تولیدکنندگان مصالحساختمانی در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کردند
تورم گازی در بالادست ساخت‌وساز
در این میان آجر و انواع آن جزو مصالح پایه و مادر در صنعت ساخت‌وساز مانند گچ، شن و ماسه و بتن آماده است و طبیعتا هر گونه تغییر قیمت در این مصالح ساختمانی، سهم عمدهای در قیمت تمام شده سازه دارد. بخش اعظمی از این کارخانهها کارگرانی از ضعیف‌‌‌ترین اقشار را زیر پر و بال خود دارند، سود خود را در فروش بیشتر محصولاتشان می‌‌‌دانند و به گفته خودشان تا جایی که امکان داشته باشد، نوسانات قیمتی بازار را در خود هضم کرده و کمتر روی محصولات می‌‌‌کشند، اما با افزایش نرخ سوخت و حمل‌ونقل، آنها هم نتوانستند این بار در مقابل افزایش هزینههای تولید مقاومت کنند و ناچار قیمت‌ها را افزایش دادند. متن زیر نگاهی به دلایل افزایش قیمت محصولات پایه شامل انواع آجر، شن و ماسه، گچ و بتن آماده دارد.
قیمت گاز تولیدی‌‌‌ها به چه میزان است؟
ابتدا برای شروع این مبحث باید بدانیم قیمت گاز تولیدی‌‌‌ها به چه میزان است؟ قیمت گاز برای واحدهای تولیدی مطابق ماده (۱) قانون هدفمندی یارانه‌‌‌ها تغییر کرده و بر مبنای نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌ها برای واحدهای سیمانی و صنایع به غیر از نیروگاه ۱۰درصد نرخ متوسط خوراک تحویلی گاز به شرکت‌های پتروشیمی محاسبه شده است. از طرف دیگر فرمول محاسبه نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌ها شناور شده و با تغییر قیمت بازار جهانی تغییر می‌کند و همین مساله باعث شده که افزایش قیمت گاز در سال‌جاری برای واحدهای تولیدی در بخش کانی‌‌‌های غیرفلزی و مصالح ساختمانی با وجود اینکه ۱۰درصد نرخ خوراک در نظر گرفته شده به بسیار زیاد شود، در حالی که چند وقت اخیر وزیر راه و شهرسازی و بسیاری از نمایندگان مجلس بر کاهش قیمت مصالح ساختمانی تاکید کرده‌‌‌اند، اما در عمل اقدامات شرکت گاز و وزارت نفت منجر به تحمیل هزینههای جدید به تولیدکنندگان شده که به نوعی مانع تحقق وعده‌‌‌های دولت در رونق ساخت‌وساز و تامین مسکن مردم شده است، از این رو دولت در کاهش هزینه تمام شده مصالح ابتدا باید نرخ گاز واحدهای تولیدی را اصلاح کند.
مقاومت درهم شکسته آجر
از تاریخ ۲۱ خرداد ماه گاز مصرفی کوره‌‌‌پزخانه‌‌‌ها و کارخانههای آجر از ۳۴۵هزار تومان در هرمترمکعب به ۷۵۰هزار تومان در هر مترمکعب رسید. این در حالی است که از ابتدای سال افزایش قیمت دستمزد کارگران، افزایش قیمت برق، افزایش نرخ حمل‌ونقل از ۲۵ تا ۴۰درصد (که مهم‌ترین فاکتور در قیمت تمام شده مواد اولیه آجر که خاک است) داشتیم، ولی قیمت محصولات خود را افزایش ندادیم تا فروشمان کاهش پیدا نکند. این گفته‌‌‌ها بخشی از صحبتهای دبیر انجمن آجر شهر گزبرخوار اصفهان درباره دلایل افزایش قیمت آجر توسط تولیدکنندگان بود و در ادامه متذکر می‌شود: از ابتدای سال افزایش هزینههای مختلفی را تاب آوردیم، اما با دوبرابر شدن نرخ گاز، مقاومت ما تمام شد و ناچار به افزایش قیمت شدیم. مرتضی جعفریان با بیان اینکه تحریم‌‌‌ها باعث نایاب شدن و سر به فلک گذاشتن قیمت تجهیزات مورد استفاده در نوار نقاله‌‌‌ها و ماشین‌‌‌آلات شده و حتی با قیمت بالا هم نمی‌توانیم در بازار لوازمی نظیر انواع بلبرینگ‌‌‌ها، گریس، تسمه پروانه، لاستیک، زنجیر، رینگ و نوار نقاله پیدا کنیم. آنچه در بازار وجود دارد، نیز به قدری بی‌‌‌کیفیت است که به طور دائم خراب شده و خط تولید را از کار می‌‌‌اندازد. جعفریان با بیان اینکه قیمت انواع آجر بین ۵۰ تا ۵۵درصد افزایش یافت افزود: میزان افزایش آجر نیز به آنالیز قیمتی است که تولیدکننده و انجمن‌‌‌های آجر شهرستان‌‌‌های منطقه خود به دست آورده و به ادارات بازرگانی و صمت شهرستان ارائه می‌دهد و در نهایت قیمت جدید مورد تایید قرار گرفته و اجرایی می‌شود.
