آمار تراکنشهای سال ۱۴۰۲ بررسی شد
راز محبوبیت خریدهای اینترنتی
تازه‌ترین گزارش شاپرک که هفته گذشته منتشر شد نشان می‌دهد که ارزش حقیقی تراکنشها در سال 1402 به نسبت 1401، کاهش 5.47 درصدی داشته است. بر اساس اطلاعات این گزارش، در سال 1402 تعداد 49.3 میلیارد تراکنش بر بستر شبکه شاپرک انجام شد که مجموع ارزش این تراکنشها 9.2هزار هزار میلیارد تومان بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که تعداد تراکنشها به نسبت سال 1401 رشد 10.4 درصدی و از بعد مبلغ تراکنشها رشد 32.9 درصدی داشته است. اما این داده‌‌‌ها بدون در نظر گرفتن تورم سال 1402 است. بر اساس داده‌‌‌های بانک مرکزی شاخص کل بهای خدمات مصرفی (CPI) عدد 205 واحد بوده که با حذف اثر تورم از مبلغ تراکنشها مشخص می‌شود که این مبلغ به نسبت سال 1401 کاهش 5.47 درصدی داشته است. ارزش حقیقی تراکنشها در سال 1401 مبلغ 63.5هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در سال 1402 به 60هزار میلیارد تومان رسیده است.
افزایش نقش پرداخت‌‌‌های اینترنتی
بخش بعدی گزارش شاپرک نشان می‌دهد که محبوبیت و کاربری پرداخت‌‌‌های اینترنتی در کشور درحال افزایش است. بر اساس اطلاعات این گزارش، تعداد ابزار پذیرش اینترنتی فعال در کشور در سال 1401 ،791.4هزار دستگاه بوده که این عدد در سال 1402 به یک میلیون و 169هزار دستگاه فعال رسیده است. در سال 1401 سهم بازار ابزار پذیرش اینترنتی حدود 7.38درصد بوده که در سال 1402 به 9.96درصد رسیده است. این درحالی است که ابزار کارت‌خوان‌‌‌های فروشگاهی در عین حال که تعداد صعودی داشته اما با کاهش 1.48 درصدی سهم بازار خود مواجه بوده است. تعداد دستگاه‌‌‌های فعال کارت‌خوان در کشور در سال 1401 حدود 9.8 میلیون دستگاه بوده که این تعداد در سال 1402 به 10.5 میلیون دستگاه رسیده است.
از طرفی تعداد تراکنشهای پردازش‌شده توسط ابزار اینترنتی هم رشد 37 درصدی داشته است که موجب شده سهم این ابزار در تعداد تراکنشها از 4.8درصد در سال 1401 به 5.6 درصد در سال 1402 برسد. نکته جالب‌تر سهم این ابزار از ارزش تراکنش‌‌‌هاست که رشد 73 درصدی داشته و نشان از افزایش اعتماد به خرید اینترنتی در کشور دارد. همچنین متوسط مبلغ تراکنشها هم نشان می‌دهد مبلغ ابزار پذیرش اینترنتی به نسبت کارت‌خوان‌‌‌ها و ابزار موبایلی بیشترین سهم را داشته است. این شاخص برای ابزار پذیرش اینترنتی 817هزار تومان بوده و این در حالی است که این عدد برای کارت‌خوان‌‌‌ها 221 و برای ابزار پذیرش موبایلی 17هزار تومان بوده است.
همچنین میزان نفوذ ابزارهای پذیرش شاپرک و سرانه تعداد ابزار از جمله شاخص‌‌‌هایی است که با بررسی آنها می‌توان میزان دسترسی مردم به هر یک از این ابزارها را بررسی کرد. سرانه ابزارهای پذیرش شاپرک در اسفند ماه1402به حدود یک‌هزار و 898 ابزار به ازای هر10هزار نفر بالای 18 سال در کشور رسیده است، این مقدار نسبت به زمان مشابه سال1401معادل 9.53درصد افزایش یافته است.
بررسی عملکرد پرداخت‌یارها
بر اساس اطلاعات شاپرک، بیشترین مبلغ تراکنشهای پردازش شده توسط شرکت «بهپرداخت ملت» صورت گرفته است. این شرکت سال گذشته هم بیشترین سهم را داشته است. سهم بازار بهپرداخت در سال 1401 به میزان 19.82درصد بوده که این عدد در سال 1402 به 20.39درصد رسیده است. پس از این شرکت دو شرکت «پرداخت الکترونیک سامان» و «پرداخت الکترونیک سداد» با سهم‌‌‌های 18.7 و 11.57 درصدی در جایگاه‌‌‌های بعدی قرار دارند. در ادامه این گزارش به میزان خطایPSPها در پذیرش تراکنشها اشاره شده است. در این بخش عملکرد شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت از منظر تراکنشهای ناموفق حوزه پذیرندگی مورد بررسی قرار می‌گیرد و هدف آن، انجام مقیاس‌‌‌های بین شرکت‌ها در پشتیبانی از تراکنشهای صحیح و دقت در عملکرد است.
