موسسه ملل در مسیر بازگشت به سودآوری
داده‌‌‌ها و اطلاعات به‌‌‌کار رفته در گزارش ماخوذ از صورت‌های مالی سالانه حسابرسی‌شده بانک‌های کشور و موسسه اعتباری غیربانکی ملل است و از این پس از بانک‌های کشور با نام‌‌‌های «شبکه بانکی»، بانک‌ها یا «شبکه» و از موسسه اعتباری غیربانکی ملل با اسم موسسه یا موسسه ملل و از بانک‌های غیردولتی که به استناد قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و ماده واحده قانون اجازه تاسیس بانک‌های غیردولتی بنیان‌گذاری شده‌‌‌اند با عنوان بانک‌های خصوصی یاد خواهند شد.
در آغاز به مختصات «درآمد عملیاتی» و سپس به «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» پرداخته خواهد شد و در انتها به «سود خالص» موسسه اشاراتی خواهد شد.
-درآمد عملیاتی
در دوره ارزیابی متوسط «درآمد عملیاتی» موسسه بیش از ۷۴ هزار‌‌‌میلیارد ریال و کمتر از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی بوده و ۸۳درصد از سبد درآمدی موسسه را به خود تخصیص داده که از میانگین بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی بالاتر است. رشد درآمد عملیاتی بانک در دوره ارزیابی ۶۳درصد بوده و از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی بیشتر شده و روی‌‌‌هم‌‌‌رفته روایتی مطلوب از توانمندی «درآمد عملیاتی» موسسه بیان می‌کند.
اکنون به‌‌‌اجزای سازنده «درآمد عملیاتی» توجه می‌شود. «درآمد عملیاتی» شامل «درآمد تسهیلات اعطایی»، «درآمد سپرده‌‌‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی»، «درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی»، «سود یا زیان سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار» و «جایزه سپرده قانونی» است و به‌‌‌واسطه آنکه «درآمد تسهیلات اعطایی» ۹۶درصد از سبد «درآمد‌‌‌عملیاتی» موسسه را تشکیل داده و سهم غالب در سبد «درآمد عملیاتی» را داشته بنابراین تنها «درآمد تسهیلات اعطایی» واکاوی می‌شود. چون «درآمد تسهیلات اعطایی» مرتبط با «تسهیلات اعطایی» است بنابراین ابتدا «تسهیلات اعطایی» بانک وارسی خواهد شد. مقصود از «تسهیلات اعطایی» مجموعه انواع تسهیلات و مطالبات موسسه بوده که در سمت راست ترازنامه است.
-تسهیلات اعطایی
میانگین مانده «تسهیلات اعطایی» موسسه در دوره ارزیابی نزدیک به ۳۳ همت و کمتر از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی بوده و متوسط رشد تسهیلات اعطایی در دوره ارزیابی بیش از ۴۴درصد و رشدی بیش از شبکه و بانک‌های خصوصی است. شاخصه‌‌‌های مرتبط با سطح بهره‌‌‌گیری از منابع و سپرده‌‌‌ها بالاتر از متوسط عملکرد بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی را نشان می‌دهد و موید روند حرکت تندتر اعطای تسهیلات و بهره‌‌‌برداری بهتر از منابع در موسسه ملل نسبت به شبکه و بانک‌های خصوصی است. در دنباله تفسیر «درآمد تسهیلات اعطایی» پی گرفته می‌شود.
-درآمد تسهیلات اعطایی
در دوره ارزیابی متوسط «درآمد تسهیلات اعطایی» موسسه ملل نزدیک به ۷۱هزار میلیارد ریال و کمتر از متوسط بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی است. رشد «درآمد تسهیلات اعطایی» موسسه نزدیک به ۶۰درصد و بیش از متوسط شبکه و کمتر از میانگین بانک‌های خصوصی است. سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد درآمد عملیاتی و سبد درآمدی موسسه به‌‌‌ترتیب نزدیک به ۸۰ و ۹۶درصد بوده که بیش از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی است و حکایت از اتکای فراوان درآمد موسسه به «درآمد تسهیلات اعطایی» دارد. حال به عنصر کاهنده در «سود (زیان) ناخالص» نگاهی خواهد شد.