این فعال و تولیدکننده آجر با اشاره به اینکه نرخ گاز سهمی۵۰ درصدی در قیمت تمام شده محصول دارد، اظهار کرد: ما تولیدکننده‌‌‌ها به هیچ عنوان راضی به افزایش قیمت نیستیم، چون از آن طرف فروشمان کم می‌شود. کما اینکه با افزایش قیمت اخیر نیز فروشمان به نصف رسیده و در عمل سودی نکردیم. چون در دوره رکود هم به سر می‌‌‌بریم و ساخت‌وساز کاهش یافته است. به این شکل ناچار می‌‌‌شویم دست به تعدیل نیرو بزنیم. در حال حاضر نیز بسیاری از کارخانهها ناچارند ماهانه ۴ تا ۵ نفر را تعدیل کنند.
وی ادامه داد: کوره‌‌‌های آجرپزی و کارخانههای آجر در تابستان به دلیل کاهش مصرف برق مجبور می‌‌‌شوند در هفته یک یا دو روز دست از کار بکشند و کار را تعطیل کنند، در زمستان نیز به خاطر کاهش مصرف گاز. این امر بر کاهش تولید و سود ما تاثیرگذار است و فضای کار را بر تولیدکننده تنگ‌‌‌تر می‌کند و بسیاری از واحدهای تولیدی را مجبور به حفظ حیات با کمترین تعداد کارگر می‌کند. وی با اشاره به اینکه برخی نمایندگان مجلس از گرانی آجر گلایه کرده‌‌‌اند گفت: نماینده‌‌‌ها وقتی به افزایش قیمت انرژی‌برای واحدهای تولیدی که خوراک اصلی‌‌‌شان برق و گاز است رای می‌‌‌دادند به وضعیت پرمخمصه‌‌‌ای که ما را در آن انداخته بودند هم فکر می‌‌‌کردند؟
مشکلاتی که روی سفید گچ را سیاه کرده است
در ادامه همین مبحث عضو هیاتمدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان گچ نیز با تایید مخاطرات افزایش نرخ انرژی‌بر فعالیت کارخانههای گچ چندی پیش گفته بود: متاسفانه زیرساخت‌‌‌های تولید در صنعت گچ فراهم نیست و واحدهای این صنعت بخش زیادی از سال به دلیل تامین نشدن انرژی تعطیل هستند. چند دهه پیش دولت از واحدهای گچ درخواست کرد که از مازوت سوز به گاز سوز تغییر وضعیت بدهند و امروز شاهدیم که در فصل زمستان نه گازی برای مصرف وجود دارد و نه سوخت جایگزینی در اختیار شرکت‌های تولیدکننده گچ قرار می‌گیرد. در زمینه برق هم وضعیت به همین منوال پیش رفته است؛ امروز در شرایطی پیشنهادهایی مانند استفاده از ژنراتور مطرح می‌شود که دولت حاضر به تامین سوخت این دستگاه نیست. علی اکبر جمعه‌‌‌ای گفت: متاسفانه حتی تامین گازوئیل ماشین‌‌‌آلات هم تبدیل به یک دغدغه همیشگی شده و هیچ گاه به میزان نیاز و کارکرد ماشین‌‌‌آلات گازوئیل در اختیار صنعت گچ قرار نمی‌گیرد در حالی که راه‌‌‌حل مساله بسیار ساده است. وی گفت: متاسفانه با وجود اینکه محدودیت‌های برق باعث کاهش درآمد صنعت گچ شده، اما دولت اصلا به این مساله توجه نمی‌‌‌کند؛ از ابتدای سال هزینههای برق مصرفی را طبق فیش دریافتی پرداخت کرده‌‌‌ایم و اما مرتب اعلام کرده‌‌‌اند که ما‌‌‌به‌‌‌التفاوت نرخ برق امسال را باید بپردازید.
