در نشست صندوق نوآوری و شکوفایی با حضور وزیر اقتصاد بررسی شد
سهم دانشبنیانها از کیک اقتصاد
شادا
احسان خاندوزی در سخنرانی خود با بیان اینکه موتور محرکه اقتصاد ایران باید شرکت‌های دانشبنیان باشند، تاکید کرد: «سال گذشته ۲درصد از GDP کشور به حوزه دانشبنیانها اختصاص داشت که نسبت به سال ۱۴۰۰ رقم بالاتری بود. آمارها نشان می‌دهد که در این سال حدود ۱.۶درصد تولید ناخالص داخلی به شرکت‌های دانشبنیان اختصاص یافت.» همچنین او در ادامه افزود: «شرکت‌های بزرگ، شرکت‌هایی هستند که متکی به خلق ارزش افزوده ناشی از بهره‌‌‌وری و کارآیی و دانش و نوآوری‌‌‌اند؛ بنابراین دسترنج مغزافزار‌‌‌ها و تلاش‌‌‌های نخبگان علمی و صنعتی کشور ما باید مبنای کار شرکت‌های بزرگ اقتصادی باشد. در خصوص فعالیت‌های بانک‌ها در توسعه شرکت‌های دانشبنیان باید گفت که شبکه تامین تسهیلات و اعتبارات بانکی کشور در سال ۱۴۰۱ دو برابر سال ۱۴۰۰ ضمانت‌‌‌نامه برای شرکت‌های دانشبنیان صادر کرد و طی آن، از ۵۶هزار میلیارد تومان به بیش از ۱۰۰هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ رسید.
در حوزه تسهیلات نیز شاهد رشد نسبتا قابل‌توجهی بودیم؛ به این ترتیب که میزان تسهیلات ارائه شده در این بخش، از کمتر از ۹۰هزار میلیارد تومان به ۱۴۰هزار میلیارد تومان افزایش یافت. هرچند این میزان تسهیلات‌‌‌دهی، درخور تحسین است، ولی با هدف‌‌‌گیری‌‌‌ها فاصله معناداری دارد. که در این باره باید از مدیران عامل بانکی تقاضا کنیم که اگر سقف بانک مرکزی مانع آنها نیست، بخشی از تسهیلات تبصره ۱۸ قانون جهش تولید که باید به شرکت‌های دانشبنیان تخصیص پیدا کند را تا اسفندماه به این بخش اختصاص دهند. اگر از انحراف منابع نگران نیستید و مطمئن هستید که منابع بانکی به تولید اصابت می‌کند برای تسهیلات‌‌‌دهی به دانشبنیانها مسیر ویژه‌‌‌ای باز کنید. تاکنون قانون اجازه نمی‌‌‌داد که بانک‌ها سرمایه‌گذاری مستقیم کنند، ولی قانون جهش تولید دانشبنیان به درستی این مسیر را باز کرد و ما خوشحالیم که بانک ملت و یکی از بانک‌های خصوصی در این زمینه پیشگام شدند و این تاکید را برای سایر بانک‌ها داریم که برای سال ۱۴۰۳ تعداد بیشتری از بانک‌ها از این ظرفیت قانونی برای تامین مالی بخش‌‌‌های تولیدی استفاده کنند.»
خاندوزی در ادامه گفت: «نظام تامین مالی باید به استقبال شرکت‌های دانشبنیان برود. تلاش ما در وزارت اقتصاد این است که بتوانیم از طریق خط ویژه‌‌‌ای که برای شرکت‌های دانشبنیان باز کرده‌‌‌ایم، مسیر تسهیلات‌‌‌دهی به این شرکت‌ها را کوتاه و تسهیل کنیم و پیش‌شرط‌‌‌هایی را که نظام تودرتوی اداری و بوروکراسی کشور پیش پای شرکت‌های دانشبنیان قرار می‌دهد آسان‌‌‌تر کرده و این شرکت‌ها را تا حد ممکن سریع‌‌‌تر از این معبر عبور دهیم تا بتوانیم در تامین مالی آن نقشی را که شایسته است ایفا کنیم.»
