پازل آخر پروژه ۱۲ ساله خرید قطار مترو از چین تکمیل می‌شود؟ ریسک تعلیق در دولت جدید
واگنهای تهران در گردنه دولت ۱۴
از دوره پیشین ریاست جمهوری، شهرداری و دولت به فکر تامین واگن افتادند به گونه‌‌‌ای که از سال ۹۶ تاکنون مساله ورود ۶۳۰ واگن به ناوگان مترویی تهران مطرح شد؛ به این ترتیب بر اساس ماده ۵۸ برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، دولت وقت مکلف شده بود که ۲۰۰۰ دستگاه واگن مترو برای تهران و سایر کلان‌شهرها تهیه کند که سهم تهران ۶۳۰ واگن بود و قرار بود تا پایان سال ۱۴۰۰ دولت این واگنها را تحویل کلان‌شهرها دهد، ولی هنوز در شرایطی که تنها کمتر از سه ماه تا پایان سال ۱۴۰۱ باقی مانده، این امر محقق نشده است.
در سال ۹۶ مناقصه بین‌المللی ساخت این واگنها برگزار شد که در نهایت شرکت واگن‌‌‌سازی و شرکای چینی آن به عنوان برندگان این مناقصه که موضوع آن ساخت ۶۳۰ واگن آلومینیومی بود، معرفی شدند؛ اما یک سال طول کشید که قرارداد ابلاغ شود و پس از آن نیز فرآیند تولید طولانی شد.
محمدعلی افشانی، رئیس وقت سازمان شهرداری‌‌‌ها و دهیاری‌‌‌های کشور با اعلام این خبر که کنسرسیوم شرکت CRC چین و واگن‌‌‌سازی تهران سازندگان نهایی ۶۳۰ دستگاه واگن متروی تهران شدند و شرکت نورینکوچین نیز تامینکننده فاینانس این قرارداد است، اظهار کرده بود: از زمان نهایی شدن فاینانس تا تولید واگنهای مترو حدود ۲۰ ماه زمان می‌‌‌برد ضمن اینکه قرارداد ما در این پروژه پنج‌ساله است و در پایان این پنج سال آخرین واگن ساخته و تحویل داده خواهد شد.
وی در توضیح بیشتر ادامه داده بود: در این قرارداد، ۵۶ دستگاه به صورت CBU (به صورت کامل) وارد می‌شود و ۷۰ واگن در ایران مونتاژ خواهد شد. همچنین بخش PLB (داخلی‌سازی) نیز به سه بخش تقسیم شده که در بخش اول ۸۴ واگن ساخته می‌شود که در پایان آن ۳۱درصد داخلی‌سازی خواهیم داشت. در بخش دوم نیز ۲۱۰ واگن ساخته می‌شود که در پایان ساخت این ۲۱۰ واگن به ۳۹درصد داخلی‌سازی خواهیم رسید و در بخش سوم نیز مجددا ۲۱۰ واگن ساخته می‌شود که ۵۶درصد داخلی‌سازی را در پی خواهد داشت.
بعد از برگزاری مناقصه و تعیین شرکت‌های سازنده، مساله پرداخت پول و پیش‌پرداخت مطرح شد و از آنجا که بر اساس بند (ج) تبصره (۴) بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور به دولت اجازه داده شده بود که پس از عقد قرارداد با تامینکننده مالی خارجی، اقدامات قانونی لازم را برای تامین سهم ۱۵درصد تسهیلات مالی خارجی (فاینانس) از محل منابع صندوق توسعه ملی به عمل آورد و برای طرح‌‌‌های ریلی هزینه کند. اما این ۱۵درصد محل اختلاف چند ساله شد؛ بهگونهای که نه دولت وقت زیربار پرداخت آن به دلیل مشکلات اقتصادی و پس از آن نیز شرایط خاص کرونا رفت و نه شهرداری توان پرداخت آن را داشت و حتی علی امام، مدیرعامل وقت متروی تهران نیز با اشاره به اینکه در حال حاضر مراحل اداری فاینانس در چین در حال انجام است، اعلام کرده بود که ۱۵درصد مبلغ قرارداد باید توسط شرکت مبدأ یعنی ایران تامین شود؛ از این رو قرار بود از محل صندوق توسعه ملی، این مبلغ تامین شود، ولی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ این مهم خط خورد و در بودجه، جایگزینی هم برای آن در نظر گرفته نشد.
مدیریت شهری در آن زمان به دنبال حل این مشکل بود، به طوری که علی امام عنوان کرده بود که به‌‌‌رغم مکاتبات با رئیسجمهور پیرامون حل این مشکل هنوز جواب یا راه‌حل جایگزین قطعی مشخص نشده است و در جلسه با برخی مسوولان دولتی، پیشنهاد کردند که نصف ۱۵درصد را شهرداری تهران بپردازد، در حالی که در قانون دولت باید این مبلغ را پرداخت می‌‌‌کرد و راه‌‌‌حل‌‌‌های تامین منابع مالی برای ساخت واگنها را در نظر گرفتن ردیفی برای تحقق این مهم در بودجه ۱۴۰۱ و ارائه نامه‌‌‌ای به مقام معظم رهبری و کسب اجازه برای برداشت از صندوق توسعه ملی عنوان کرد.
