صورت‌های مالی بانک پارسیان بررسی شد
اثر مدل درآمدی بر کارکرد بانکی
در ادامه گزارش مؤلفه مهم «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در دامنه زمانی پنج ساله منتهی به سال ۱۴۰۰ (۱۳۹۶ الی۱۴۰۰) که متناظر با دوره زمانی «برنامه ششم توسعه کشور» هست، مورد بررسی و ارزیابی واقع شده است. اما پیش‌تر و به‌عنوان پیشگفتار، «خالص سود مبادلات و معاملات ارزی» و «خالص درآمد کارمزد» که از جمله درآمدهای بانک هستند، بررسی شده‌اند.
خالص سود مبادلات و معاملات ارزی
مقدار «خالص سود مبادلات و معاملات ارزی» بانک که در پایان سال ۱۳۹۶، ۱۵۰۹۷ میلیارد ریال بوده در پایان سال ۱۴۰۰، بیش‌از ۶ برابر شده و به ۹۶۴۵۴ میلیارد ریال رسیده و میانگین روند رشدی معادل ۱۲۳درصد را در دوره زمانی پنج‌ساله، تجربه کرده است. ضمن آنکه متوسط «خالص سود مبادلات و معاملات ارزی» از ۳۰۵۸۳ میلیارد ریال در۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ به، ۷۰۰۹۵ میلیارد ریال در۲ ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ رسیده که بیش از ۲ برابر شده و حاکی از جهش قابل ملاحظه «خالص سود مبادلات و معاملات ارزی» به‌خصوص در دو ساله منتهی به ۱۴۰۰ است و حتی مقایسه متوسط سهم آن در متوسط سبد درآمدی ۵ ساله بانک بسیار شایسته توجه است.
خالص درآمد کارمزد
مقدار«خالص درآمد کارمزد»بانک از ۴۵۵ میلیارد ریال سال ۱۳۹۶، ۲۲ برابر شده و به ۹۹۵۴ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ بالغ شده که میانگین روند تغییرات آن در این دوره ۵ ساله ۲۰۵درصد است و علاوه بر آن متوسط روند تغییرات دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نیز ۴ برابر متوسط روند تغییرات۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ است؛ زیرا روند تغییرات در ۲ ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، ۳۶۵درصد شده در صورتی‌که روند تغییرات «خالص درآمد کارمزد»در۳ ساله ۹۶ الی ۹۸، حدود ۹۸درصد بوده است.
از منظر دیگر مقدار متوسط خالص درآمد کارمزد در دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ مبلغ ۶۰۴۲ میلیارد ریال هست لیکن همین مقدار برای ۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ صرفا مبلغ ۴۰۵ میلیارد ریال بوده و گویای آن است که متوسط «خالص درآمد کارمزد» در دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بیش از ۱۵ برابر متوسط «خالص درآمد کارمزد»در سه ساله ۹۶ الی ۹۸ است که جهش بلندی به حساب می‌آید و اساسا تغییرات و رشد «خالص درآمد کارمزد» گام‌های رفیع‌تری را نسبت به تغییرات «خالص سود مبادلات و معاملات ارزی» برداشته است.
تا اینجا مشخص شد مقادیر اصلی درآمدهای غیرتسهیلاتی بانک پارسیان و روند رشد آنها در ۵ ساله ۱۳۹۶ الی ۱۴۰۰ و به‌خصوص در ۲ ساله منتهی به سال ۱۴۰۰ بسیار شایان توجه بوده و در ادامه، بررسی و ارزیابی مؤلفه مهم «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در دامنه زمانی۵ ساله موصوف دنبال می‌شود. «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» ماحصل تفاضل «هزینه سود سپرده‌ها» از «درآمد تسهیلات اعطایی و سپرده‌گذاری» است. طبیعتا در این شاخص یا مؤلفه اساسی اگر عامل درآمد افزایش و عامل هزینه کاهش یا کمتر افزایش پیدا کند، «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» فزونی می‌یابد که در اینجا برای آنالیز این عوامل موثر ابتدا به ارزیابی عامل «هزینه سود سپرده‌ها»در بانک پارسیان پرداخته شده که ضرورت دارد، نخست، سپرده‌های بانک که هم در ایجاد هزینه و هم در کسب درآمد نقش ایفا می‌کنند کنکاش شوند.