سهم دانشبنیان باید به ۷درصد ازGDP برسد
محمدصادق خیاطیان، رئیس این صندوق با تاکید بر اینکه دانشبنیان شدن امروز یک انتخاب نیست، بلکه ضرورت است اعلام کرد: «برای حفظ نخبگان خود باید شرکت‌های دانشبنیان را توسعه دهیم که مهم‌ترین عامل توسعه نیز فناوری است. اگر فناوری عامل اقتدار کشور است، این اقتدار از طریق شرکت‌های دانشبنیان میسر می‌شود. برای مثال در دروان کرونا دو شرکت دانشبنیان در داخل کشور دستگاه ونتیلاتور تولید می‌‌‌کردند و اگر تحریم هم نبودیم باز کشور‌‌‌های دیگر به ما نمی‌‌‌دادند و امروز عدم‌وابستگی در حوزه ونتیلاتور به‌‌‌خاطر فعالیت شرکت‌های دانشبنیان است. اگر نظام تامین مالی برای نوآوری نباشد رشد لازم محقق نمی‌شود. بسیاری از شرکت‌های دانشبنیان به تازگی وارد بازار شده‌‌‌اند و رشد فزاینده و مضاعفی دارند و نیازمند تامین مالی گسترده‌‌‌تری نسبت به بقیه شرکت‌ها هستند. میانگین شرکت‌های دانشبنیان در اخذ تسهیلات از خیلی از حوزه‌‌‌ها بالاتر است یعنی پول به بخش تولید می‌رود.»
همچنین او در خصوص خوش‌حسابی بانک‌ها افزود: «شرکت‌های دانشبنیان که از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی به شبکه بانکی کشور معرفی می‌‌‌شوند با پیامی مواجه می‌‌‌شوند مبنی بر اینکه منابع برای تسهیلات‌‌‌دهی به آنها وجود ندارد. این در حالی است که شرکت‌های دانشبنیان بسیار خوش‌‌‌حساب هستند و نرخ نکول پایینی دارند.» در ادامه این بحث عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی اعلام کرد که گزارش وزارت کار حاکی از آن است که در رتبه دانشبنیان، رتبه آخر هستیم؛ زیرا در تبصره ۱۶ حدود ۲۰درصد و در تبصره ۱۸ حدود ۱۰درصد فعالیت داشتیم که این عملکرد ضعیفی به شمار می‌رود.
خیاطیان در ادامه این موضوع با در نظر گرفتن اولویت حوزههای فناوری گفت: «طبق فرمان رهبر معظم انقلاب، ما باید در هوش مصنوعی جزو ۱۰ کشور برتر دنیا باشیم. حوزه میکروالکترونیک یکی از حوزههای پیشرو است که جزو اولویت‌‌‌های ماست؛ انرژی و آب نیز از دیگر حوزههای اولویت‌‌‌دار است که باید به آن توجه داشته باشیم. اکنون سهم شرکت‌های دانشبنیان از GDP حدود ۲درصد گزارش شده که باید به ۷درصد برسد و این مساله نیازمند یک تامین مالی جدی است.»
تخصیص ۱۸هزار میلیارد تومان تسهیلات
روح‌‌‌الله ذوالفقاری، معاون تسهیلات و تجاری‌‌‌سازی صندوق نوآوری در خصوص فعالیت بانک‌ها گفت: «با همکاری سه بانک و شورای پول و اعتبار، تسهیلاتی به شرکت‌ها اختصاص یافت و این همکاری موجب شد تولید در سال‌جاری نسبت به سال ۱۴۰۱ دو برابر شود. از سال ۱۳۹۷تاکنون تقریبا ۱۸هزار میلیارد تومان تسهیلات قرض‌‌‌الحسنه با کارمزد ۲درصد به شرکت‌های دانشبنیان اختصاص یافته و همچنین ۱۷هزار میلیارد تومان از طریق شبکه بانکی، ضمانت‌‌‌نامه در اختیار شرکت‌ها قرار گرفته است. دسترسی شرکت‌های دانشبنیان به بازار مالی از دیگر مسائل است و تامین این اوراق مشکلات پیچیده‌‌‌ای را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند.