کارخانهها با ظرفیت ۳۰درصدی فعالیت می‌کنند
احمد فروتنی عضو هیاتمدیره انجمن آجر ماشینی ضمن تاکید بر این موضوع که پرسنل کارخانههای تولید آجرماشینی از قشر ضعیف جامعه هستند، گفت: با توجه به پتانسیل کارخانههای تولید آجر تا حدود زیادی برای این طبقه از جامعه اشتغال‌زایی ایجاد شده و از طرف دیگر کارخانهها نقش عمده در تامین آجر جهت ساخت مسکن دارند و می‌توانند با تولید انبوه، قیمت مسکن را کاهش دهند. متاسفانه به دلیل مسائل و مشکلات عدیده در سال‌های قبل بخش عمدهای از کارخانهها تعطیل و سایر کارخانههای فعال نیز با حدود ۳۰درصد ظرفیت در حال کار هستند. وی ادامه داد: طبق مصوبه مورخ ۱۱ شهریور امسال هیات وزیران قیمت گاز مصرفی صنایع تعیین و با قرار گرفتن کارخانههای آجر ماشینی در گروه سایر واحدهای صنعتی قیمت گاز مصرفی آنها در هر مترمکعب ۱۰درصد نرخ پایه خوراک گاز واحدهای پتروشیمی قرار گرفت.
عضو هیاتمدیره انجمن آجر ماشینی با بیان اینکه بر اساس قبوض تیر و مرداد ماه سال‌جاری قیمت پایه هر مترمکعب گاز مصرفی ۶۰۰۰ ریال محاسبه شده گفت: با لحاظ کردن ۱۰درصد عوارض گازرسانی و پانزده‌درصد مالیات ارزش افزوده قیمت هر مترمکعب گاز مصرفی برای کارخانهها ۷۵۰۰ ریال می‌شود و این یعنی افزایش بیش از ۴۰۰ درصدی قیمت گاز.
این فعال صنعت ساخت‌وساز افزود: نکته قابل تامل در قبض گاز مرداد ماه واحدهای تولیدی این است که افزایش مقدار گاز مصرفی به میزان بیش از ۷۰درصد نسبت به تیر ماه سال‌جاری انجام شده، در حالی که هیچ‌گونه افزایشی در تولید مرداد ماه کارخانهها نسبت به تیر ماه رخ نداده است. فروتنی ادامه داد: همچنین بر اساس مصوبه هیات وزیران کارخانهها با مقدار مصرف انرژی الکتریکی بیش از یک مگاوات باید برق مصرفی خود را از بورس انرژی یا قراردادهای دوجانبه از کارخانههای تولیدکننده انرژی الکتریکی خریداری کنند که نکته حائز اهمیت آن تفاوت قیمت برق خریداری طبق روال قبل نسبت به وضعیت فعلی است که این امر در این مقطع که کارخانهها با رکود شدید مواجه هستند خود تحمیل بار سنگین دیگر به تولید است. وی با اشاره به تبصره ۳ ماده ۲۶ قانون مالیات ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ و بخشنامه شماره۲۳۰.۵۹۶۷۷.د مورخ ۱۶ آذر ۱۴۰۱ سازمان امور مالیاتی، گفت: کارشناسان مالیاتی در هنگام رسیدگی به اسناد و مدارک ارائه شده، اعتبار مالیات ارزش افزوده ناشی از مالیات ارزش افزوده قبوض گاز را از تاریخ ۱۳ دی ۱۴۰۰ (زمان اجرای قانون مالیات ارزش افزوده) مورد قبول قرار نمی‌‌‌دهند و این در صورتی است که در قانون و بخشنامه به صراحت نام مشمولان و غیرمشمولان اعلام شده، به همین علت تفسیر به رای می‌شود. از این رو مشخص شدن مشمولان و غیرمشمولان الزامی است و سکوت قانون‌گذار خود مستمسکی برای سازمان امور مالیاتی در جهت تفسیر به رای قانون شده است. به گفته این فعال صنعت باید در مورد تعویق اجرای مصوبه جهت خرید انرژی الکتریکی از بورس یا قراردادهای دوجانبه و همچنین