سپرده‌های بانک
«مانده سپرده‌های» بانک پارسیان که در پایان سال ۱۳۹۶، ۷۵۳۴۵۳ میلیارد ریال بوده، در پایان سال ۱۴۰۰، ۵/ ۲ برابر شده و به ۱۹۱۶۷۸۳ میلیارد ریال رسیده که نشان می‌دهد متوسط روند تجهیز سپرده‌ها در بازه ۵ ساله ۱۳۹۶ الی ۱۴۰۰ با احتساب سال پایه، ۲۶درصد است و از طرفی میانگین روند تجهیز ۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ مثبت ۲۴درصد بوده لیکن میانگین روند تجهیز سپرده‌ها در دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بالاتر از آن و مثبت ۲۹درصد شده و این فزونی روند رشد قاعدتا به دلیل افزایش رو به تزاید مقداری سپرده‌هاست. وارسی‌ها مشخص می‌سازد که مقدار «متوسط مانده سپرده‌ها» در دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، ۱۷۳۴۹۸۵ میلیارد ریال است اما مقدار همین شاخص برای سه ساله ۹۶ الی ۹۸، ۹۵۷۹۹۲ میلیارد ریال بوده و مبین آن است که متوسط «مانده سپرده‌ها» در دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ تقریبا ۲ برابر متوسط «مانده سپرده‌ها» در سه ساله ۹۶ الی ۹۸ شده است که حکایت از آن دارد که در دوره زمانی۵ ساله و به‌خصوص دو ساله منتهی به ۱۴۰۰، ضمن افزایش مقداری سپرده‌ها، روند تجهیز سپرده‌ها هم افزایشی بوده که دستیابی به چنین روند رشد صعودی در تجهیز سپرده‌ها در عملیات بانکی بی‌اندازه پراهمیت و ارزشمند است.
سپرده‌های مشتریان
حال اگر مطالعه زیرمجموعه‌ای از «سپرده‌های بانک»به نام «سپرده مشتریان» آغاز شود فورا آشکار می‌شود که مانده آن از ۵۲۵۲۴ میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۹۶، جهشی ۷ برابری کرده و به ۳۴۷۹۷۶ میلیارد ریال در پایان سال ۱۴۰۰ بالغ شده که متوسط روند تجهیز آن در بازه۵ ساله، ۵۸درصد است.
ضمنا میانگین روند تجهیز۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ مثبت ۴۶درصد بوده اما میانگین روند تجهیز سپرده مشتریان در ۲ ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به مثبت ۷۶درصد افزایش یافته، همچنین متوسط «مانده سپرده‌های مشتریان» در۳ ساله ۹۶ الی ۹۸، ۸۴۰۴۵ میلیارد ریال بوده و مقدار همین شاخص در ۲ ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ۲۸۹۵۵۹ میلیارد ریال رسیده که نشان می‌دهد «متوسط مانده سپرده‌های مشتریان» در ۲ ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، ۳ برابر متوسط «مانده سپرده‌های مشتریان»در ۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ شده است که بازگوکننده افزایش فزاینده مقداری «سپرده مشتریان» در کنار افزایش چشمگیر روند تغییرات آن در دو سال پایانی دور۵ ساله است که نتایج حاصله با عنایت به ماهیت سپرده‌های مشتریان، می‌تواند دگرگونی فوق‌العاده اساسی برای جهش درآمد تسهیلاتی فراهم کند.