ریسک اوراق برای شرکت‌های دانشبنیان را با شبکه بانکی به صورت ۵۰-۵۰ بین بانک‌ها و صندوق نوآوری و شکوفایی تقسیم کردیم. این امر مزیت زیادی را برای شرکت‌ها ایجاد کرده است.» به گفته معاون تسهیلات و تجاری‌‌‌سازی این صندوق سه بانک تسهیلاتی را با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی و شورای پول و اعتبار به شرکت‌های دانشبنیان اختصاص دادند و این همکاری موجب شد تولید در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل دو برابر شود. شرکت‌های دانشبنیان از خوشنام‌ترین مشتریان بانکی هستند، از این رو شبکه بانکی برای حمایت از این شرکت‌ها می‌تواند ریسک مدیریت‌‌شده‌‌‌ای را در نظر بگیرد.
درآمد شرکت‌های دانشبنیان به ۴۱۱هزار میلیارد تومان رسید
مصطفی عرب، مدیرعامل شرکت اعتبارسنجی ارزش‌‌‌آفرینان اعتماد در ادامه این نشست بیان کرد: «۸درصد شرکت‌های پذیرفته‌شده در سازمان بورس توانسته‌اند مجوز دانش‌‌‌بنیانی بگیرند. تخمین ما این است که ۳۰۰هزار نفر در این شرکت‌ها فعالیت می‌کنند. بنابراین، با توجه به گستردگی این شرکت‌ها به نظر می‌رسد توسعه نظام رتبه‌‌‌بندی برای این شرکت‌ها در توسعه اقتصاد دانشبنیان راهگشا خواهد بود. گفتنی است که درآمد شرکت‌های دانشبنیان به ۴۱۱هزار میلیارد تومان رسیده است، البته ۵۲درصد این درآمد‌‌‌ها صرفا توسط یک‌درصد شرکت‌های پذیرفته‌شده در سازمان بورس کسب شده است و وقتی ما روند درآمدی این شرکت‌ها را در بازه زمانی چهار ساله نگاه می‌‌‌کنیم، درآمد این شرکت‌ها ۱۰ برابر شده است.
علت کلیدی افزایش درآمد این شرکت‌ها نیز، افزایش تعداد شرکت‌ها و تورم است. ۳۸درصد درآمد این شرکت‌ها مبتنی بر فروش محصولات دانشبنیان بوده و ۴۳درصد فروش محصولات دانشبنیان را ۲۷ شرکت داشتند؛ بنابراین می‌توانیم نتیجه بگیریم که پیشران‌‌‌های اقتصاد دانشبنیان شرکت‌های بزرگی هستند که این زنجیره را توسعه می‌دهند. ۴۰درصد تسهیلاتی که توسط سیستم بانکی به شرکت‌های دانشبنیان داده شده به محصولات دانشبنیان تعلق گرفته که معادل ۵۶هزار میلیارد تومان و سهم ۱.۶ درصدی است که نشان می‌دهد ۷۱درصد از شرکت‌های دانشبنیان نتوانسته‌‌‌اند از سیستم بانکی تامین مالی شوند. ۸۰درصد تسهیلات شرکت‌های دانشبنیان را صرفا ۳.۵درصد از شرکت‌ها گرفته‌‌‌اند.»
حمایت بانک ملی و ملت از شرکت‌های دانشبنیان
مدیرعامل بانک ملی ایران با بیان اینکه این بانک نگاه ویژه‌‌‌ای به حوزه دانشبنیان دارد، ادامه داد: راهبرد قطعی ما در حوزه دانشبنیان، حمایت از شرکت‌های فعال در این حوزه است. در همین راستا، ارائه خدمات مشاوره‌‌‌ای به شرکت‌های دانشبنیان، تامین مالی این شرکت‌ها، تسهیل صدور ضمانت‌‌‌نامه و استفاده از ابزار‌‌‌های نوین اعتبارسنجی برای اعطای ضمانت‌‌‌نامه برای شرکت‌های دانشبنیان در دستور کار این بانک قرار گرفته است. مسعود نصراصفهانی، رئیس هیات‌مدیره بانک ملت نیز افزود: «بانک ملت از حامیان جدی شرکت‌های دانشبنیان است.»