مساله تامین و پیش‌پرداخت ۶۳۰ واگن به عمر دولت رئیسی نرسید و پیگیری آن به این دوره مدیریت شهری و دولت رسید و از همان ابتدا زاکانی با ارتباط نزدیکی که با رئیسی رئیسجمهور شهید داشت توانست گره این پیش‌پرداخت واگنها را باز کند بهگونهای که شهردار فعلی تهران با سفر به چین و قول‌هایی که از دولت در جیب داشت قرارداد ۶۳۰ واگن را نه تنها نهایی کند بلکه تعداد واگنها را به ۷۹۱ واگن افزایش دهد که آن زمان محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران در مورد جزئیات دستاوردهای مترویی این سفر گفت: مهم‌ترین دستاورد نهایی شدن قرارداد ۶۳۰ دستگاه واگن بود که با ۲۵درصد افزایش به ۷۹۱ دستگاه رسید.
وی با اشاره به آنکه طرف چینی از اسفند سال گذشته روند طراحی واگنها را آغاز کرده بود، افزود: بنابراین ضمن بازدید ما از شرکت سازنده طراحی بیسیک واگنها تقریبا نهایی شده و می‌‌‌دانیم با چه نوع واگنی روبه‌رو هستیم. این موضوع از لحاظ زمان‌بندی ما را چند مرحله جلو انداخت و موضوع کاهش زمان تحویل واگنها در مذاکرات شهردار مطرح شد و طرف چینی تعهد داد زمان تحویل واگنها را که بنا بود طبق قرارداد ۲۳ ماه دیگر باشد، به حدود یک‌‌‌سال کاهش دهد. همچنین بنا شد از هفته آینده یک کارگروه مشترک میان شهرداری تهران و شرکای چینی برای پیشبرد برنامه تشکیل شود.
هرمزی موضوع «انتقال تکنولوژی» را دیگر دستاورد مهم سفر چین دانست و اضافه کرد: در مذاکرات اولیه تنها صحبت از تامین بدنه توسط چینی‌‌‌ها بود؛ اما قراردادی که امضا شد، برای ساخت و انتقال فناوری ۸۴۰ دستگاه بوژی (پلتفرم متحرک قطار شامل موتور و سیستم تعلیق) نیز هست و به این ترتیب، ۸۴۰ دستگاه با مشارکت طرف چینی به‌‌‌طور کامل در ایران ساخته و تکنولوژی‌‌‌های مربوطه به کشورمان منتقل خواهد شد. بنابراین عملا مجموعه واگن‌‌‌سازی تهران به باشگاه سازندگان واگن و بوژی در دنیا اضافه خواهد شد و فناوری لازم برای ساخت همه مراحل قطارهای شهری در ایران وجود خواهد داشت.
معاون شهردار تهران درباره دستاوردهای دیگری که در جریان این سفر حاصل شد، اظهار کرد: همچنین در بازدید از شرکت سازنده، برای تامین ۲۵۹ دستگاه واگن دیگر نیز تفاهم کلی صورت پذیرفت. به این ترتیب امیدوار هستیم بتوانیم تمام سهمیه ۱۰۵۰ دستگاهی شهر تهران را (مصوب برنامه ششم توسعه) محقق کنیم.
دولت وقت و رئیسجمهور شهید مهم‌ترین حامی ورود واگن به متروی تهران بودند که حالا با شهادت وی ابهامات زیادی در مورد تامین مالی واگنها مطرح می‌شود اما محسن هرمزی معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران با تاکید بر نقش رئیسجمهور شهید در ورود واگنهای چینی و توسعه برقی‌سازی در تهران گفت: کاری که تا به امروز انجام شده بدون کمک دولت امکان‌پذیر نبود و رئیسجمهور شهید نیز حمایت ویژه‌‌‌ای داشتند و در مورد تامین واگنها دولت فاینانس را انجام داده است و در مورد واگن ملی نیز با دستور مخبر معاون اول رئیسجمهور نیز دستور ترک تشریفات صادر شده است و در مورد قرارداد موسوم به ۶۳۰ واگن نیز امیدواریم تا پایان سال یک رام قطار چینی وارد کشور شود و تا سه سال آینده تمامی واگنهای سفارش داده شده تولید و وارد چرخه شود.
وی در مورد قرارداد شهرداری با چین با بیان اینکه درست است که ۸۰درصد منابع از طریق یوزانس است اما منابع یوزانس را دولت تضمین داده و ۲۰درصد پیش‌پرداخت را نیز آنها پرداخت کردند و این ریل‌‌‌گذاری با کمک دولت بوده است اظهار کرد: امیدواریم با آمدن دولت جدید این مسیر ادامه یابد چراکه اولویت اصلی همه کمک به آسایش مردم است.
