نخستین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت ساختمان ایران فردا به میزبانی گروه رسانه‌‌‌ای «دنیای‌اقتصاد» برگزار میشود
بسترسازی برای توسعه صنعت ساختمان
علی محمدی/دنیای اقتصاد
همایشی برای همه فعالان زنجیره
توجه به عوامل محرک صنعت ساختمان به عنوان یکی از مهم‌ترین محرک‌‌‌های پیشران اقتصاد ایران از جمله عواملی است که می‌تواند برای افزایش رشد اقتصادی بازتوزیع ثروت و مهم‌تر از همه افزایش دسترسی مردم به یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای حداقلی زندگی انسان، یعنی مسکن کارساز و مفید باشد. اقتصاد ایران در حالی سال‌های گذشته را تحت‌تاثیر دو عامل مهم تورم و تحریم پشت سر گذاشته که کاهش قدرت خرید مردم در کنار افزایش محدودیت‌های تجاری از مهم‌ترین مسائل تاثیرگذار بر زندگی اقشار مختلف بوده است. در حالی که از یکسو کارگران هر روز از دستیابی به حداقل‌‌‌های رفاهی بیش از گذشته دور می‌‌‌مانند، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران جامعه نیز به موازات آنها در مدیریت کسب‌و‌کارها و انجام مبادلات اقتصادی با محدودیت بیشتری مواجه میشوند.
همین امر سبب شده تا در سال‌های اخیر از یکسو شاهد فرار سرمایه از کشور باشیم و از سوی دیگر قشر تحصیلکرده که شاید دیگر نتوانند مانند گذشته آرمان‌‌‌ها و آرزوهای خود را در داخل خاک میهن دنبال کنند، از کشور کوچ کرده و جذب بازار کار یا تحصیل در خارج از کشور میشوند. در چنین شرایطی لازم است دست‌اندازهای کار و تولید از میان بروند. در چنین فضایی نخستین همایش و نمایشگاه صنعت ساختمان ایران به عنوان سکویی برای هم‌‌‌اندیشی و بازشناسی فرصت‌‌‌ها به موازات تلاش برای یافتن راه‌حل برای محدودیت‌های مشکلات این حوزه در حال آغاز شدن است.
در روزهای آتی هتل اسپیناس پالاس تهران مجموعه‌‌‌ای از فعالان اقتصادی را برای برگزاری اولین همایش چشم‌انداز صنعت ساختمان ایران پذیرا خواهد بود، مکانی که پیش از این تاکنون گردهمایی‌‌‌ها و جلسات زیادی را به خود دیده و سعی دارد با میزبانی فعالان صنعت ساختمان در راهگشایی برای توسعه بهتر و روز‌افزون صنعت ساختمان به عنوان اشتغال‌زاترین بخش از اقتصاد کشور و موتور محرک آن در روزهای سخت تحریم، نقشی ارزنده ایفا کند. این همایش به میزبانی گروه رسانه‌‌‌ای «دنیای‌اقتصاد» و با مشارکت انجمن صنعت ساختمان برگزار خواهد شد.
بستری برای همکاری و هم‌افزایی
اما برگزاری چنین همایش‌‌‌هایی تا چه حد می‌تواند مفید باشد و هدف از برپایی آنها چیست؟ شاید در نگاه اول و در مواجهه با عنوان همایش از خود چنین سوالاتی را بپرسیم با این حال آنچه کارآیی و اهمیت همایش‌‌‌هایی از این دست را در وهله اول مشخص می‌کند نه بررسی سرفصل‌‌‌های آن بلکه شناخت فضایی است که چنین همایشی در آن برگزار شده است. اقتصاد ایران در سال‌های اخیر ناملایمات بسیار زیادی را چشیده است و این مساله تنها محدود به فعالان صنعت ساختمان نبود. گفت و شنودها با فعالان صنایع مختلف حکایت از این واقعیت دارد که هر صنعتی با توجه به جانمایی آن در اقتصاد ایران و با توجه به مسائلی که پیش‌تر به آن اشاره شد نظیر تحریم در سال‌های اخیر با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم کرده است، با این حال آنچه در برخی از صنایع بیشتر به چشم می‌‌‌آید وجود قوانین دست‌و‌پاگیر و ناهمگونی دیدگاه‌‌‌ها میان فعالان صنعت مذکور با قانون‌گذاران یک حوزه است.
