌برانگیز بیشتری مثل حمله به نیروهای هم‌پیمان ایران در عراق انجام شوند. فکر می‌کنم عراق به صحنه رویارویی دو کشور بدل خواهد شد.» اسرائیل یکی از محورهای اصلی سیاست‌گذاری خارجی آمریکا در مورد ایران است. تفاوتی نیز در این زمینه بین دولت‌های بایدن و ترامپ وجود ندارد اگرچه بایدن به اندازه ترامپ بی‌محابا این سیاست را پیش نمی‌برد.
از سوی دیگر بایدن وعده بازگشت به مذاکره با ایران را می‌دهد. معاون رئیس‌جمهور پیشین آمریکا قول بازسازی نیروهای دیپلماتیک ایالات‌متحده را که منتقدان ترامپ می‌گویند طی چهار سال اخیر از صحنه محو شده‌اند، داده است. جندجانبه‌گرایی و شراکت سنتی آمریکا با متحدانش قلب سیاست خارجی بایدن در برابر ایران خواهد بود. اما تیم بایدن نیز می‌داند که نمی‌تواند از همان روز اول تعهدات آمریکا در برجام را به طور کامل اجرا کند. ایران اکنون تعهداتی را نقض کرده و میزان مواد هسته‌ای‌اش بیش از محدودیت‌ها افزایش یافته است. اگرچه چهار سال تحریم‌های گسترده ایران را تحت فشار قرار داده اما برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور ادامه یافته‌اند. بایدن باید تلاش کند تا تکه‌های به‌جامانده از دوره آشفته ترامپ را کنار یکدیگر بگذارد و ممکن است از ماه ژوئن نیز با یک دولت تندرو در تهران مواجه شود. فونتروز می‌گوید: «فکر نمی‌کنم ترامپ به هیچ توافقی با ایران دست یابد. همچنین معتقدم بایدن نیز نمی‌تواند به هیچ‌گونه توافق بهتری از آنچه که در مفاد برجام آمده است، دست یابد.»
موفقیت در مذاکرات با ایران همچنین به ترکیب کنگره بعدی نیز وابسته است؛ بایدن ممکن است با سنای آمریکا که اکثریت آن در دست جمهوری‌خواهان به رهبری میچ مک‌کانل قرار دارد، مواجه شود؛ فردی که تا حد توانش در کارشکنی علیه تلاش‌های دولت اوباما برای توافق با ایران کوشید. بایمن می‌گوید: «تا اندازه‌ای، شانس نیل به یک توافق جدید میان واشنگتن و تهران خارج از کنترل است. پرسش اصلی آن است که آیا میتوان به وضعیتی قابل پیش‌بینی‌تر از شرایط کنونی حتی پیش از نیل به یک توافق رسمی رسید یا خیر.»