-هزینه سود سپرده‌‌‌ها
در دوره ارزیابی میانگین «هزینه سود سپرده‌‌‌های» موسسه بیش از ۸ همت و کمتر از میانگین عملکرد شبکه و بانک‌های خصوصی است. رشد «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» در دوره ارزیابی بیش از ۸۸درصد و سهم هزینه سود سپرده‌‌‌ها در سبد هزینه موسسه نزدیک به ۸۰درصد هستند و هردو بیش از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی است.
از آنجا‌‌‌که «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» همبسته با «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» بوده ازاین‌‌‌روی پیمایش سپرده‌‌‌های مذکور لازم است. با این همه قبل از تمرکز بر چگونگی «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» ابتدا کل سپرده‌‌‌های بانک پایش می‌شود.
-سپرده‌‌‌های مشتریان
«سپرده‌‌‌های مشتریان» موسسه شامل سپرده‌‌‌های دیداری، پس‌‌‌انداز و مشابه اعم از مشتریان حقیقی و حقوقی به‌‌‌همراه سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان است. متوسط «سپرده‌‌‌های مشتریان» موسسه در دوره ارزیابی بیش از ۴۷ همت و سرانه سپرده شعب موسسه نزدیک به ۱۳۰۰ میلیارد ریال بوده و هردو از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی پایین‌‌‌تر است. در هر حال از موسسه ملل با ۳۳۹ شعبه که در پهنه کشور پراکنده شده‌‌‌اند تجهیز منابع در تراز بالاتری انتظار می‌رود. حال موقع بررسی «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» فرا می‌‌‌رسد.
-سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان
«سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» موسسه متشکل از سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌‌‌مدت عادی، بلندمدت و سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری دریافتی از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی و سودهای پرداختنی است و در دوره ارزیابی متوسط آن در موسسه ملل نزدیک ۴۴ همت بوده و از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی پایین‌‌‌تر است.
در دوره ارزیابی متوسط سهم «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» در سبد سپرده‌‌‌های مشتریان موسسه نزدیک به ۹۳درصد بوده و هردو بالاتر از عملکرد بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی است.
در دوره ارزیابی میانگین رشد «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» ۵۱درصد و رشد سپرده‌‌‌های مشتریان ۵۳درصد بوده که از تجهیز گران‌قیمت سپرده‌‌‌ها در موسسه خبر می‌دهد.
سنجش‌‌‌ها حاکی از نرخ بالای تجهیز «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» نسبت به شبکه و بانک‌های خصوصی است و تطبیق نتایج این بخش با بخش ارزیابی «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» دلایل رشد و سهم بالای آن در سبد هزینه‌‌‌های موسسه را که از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی سبقت گرفته به‌‌‌‌‌‌خوبی هویدا می‌کند.
بی‌‌‌شک موسسه ملل تدابیر لازم را در‌‌‌خصوص همسویی تجهیز «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» و ترفیع بهره‌‌‌وری موسسه اندیشیده است. حال وقت آن رسیده که اثرگذاری عوامل سازنده سود (زیان) ناخالص موسسه ملل را در یک قاب رویت کرد.
-سود (زیان) ناخالص
در دوره ارزیابی میانگین درآمد عملیاتی موسسه ۷۴۱۰۷ میلیارد ریال و متوسط «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» ۸۱۳۱۷ میلیارد ریال بوده که رهاورد آنها متوسط «زیان ناخالصی» معادل منفی ۷۲۱۰ میلیارد ریال است و قدرمطلقش کمتر از قدرمطلق میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی با زیان ناخالص بوده و از نظر دور نمانده در دوره ارزیابی روند تغییر سود ناخالص موسسه بیش از ۸۸درصد رشد کرده است. به‌‌‌دیگر سخن روند تغییر «زیان ناخالص» موسسه در دوره ارزیابی نزولی است و میزان شاخصه مزبور بیش از متوسط زیان ناخالص بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی بوده و مبین سعی و تلاش موسسه برای ورود به دایره سودآوری است.
در دوره ارزیابی میانگین «سود ناخالص» موسسه با ۹۳درصد نزول به میانگین «زیان خالص» نزدیک به منفی ۱۴ هزار‌‌‌میلیارد ریال رسیده که سقوطی بیشتر از متوسط افت «سود ناخالص» در شبکه بانکی و بانک‌های خصوصی بوده و قدرمطلق «زیان خالص» موسسه ملل کمتر از قدرمطلق «زیان خالص» شبکه و بانک‌های خصوصی زیان‌‌‌ده است و می‌تواند بارقه امید خروج از ضرر و زیان انگاشته شود. در ادامه به تبیین علل شکاف مابین «سود ناخالص» و «سود خالص» موسسه در دوره ارزیابی پرداخته خواهد شد.