در برخی موارد مشاهده شده که حتی این اختلاف دیدگاه یا تفاوت در مطلوبیت مدیران دولتی با فعالان صنعتی به‌خصوص فعالان بخش خصوصی به حدی زیاد بوده که گویی این دو قشر از دو جهان جدا با هم روبه‌رو شده‌‌‌اند. همین امر سبب شده تا با کاهش صرفه اقتصادی فعالیت در آن بخش در عمل بخش خصوصی توانمند یا از صحنه حذف شود یا به دلیل محدودیت‌های قانونی بسیار از دستیابی به ظرفیت‌‌‌های خود دور بماند. متاسفانه صنعت ساختمان در سال‌های اخیر به‌خصوص به دلیل افزایش سنگین هزینه‌‌‌ها عموما ناشی از افزایش هزینه دریافت مجوزها در کنار برخی قانون‌گذاری‌‌‌های حوزه شهری و ساختمانی به حدی با مشکل مواجه شده که به گفته فعالان این صنعت عدم‌چاره‌‌‌اندیشی برای وضعیت موجود نه‌تنها در آینده به این صنعت لطمه جدی وارد خواهد کرد و فعالیت در آن را بیش از پیش سخت می‌کند بلکه با انتقال مشکلات تولیدکننده به مصرف‌کننده نهایی ساختمان که همان مردم ایران هستند می‌تواند باعث ایجاد بحران در دسترسی به سرپناه حتی در بحث اجاره شود.
بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» پیش‌تر حکایت از این داشته که در شهرهای بزرگ در حال حاضر سهم هزینه مسکن در بودجه خانوار به حدی بالاست که تقریبا نیمی از کل بودجه را به خود اختصاص داده و در تهران این رقم به میزان فاجعه‌آمیز ۷۰درصد رسیده است. این مساله به آن معناست که افزایش قیمت مسکن چه در بخش خرید و چه در بخش اجاره تا حدی بر تامین‌کنندگان فشار آورده است که در عمل بسیاری از آنها مجبور به حذف اقلام ضروری اما کم‌کشش‌تر نظیر کالاهای خوراکی به‌خصوص لبنیات و پروتئین‌‌‌ها شده‌‌‌اند.
همین امر حکایت از این واقعیت دارد که آنچه در نگاه اول فعالیت تولیدکنندگان را محدود کرده در عمل تاثیر منفی خود را بر سفره مردم نیز گذاشته و می‌رود تا در صورت عدم‌چاره‌‌‌اندیشی برای آن در سال‌های آتی خود را در افزایش هزینه‌‌‌های وارده به بخش درمان نشان دهد، بنابراین اگرچه برگزاری همایش صنعت ساختمان ممکن است ابتدا یک نشست صنفی برنامه‌‌‌ای برای هم‌‌‌اندیشی در خصوص مشکلات صنعت و فعالان زنجیره آن به نظر برسد اما در نگاهی کلان‌‌‌تر دغدغه‌‌‌ای ملی است که می‌تواند تاثیری ملموس بر آینده مردم ایران داشته باشد.
بر اساس آنچه کارشناسان می‌‌‌گویند بازار مسکن در ایران در حال حاضر با کمبود عرضه ساختمان مناسب برای طبقه متوسط و کمتر برخوردار مواجه است و در شرایطی که تقاضا برای مسکن در شهرهای بزرگی نظیر تهران وجود دارد اما به‌رغم موجود بودن واحدهای خالی این تقاضا با عرضه مناسب پاسخ داده نمی‌شود، چرا که یا بودجه مردم مناسب آن خانه‌‌‌ها نیست یا اینکه اساسا واحدهای موجود با نیاز آنها تطابق کافی ندارد. این در حالی است که در بخشهای دیگری ممکن است حتی شاهد فزونی عرضه بر تقاضا باشیم. تمامی اینها در حالی روی داده که همچنان از زمان دولت هشتم و نهم برنامه مسکن مهر در بسیاری از نقاط کشور به پایان نرسیده و طرح‌‌‌های دیگری که بعد از آن آمده نظیر مسکن ملی و نهضت ملی مسکن نیز در عمل چندان تاثیر ملموسی بر این بازار نداشته‌اند.
بسیاری از فعالان اقتصادی این حوزه و کارشناسان حوزه مسکن بر این باورند که مانند بسیاری از صنایع دیگر که تاکنون بهره ملموسی از دخالت‌‌‌های دولتی نبرده‌اند صنعت ساختمان نیز با چنین تدابیری و ارائه نامه‌‌‌های متعدد نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای طبقه متوسط و کمتر برخوردار باشد. بنابراین در صورتی که نیازهای بخش خصوصی در تولید مسکن به رسمیت شناخته شود می‌توان با ایجاد همکاری مناسب میان این بخش با دولت به‌خصوص در مساله تسهیل قوانین و روشن شدن فضا برای تولید این دارایی مهم، شرایطی بهتر را برای تمامی ایرانیان ایجاد کرد.
