بر اساس گزارش‌های رسمی مراجع بین‌المللی ، نفت و گاز مهم‌ترین حامل‌‌‌های انرژی موجود در سبد جهانی انرژی هستند و اهمیت خود را طی دهه‌‌‌های آتی نیز حفظ خواهند کرد. ایران به لحاظ ذخایر هیدروکربوری و موقعیت ژئوپلیتیکی از ویژگی‌‌‌های ممتازی برخوردار است. قرار داشتن در حاشیه خلیج‌ فارس ، طول مرزهای زمینی گسترده ایران با کشورهای تازه استقلال یافته شوروی، ذخایر گاز غنی ، دسترسی به آب‌های آزاد، هم‌جوار بودن با کشورهای فاقد قدرت سیاسی و نظامی برتر و نظایر آن از مهم‌ترین این ویژگی‌هاست که از دیرباز مورد توجه قدرت‌‌‌های بزرگ بوده است. در این رویکرد و با توجه به برآوردهای انجام شده ، نیاز جهان به گاز طبیعی ( سوخت قرن ۲۱) رو به رشد است. بر این اساس ، ایران با در اختیار داشتن ذخایر بسیار غنی گاز طبیعی و همچنین به عنوان نزدیک‌‌‌ترین مسیر ترانزیت گاز کشورهای منطقه به بازارهای جهانی به ویژه کشورهای جنوب شرقی آسیا و اروپا نقش غیر‌قابل انکاری در منطقه را بر عهده دارد. از این رو باید امکان حضور در بازارهای صادراتی گاز طبیعی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد تا ضمن گسترش و توسعه تعامل با کشورهای آسیایی و اروپایی و برخورداری از مزایای صادرات و موقعیت ژئوپلیتیکی کشور، مبادلات با کشورهای تقاضا‌کننده افزایش یافته و از این طریق ، بحران‌های منطقه‌‌‌ای نیز تعدیل و مرتفع شود.

از طرفی آمارها نشان‌دهنده صادرات ضعیف گاز ایران در سطح جهانی است و بر مصرف زیاد داخلی تاکید دارد . ایران با داشتن ۱۵همسایه در مرزهای خشکی و دریا دارای مزیتی به نام تنوع همسایگان است و در واقع تعاملات گازی به دلیل ماهیت بلند‌مدت بودن قراردادهای صادرات گاز در این منطقه حساس از جهان می‌تواند با تقویت اقتصاد داخلی کشورها و کمک به توسعه با بهبود زیرساخت‌های اقتصادی، همبستگی بیشتر مردم منطقه را به همراه داشته و زمینه‌ساز صلح و دوستی و دوری از جنگ‌های قومیتی در منطقه شود. موقعیت ژئوپلیتیک ایران به عنوان شاهراه ارتباطی بین شرق و غرب ، موقعیت ممتازی را جهت تبلور موضوع صادرات گاز به عنوان انرژی پاک برای کشور فراهم آورده است. بر اساس سند چشم‌انداز در افق برنامه ۲۰ ساله (۱۴۰۴) ، برنامه صادرات بیش از ۵۰۰میلیون متر مکعب گاز از طریق خط لوله و طرح‌های LNG در دستور کار قرار گرفته بود . در این راستا طرح‌های صادرات گاز از طریق خط لوله به کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و عراق عملیاتی شده بود که در تداوم آن مذاکره با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از جمله کویت، امارات و عمان از مسیر دریا در جریان بوده‌‌‌است .

نکته مورد توجه این است که ایران تا سال ۲۰۲۵ با ترکیه قرارداد دارد. نگرانی‌هایی به دلیل تحریم‌های ایران و تاثیرگذاری برای دریافت گاز از سوی ترکیه وجود دارد اما اجرایی نیست زیرا این کشور تاکنون از منع ورود گاز از ایران معاف بوده و تاکنون مشکلی در این زمینه وجود نداشته‌‌‌است . با شیوع ویروس کرونا در جهان از ابتدای سال ۲۰۲۰ و با ادامه روند صعودی استفاده از گاز طبیعی در جهان و به ویژه کشورهای همسایه ایران، افزایش سهم آن در ترکیب سوخت کشورها و کاهش تمایل به استفاده از نفت خام در سال‌های آتی، ایران می‌‌‌تواند با اتخاذ استراتژی‌‌‌های صحیح، علاوه بر تضمین امنیت تقاضای گاز طبیعی خود، جایگاه خود را در صادرات گاز در بازارهای جهانی انرژی به ویژه صادرات گاز به ترکیه تثبیت کرده و وابستگی خود به صادرات نفت را کاهش دهد و اقتصاد خود را از حالت تک محصولی وابسته به نفت خارج کند .

در این شرایط و با نگاهی جامع به عوامل داخلی حوزه انرژی با تدوین راهبرد صحیح در حوزه انرژی و رفع موانعی همچون عدم توجه به بخش‌بندی محصولات، عدم سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه صادرات، نبود ساختار یکپارچه یا یک شرکت مستقل جهت برنامه‌ریزی تولید و صادرات انرژی و وضعیت نامناسب از سهم بازارهای انرژی جهان می‌توان بازی انرژی را به نفع کشور تغییر داد.زیرا ایران کشوری منحصر به فرد در بازار انرژی ملی، منطقه‌‌‌ای و نیز بین‌المللی است.

از جمله مواردی که ایران را در این جایگاه قرار می‌دهد می‌توان به این موارد اشاره کرد که ایران دومین دارنده ذخایر نفت و گاز طبیعی در جهـــان است، نیروی انسانی متخصص ، هوشمند و گسترده در ابعاد فنی و تخصصی دارد، کیفیت کافی در سبد مصرف انرژی را داراست و همچنین وجود تاسیسات و خطوط لوله انتقال مناسب جهت تولید و صادرات در کنار سیستم مناسب پژوهش و قراردادها مطابق استانداردهـــای جهانی قرار گرفته است.

با رعایت نکات پیش‌گفته و فراهم‌سازی درک متقابل اجرایی و عملیاتی از فرآیند‌های یاد شده، در شرایطی می‌توان توسعه بازرگانی با محور بازار انرژی و در نهایت صادرات محصولات صنعت انرژی را پایدار کرد.

 

اخبار مرتبط