عدم‌مشمولیت کارخانههای آجر ماشینی نسبت به تبصره ۳ ماده ۲۶ قانون مالیات برارزش افزوده مصوب دی ماه ۱۴۰۰ با مراجع ذی‌ربط هماهنگی لازم انجام شود. وی با بیان اینکه‌درصد هزینه گاز مصرفی در بهای تمام شده آجر قابل ذکر است گفت: بهای تمام شده کالای نهایی از سه بخش مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت تشکیل شده است که هر کدام تعریف مختص به خود را دارد و در واحدهای تولیدکننده آجر از آنجا که هزینه گاز مصرفی جهت تولید بااهمیت و قابل ملاحظه است، از آن به عنوان یک عامل مستقیم در تولید نام برده می‌شود، این عامل مستقیم (گاز مصرفی) جایگاهی به جز مواد مستقیم در بهای تمام شده ندارد، چراکه عنوان دستمزد را نمی‌توان به آن قلمداد کرد. از طرف دیگر در تعریف سربار ساخت هم جایگاهی ندارد، زیرا اقلامی‌‌‌در سربار ساخت قرار می‌‌‌گیرند که اولا در تولید نقش بااهمیتی نداشته باشند و ثانیا به صورت غیرمستقیم در تولید نقش دارند، به طوری که به راحتی نمی‌توان آن را به تولید کالای با خدمات خاصی مرتبط دانست. اجرای قانون مذکور از ۱۳ دی ۱۴۰۰ و مشمولیت کارخانههای آجرماشینی موجب پرداخت مبالغ سنگینی بابت مالیات برارزش افزوده می‌شود.
بازار سیاه شن و ماسه راه نینداختیم
سالانه بیش از ۲۰ میلیون مترمکعب شن و ماسه در مازندران مصرف می‌شود و افزایش نرخ آن سازندگان مسکن و مجریان پروژه‌‌‌های عمرانی دولتی و خصوصی را با چالش روبهرو کرده است. ماسه سایز ۰۴ در معدن به ازای هر تن بیش از ۲۲۵هزار تومان و در خارج از آن توسط کامیونداران تا تنی ۴۰۰هزار تومان به فروش می‌‌‌رسد. هرچند مسوولان امر افزایش و گرانی شن و ماسه را قبول ندارند اما ما تولیدکنندگان نیز حرفی برای گفتن داریم.
اینها بخشی از صحبتهای یک تولیدکننده شن و ماسه است که در ادامه عنوان کرد: از ۱۵ خرداد ساعات کاری به ۶ صبح تا ۱۲ ظهر تقلیل یافته است و از طرفی یک روز در هفته هم از ساعت ۱۱ ظهر تا ۲۳ شب برق واحدها به طور کامل قطع می‌شود؛ بنابراین واحدهای معدنی با این شرایط برای تامین هزینه‌‌‌ها دچار مشکل هستند. علاوه بر این خاموشی‌‌‌های بدون هماهنگی را در طول روز شاهدیم که با توجه به وجود حجم بالای نخاله در سنگ شکن و نوار نقاله، آسیب شدیدی به دستگاه‌‌‌ها وارد می‌کند. البته با خنک‌تر شدن هوا این روند بهتر شده است احمد امینی ادامه داد: البته ارقام قبض‌‌‌های ارسال شده به کارخانههای تولیدی به حدی زیاد شده که دیگر تولید به صرفه نیست. فرض کنید تولیدکننده‌ای به دلیل مشکلات کشور و قطعی‌‌‌های برق و گاز در تابستان و زمستان با نصف ظرفیت خود کار کند، مشکلات مالیات و تامین اجتماعی را قبول کند ، بخشی از سوخت را از بازار آزاد تامین کند آیا جان و توانی برای تولید دارد؟ ما در بخش سوخت همچنان با مشکلاتی روبهرو هستیم اگرچه سوخت گازوئیل افزایش قیمت قانونی نداشته، اما ما مجبور هستیم بخشی از سوخت را از بازار آزاد تهیه کنیم که این خود دلیلی بر افزایش قیمت محصول نهایی است.