به گفته کارشناسان در صورتی که این مهم محقق شود، می‌توان انتظار داشت که نه‌تنها مشکلات صنعت ساختمان در آینده تا حد قابل‌توجهی کاهش یابد بلکه اشتغال در سطح ملی وضعیت بهتری به خود بگیرد، چرا که صنعت ساختمان همچنان یکی از نیازمندترین بخشهای اقتصادی به جذب نیروی کار فیزیکی است و رونق در آن می‌تواند به طور مستقیم، به‌خصوص غیرمستقیم تمامی صنایع درگیر در این حوزه را با افزایش تقاضا برای نیروی کار روبه‌رو کند. توجه به همین مساله به دلیل لزوم تغییر الگوهای ساخت‌وساز از سنتی به صنعتی و نیاز مبرم به نیروی متخصص اولا از خروج نیروهای متخصص و تحصیلکرده کشور در چند رشته صنعتی جلوگیری خواهد کرد و ثانیا می‌تواند گامی ارزنده برای جذب نیروی کار عادی و کم‌درآمد جامعه باشد، بنابراین همان‌طور که پیش‌تر تاکید شد توجه به نیازهای این بخش نه یک دغدغه صنفی بلکه یک دستاورد ملی و کلان اقتصادی است.
برنامه روز نخست
در همین چارچوب نیز بررسی سرفصل‌‌‌های تعیین‌شده برای همایش صنعت ساختمان حکایت از این امر دارد که دغدغه صنفی در نگاه برگزارکنندگان نخستین دوره همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت ساختمان ایران با نگاه ملی درهم آمیخته و آنها را بر آن داشته تا مسائل را در نگاهی کلان و با استفاده از ارزیابی بهترین متخصصان، تصمیم‌گیران و اساتید امر به بحث و بررسی بگذارند.
بر این اساس مراسم افتتاحیه و سخنرانی‌‌‌های کلیدی افتتاحیه در همایش مذکور با نظر به توانایی‌‌‌های تحقیقاتی و عملیاتی سخنرانان طرح‌ریزی شده است. در روز بیست و یکم آبان ماه نخستین سخنران مراسم افتتاحیه دکتر محمود سریع‌القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی است و پس از او فرزانه صادق‌مالواجرد وزیر راه و شهرسازی سخنرانی خود را برای حاضرین ایراد خواهد کرد. بعد از این مقام دولتی نیز علی آقامحمدی، رئیس گروه اقتصادی دفتر مقام معظم رهبری به ارائه مطالب خود برای حضار خواهد پرداخت. در پایان صمد حسن‌‌‌زاده رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران حاضران در همایش را از مطالب خود بهره‌‌‌مند می‌کند.
پس از این برنامه در همان روز، نخستین میزگرد تخصصی با عنوان جایگاه صنعت ساختمان در اقتصاد کلان برگزار خواهد شد. در این میزگرد بررسی جایگاه صنعت ساختمان در دنیای امروز و لزوم تغییر نگرش از کسب و کار خرد سنتی به تولید صنعتی کارآمد و پیشران مورد توجه قرار می‌گیرد و نقش صنعت ساختمان در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال به بحث و بررسی گذاشته خواهد شد. در این بخش از همایش بررسی پیوندهای صنعت ساختمان با سایر بخشهای اقتصادی همچنین چالشهای اشتغال، بهره‌وری، مدیریت منابع انسانی و توانمندسازی در صنعت ساختمان در شرایط رکودی توسط تیمور رحمانی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، سیامک پیربابایی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنعت ساختمان، مهدی حیدری، عضو هیات علمی دانشگاه خاتم و پویا جبل‌عاملی سردبیر روزنامه «دنیای‌اقتصاد» بررسی میشود.