به این منظور سهم خطای پذیرندگی از تعداد کل تراکنشهای هر شرکت PSP محاسبه می‌شود تا بررسی شود که کدام شرکت عملکرد بهتری از این منظر داشته است. شرکت «فراپردازان آروند امید» جایگاه نخست را در بهترین عملکرد از منظر «نسبت خطای پذیرندگی به مجموع تراکنشها» در سال1402به‌‌‌دست آورده است. در سال 1402 پس از این شرکت، کمترین میزان نسبت خطای پذیرندگی به مجموع تراکنشها به‌‌‌ترتیب در شرکت‌های «تجارت الکترونیک پارسیان» و «پرداخت الکترونیک سپهر»رخ داده است. از سوی دیگر بیشترین نسبت تعداد خطای پذیرندگی به کل تعداد تراکنشها در سال1402به شرکت «فن‌‌‌آواکارت» اختصاص دارد. پس از این شرکت نام شرکت‌های «پرداخت الکترونیک سامان» و «کارت اعتباری ایران‌‌‌کیش» مشاهده می‌شود.
بررسی وضعیت بانک‌های صادرکننده و پذیرنده
اطلاعات گزارش شاپرک نشان می‌دهد که بانک سپه با سهم 17.85 درصدی از تعداد تراکنشها بالاترین سهم تعدادی و بانک ملت باسهم16.72 درصدی از مبلغ تراکنشها، بالاترین سهم مبلغی را در سال1402 در اختیار داشته‌اند. در بحث تعداد تراکنشهای بانک‌های ملت و ملی و در بحث مبلغ تراکنشها هم بانک‌های ملی و صادرات در جایگاه‌‌‌های بعدی قرار دارند. این گزارش نشان می‌دهد که در سال 1402 بیشترین سهم از تعداد تراکنشهای ابزار کارت‌خوان فروشگاهی با 19.2درصد متعلق به بانک سپه و ابزار پذیرش اینترنتی با 36.2درصد و ابزار پذیرش موبایلی با 55.6درصد متعلق به بانک ملت بوده است. در این سال بیشترین سهم از مبلغ تراکنشهای ابزار کارت‌خوان فروشگاهی با 16.8درصد و ابزار پذیرش اینترنتی با 16.2درصد و ابزار پذیرش موبایلی با 55.1درصد متعلق به بانک ملت بوده است. در بخش بعدی گزارش به سهم هر بانک در صدور کارت‌‌‌های بانکی پرداخته شده است.
کارت‌‌‌های بانکی دارای تراکنش در سوئیچ شاپرک به لحاظ کاربری در سه دسته کارت برداشت (بدهی)، کارت اعتباری و کارت پیش‌‌‌پرداخته یا بینام (کارت هدیه و بن کارت) طبقه‌بندی می‌‌‌شوند. دراسفند ماه 1402، تعداد کارت‌‌‌های بانکی تراکنش‌‌‌دار درسوئیچ شاپرک مجموعا حدود 162.8 میلیون کارت بوده که نسبت به سال گذشته 7.59درصد رشد داشته است. بیشترین تعداد کارت‌‌‌های فعال با 152 میلیون عدد و سهم تعدادی93.63درصد متعلق به کارت برداشت و کمترین تعداد آن با 2 میلیون عدد و سهم1.23 درصدی متعلق به کارت اعتباری بوده است. در سال 1402 تعداد کارت‌‌‌های دارای حداقل یک تراکنش، متعلق به 32 بانک صادرکننده بوده‌‌‌اند که بانک‌های ملی، سپه، ملت و صادرات بیشترین سهم از تعداد کارت‌‌‌های بانکی تراکنش‌‌‌دار را به خود اختصاص داده‌‌‌اند.
در بخشی دیگر از این گزارش برای بررسی برتری عملکرد هر بانک از نظر پذیرش یا صدور تراکنشهای شاپرکی، تعداد تراکنشهای صادره هر بانک از تعداد تراکنشهای پذیرش شده همان بانک کسر شده و به این شکل می‌توان تا حدودی عملکرد بانک‌ها را سنجید. بر اساس اطلاعات این بخش، بانک‌های سپه، ملت و پارسیان در سال1402بیشترین اختلاف مثبت درتعداد تراکنشهای پذیرش‌شده و صادرشده را دارا بوده و بانک‌های ملی ایران، صادرات ایران و رفاه کارگران بیشترین اختلاف منفی را در این خصوص دارند. این به این معناست که در سال 1402 سه بانک نخست ورود منابع مالی بیشتر از میزان خروج آن از بانک و در سه بانک دیگر این موضوع برعکس بوده است.