خطر تعطیلی واحدهای تولید آجر
عبدالغنی مومنی، رئیس انجمن صنفی کورهداران تایباد درباره افزایش قیمت آجر گفت: از خردادماه امسال بهای گاز کورهداران ۴ برابر افزایش یافته و اگر افزایش قیمتی نبود احتمال تعطیلی واحدهای تولیدی آجر وجود داشت. در سال ۱۴۰۰ گاز کوره‌‌‌های آجرپزی با تصمیم مجلس از بقیه صنایع جدا شدند که همین امر باعث تعدیل قیمت آن شد و به ارزش ۱۸۰ تومان به ازای هر مترمکعب رسید. وی ادامه داد: مبلغ ۷۶۰ تومان به ازای هر مترمکعب، قیمتی است که در قبض‌‌‌های خردادماه امسال قید شده که تولیدکنندگان آجر توانایی پرداخت آن را ندارند. مانند قبل، گاز کوره آجرپزی باید از سایر صنایع جدا شود یا نسبت به تورم افزایش یابد؛ زیرا صنعت آجر برخلاف صنایع دیگر صادرات‌محور نیست و ارزش افزوده بالایی ندارد. رئیس انجمن صنفی کورهداران تایباد تصریح کرد: قیمت آجر نیز همراه تورم سالانه افزایش پیدا کرده است، اما درآمدها در کنار پرداخت دستمزد و بیمه کارگران و نگهداری تجهیزات، با قیمت فعلی گاز کوره‌‌‌ها همخوانی ندارند.
رابطه قیمت بتن آماده و افزایش قیمت انرژی
در این میان برخی از مصرف‌کنندگان معتقد هستند با وجود آنکه طی چند ماه اخیر و قبل از جنگ غزه و اسرائیل اتفاقی در بازارهای اقتصادی روی نداده، اما در بخش مصالح ساختمانی رشد قیمت‌های متوالی دیده می‌شود. و متاسفانه از ابتدای این جنگ با افزایش دلار قیمت مصالح ساختمانی نیز افزایش داشته است. این عده در یک نمونه، قیمت بتن آماده را عنوان می‌کنند که نسبت به زمستان سال قبل ۲ برابر شد. بهمن سال گذشته قیمت هر مترمکعب بتن حدود ۹۰۰هزار تومان بود که امروزه به بیش از ۱.۸ میلیون تومان افزایش یافته است.
در این میان سازندگان باور دارند کارخانههای تولید بتن پول آب را هم با قیمت بتن حساب می‌کنند، توضیح داد: وزن مخصوص بتن ۲۴۳۰ کیلو بر مترمکعب بوده و این در حالی است که در محاسبات ۲۳۰۰ کیلو از سوی کارخانههای بتن اعمال می‌شود، اما احسان میر اکرمی یکی از فعالان عرصه تولید بتن آماده این افزایش قیمت‌ها را کاملا اصولی می‌‌‌داند و در این خصوص یادآور می‌شود تعیین قیمت بتن آماده تنها محدود به قیمت خرید خام آن نخواهد بود. از شیوه پرداخت و دستگاه میکسر گرفته تا عیار بتن انتخابی و تراکم آن روی قیمت تاثیر دارد و این تمام ماجرا نیست. جالب است بدانید، قیمت نفت، مستقیما بر روی قیمت مترمکعب بتن آماده تاثیر دارد و حتی قیمت فولاد، تاثیرش بر قیمت هر تن بتن آماده، نمایان خواهد شد. دلیل هم ساده است. جنس میکسرها فولاد است و همین امر بر روی قیمت هر مترمکعب بتن تاثیر دارد. تمام این موارد فنی و اقتصاد کلان در کنار مسائل جزئی مانند شرایط آب و هوایی، برنامه‌‌‌ریزی برای انتقال مصالح که حتی نیم ساعت معطلی کامیون می‌تواند هزینه‌‌‌بردار باشد و شیوه انتخاب نیروی کار همگی در نهایت بر قیمت بتن آماده تاثیر خواهد داشت. این فعال یادآور می‌شود افزایش هزینههای تولید نیز در این قیمت‌گذاری قابل لمس است چرا که علاوه بر هزینه تولید هزینه حمل و جابه‌‌‌جایی نیز افزایش داشته است.