پس از این بخش که از ساعت ۱۰:۳۰ آغاز خواهد شد و ساعت ۱۲ خاتمه خواهد یافت، از ساعت ۱۴ تا ۱۵:۳۰ میزگرد تخصصی با عنوان قیمت تمام‌شده و عوامل موثر بر قیمت در بازار مسکن برگزار خواهد شد که در آن توجه به بررسی و تحلیل وضعیت عرضه و تقاضا در این بازار به همراه نقش هزینه‌‌‌های تحمیلی توسط نهادهای حاکمیتی و تاثیر آن بر قیمت تمام‌شده مسکن در کنار تحلیل رابطه قیمت مسکن و اجاره‌بها، همچنین بررسی پیش‌بینی‌پذیری قیمت مسکن با حضور حمید زمان‌‌‌زاده، فرید قدیری، شهرام آلبا و حمیدرضا قاضی برگزار میشود. هر یک از این افراد به ترتیب عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی، معاون سردبیر و دبیر بخش مسکن روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، دبیر گروه معماری انجمن مهندسان معمار و شهرساز و عضو هیات‌مدیره انجمن صنعت ساختمان هستند.
در پایان روز نخست نیز میزگرد تخصصی سرمایه‌گذاری و تامین مالی ساختمان و مسکن برگزار خواهد شد که در آن حسین عبده‌تبریزی اقتصاددان، غلامرضا سلامی صاحب‌نظر در امور مسکن و ساختمان در کنار عبدالرضا آصفی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنعت ساختمان با حضور احمد عزیزی صاحب‌نظر ارشد بازار پول و ارز و علی فرح‌‌‌بخش مدیر واحد مطالعات گروه رسانه‌‌‌ای «دنیای‌اقتصاد» در خصوص مسائلی چون بررسی فرصت‌‌‌ها و چالشهای سرمایه‌گذاری در صنعت ساختمان، سیاست‌‌‌های حمایتی دولت در زمینه تامین مالی صنعت ساختمان، نقش بانک‌ها و موسسات مالی در تامین مالی مسکن و همچنین مدل‌‌‌های نوین و روش‌های غیر‌بانکی تامین مالی مسکن به بحث و بررسی خواهند پرداخت.
دومین روز از همایش صنعت ساختمان
اما در دومین روز از برگزاری این همایش و نمایشگاه آنچه بیشتر از روز قبل مورد توجه قرار خواهد گرفت توجه به بایدها و نیازهای آتی صنعت ساختمان است. در حالی که در روز اول بیشتر آسیب‌شناسی وضعیت کنونی قوانین و اقتصاد در صنعت ساختمان مورد توجه سخنرانان و برگزارکنندگان قرار خواهد گرفت. در این روز آغاز برنامه از ساعت ۹ و با سخنرانی موسی غنی‌نژاد همراه خواهد بود، محمدرضا رضایی‌کوچی رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی پس از این اقتصاددان به ارائه مطالب خود می‌‌‌پردازد و در پایان بخش نخست این همایش محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام سخنرانی خود را ایراد خواهد کرد. در نخستین میزگرد تخصصی این روز که با عنوان ارزیابی برنامه توسعه هفتم در حوزه مسکن و ساختمان برگزار خواهد شد تحلیل نیازهای کشور در بخش مسکن بر پایه داده‌‌‌های مبتنی بر ویژگی‌‌‌های اقشار هدف و اسناد بالادستی به بحث و بررسی گذاشته میشود.
بررسی ویژگی‌‌‌های مورد انتظار یک برنامه جامع مسکن در کنار موانع تحمیلی ساخت‌وساز از سوی نهادهای دولتی از جمله مواردی خواهد بود که همراه با پیشنهاد راهکارهای عملی جهت اصلاح و ارتقای برنامه مورد توجه قرار خواهد گرفت. در این میزگرد تخصصی علیرضا نثاری نماینده نهاوند و عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، همراه با مسعود بیات‌منش معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی در کنار محمد قاسمی و فردین یزدانی که به ترتیب معاونت اقتصادی سازمان برنامه و بودجه و پژوهشگر اقتصاد شهری و مسکن هستند، با حضور پژمان جوزی رئیس هیات‌مدیره انجمن ساختمان حاضر خواهند بود. پس از این برنامه از ساعت ۱۲ تا ۱۳:۳۰ سخنرانی‌‌‌های تخصصی با عنوان رویکردهای نوین در صنعت ساختمان ارائه خواهد شد که میلاد عبادی، آرش احمدی، کامیار صفاکیش، حمیدرضا موسوی و مهدی انصاری جزو سخنرانان آن هستند.
پس از این مرحله دو میزگرد تخصصی دیگر با عنوان‌های مسکن برای همه، مسکن اقتصادی و جمع‌‌‌بندی نیز با حضور اعضای هیات‌مدیره انجمن صنعت ساختمان و افرادی از جامعه کارآفرینی به همراه رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران برگزار میشود.