تعمق در باب اقلام درآمد و هزینه موسسه پس از ثبت «زیان ناخالص» در دوره ارزیابی دلالت بر ایجاد هزینه‌‌‌ای نزدیک به ۲۰۶۲۱ میلیارد ریال دارد که بیش از ربع آن «هزینه مطالبات مشکوک‌‌‌الوصول» است و این اندازه سهم «هزینه مطالبات مشکوک‌‌‌الوصول» بیشتر از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی بوده و در جای خودش درخور تحقیق و رسیدگی است و در مقابل چنین هزینه‌‌‌ای موسسه فقط توانسته ۱۳۹۰۶ میلیارد ریال درآمد بعد از «سود ناخالص» پدید آورد؛ به‌این‌‌‌ترتیب علت کاهش «زیان ناخالص» ۹۳ درصدی موسسه واضح و مبرهن می‌شود. البته نزدیک به ۹۰درصد درآمد مندرج در صورت‌های مالی پس از «سود ناخالص» از محل سود و درآمدهای غیرعملیاتی و غیربانکی کسب شده و نزدیک به۶۰ درصد آن از محل فروش وثایق تملیکی بوده که بیش از میانگین عملکرد بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی است. به‌‌‌تعبیری شبکه بانکی کشور در تحصیل درآمد از مسیر افزایش سهم «درآمدهای بانکی و عملیاتی» تلاش افزون‌‌‌تری دارد.
- نتیجه
پیش‌تر ملاحظه شد در دوره ارزیابی میانگین رشد «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» موسسه ملل ۵۱درصد و سهمش در سبد سپرده‌‌‌های مشتریان موسسه ۹۳درصد بوده که از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی بالاتر است. در‌‌‌ضمن محاسبات آشکار می‌سازد نرخ تجهیز سپرده‌‌‌ها در موسسه ملل نسبت به بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی بالاتر است.
برای درک بهتر تاثیر این گزاره‌‌‌ها بر سود (زیان) ناخالص در نظر است شاخص‌‌‌های بالا در بانک خصوصی کارآفرین که میانگین حجم سپرده‌‌‌ها و درآمد عملیاتی آن در دوره ارزیابی با موسسه ملل مشابه بوده با یکدیگر مقایسه شوند و سپس همین قیاس با بانک دولتی توسعه تعاون صورت پذیرد. بانکی که مانده سپرده‌‌‌هایش نظیر موسسه بوده اما درآمد عملیاتی آن حدود ۶۰درصد موسسه است. ضمنا هردو بانک مورد اشاره در دوره ارزیابی برعکس موسسه با سود ناخالص روبه‌رو هستند.
در دوره ارزیابی میانگین رشد «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» بانک کارآفرین ۱۲درصد و سهمش در سبد سپرده‌‌‌های مشتریان بانک ۷۲درصد بوده بنابراین مشاهده می‌شود هزینه سود سپرده‌‌‌های بانک کارآفرین تقریبا ۴۰درصد از موسسه ملل کمتر است. در دوره ارزیابی میانگین رشد «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» بانک توسعه تعاون ۲۸درصد و سهمش در سبد سپرده‌‌‌های مشتریان بانک ۶۴درصد بوده در نتیجه هزینه سود سپرده‌‌‌های بانک توسعه تعاون تقریبا ۶۲درصد از موسسه ملل کمتر است. چنانچه در دوره ارزیابی موسسه ملل صرفا نرخ تجهیز سپرده‌‌‌ها را با میانگین شبکه هم‌‌‌تراز می‌‌‌کرد حتما موسسه از وادی زیان رها می‌‌‌شد.
مطمئنا موسسه اعتباری غیربانکی ملل راه‌‌‌حل‌‌‌های ارزشمندی را در آستانه ورود به برنامه هفتم توسعه تدبیر و به‌‌‌انجام رسانده و یقینا به‌زودی دستاوردهای بزرگی را به ذی‌نفعان عرضه خواهد کرد.