سپرده‌های سرمایه‌گذاری
جزء بعدی در«سپرده‌های بانک»پس از «سپرده مشتریان»، «سپرده‌های سرمایه‌گذاری (حقوق صاحبان سپرده‌های سرمایه‌گذاری)» است که بررسی مانده آن در دوره زمانی پنج ساله منتهی به ۱۴۰۰ مشخص می‌کند که مانده آن از ۷۰۰۹۲۹ میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۹۶، ۲/ ۲ برابر شده و به مقدار ۱۵۶۸۸۰۷ میلیارد ریال در پایان سال ۱۴۰۰ رسیده که متوسط روند تجهیز آن در این دوره زمانی، حدود ۲۲درصد است. البته متوسط مانده در سه ساله ۹۶ الی ۹۸ مبلغ ۸۷۳۹۴۷ میلیارد ریال بوده و در دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به مبلغ ۱۴۴۵۴۲۶ میلیارد ریال رسیده که نشان می‌دهد در دو ساله اخیر نسبت به سه ساله ماقبل آن بیش از ۲ برابر
شده است. اما نکته بسیار «حائز اهمیت» آن است که سهم سپرده‌های سرمایه‌گذاری در سبد سپرده‌های بانک که در سه ساله ۹۶ الی ۹۸ مثبت۹۱درصد بوده، در دو ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ۸۳درصد کاهش یافته است که طبیعتا افت سهم سپرده‌های سرمایه‌گذاری در سبد سپرده‌ها در کنار کاهش متوسط روند تغییر نرخ تجهیز آن در۵ ساله ۱۳۹۶ الی ۱۴۰۰ که تقریبا معادل ۱درصد است، این نتیجه را متبادر می‌سازد که باید روند تغییر هزینه سود سپرده‌ها کمتر از متوسط روند تغییر تجهیز سپرده‌های سرمایه‌گذاری باشد که بررسی‌ها این استنتاج را اثبات می‌کند زیرا «هزینه سود سپرده‌ها» در پایان سال ۱۳۹۶، ۱۱۶۳۶۸ میلیارد ریال بوده و در پایان سال ۱۴۰۰ به ۱۹۵۶۶۸ میلیارد ریال رسیده و متوسط روند تغییر آن در بازه ۵ ساله ۱۳۹۶ الی ۱۴۰۰ با احتساب سال پایه، ۱۷درصد می‌شود و همان‌طور که قبلا ملاحظه شد متوسط روند تجهیز سپرده‌های سرمایه‌گذاری در این دوره زمانی، حدود ۲۲درصد بوده و ایضا آنکه «سپرده‌های سرمایه‌گذاری» در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۶، ۲/ ۲ برابر شده ولی در همین برهه زمانی «هزینه سود سپرده‌ها» ۷/ ۱ برابر شده که مؤید کنترل و مدیریت هزینه سپرده‌هاست.
در هر حال مجموعه این اقدامات نقش موثری در بالندگی و بهبود «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» ایفا کرده‌اند. شایان ذکر است، مقایسه سالانه سپرده‌ها، به‌صورت نقطه به نقطه در مقطع پایان هر سال مالی صورت گرفته که مقایسه مقادیر متوسط هر دوره نیز همین نتایج را نشان می‌دهد. تاکنون معلوم شد که روند تجهیز سپرده‌ها در بانک پارسیان به‌عنوان یکی از زیرساخت‌ها و پیش‌نیازهای مهم در فرآیند تخصیص منابع و کسب درآمد، به‌خوبی رشد کرده، اما لازم است در امتداد پردازش سپرده‌ها به یکی از ارکان مهم بهره‌برداری از منابع یعنی«تسهیلات اعطایی» هم توجه شود.
مانده تسهیلات اعطایی
بررسی «مانده تسهیلات اعطایی» در دوره زمانی ۵ ساله منتهی به ۱۴۰۰ مشخص می‌کند که مانده از ۵۵۹۷۷۳ میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۹۶ به بیش از ۳ برابر افزایش یافته و به مقدار ۱۶۹۹۵۳۱ میلیارد ریال در پایان سال ۱۴۰۰ بالغ شده که متوسط روند اعطای تسهیلات در این دوره زمانی، با احتساب سال پایه ۳۱درصد است. اگرچه متوسط «مانده تسهیلات اعطایی» در سه ساله ۹۶ الی ۹۸، ۷۵۸۰۵۱ میلیارد ریال بوده و در ۲ ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ۱۵۴۱۸۵۵ میلیارد ریال رسیده که نشان می‌دهد «مانده تسهیلات اعطایی» در دو ساله اخیر نسبت به ۳ ساله ماقبل آن تقریبا ۲ برابر شده است. ضمن آنکه متوسط این روند در ۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ مثبت ۲۹درصد و در ۲ ساله ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به مثبت ۳۴درصد رسیده که بیانگر افزایش فزاینده «اعطای تسهیلات» در کنار افزایش چشمگیر روند تغییرات آن است و گویای بهره‌برداری شایسته از روند رو به ازدیاد تجهیز سپرده‌هاست.
خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری‌ها
با توجه به رشد و کنترل «هزینه سود سپرده‌ها» در کنار افزایش معنادار «تسهیلات اعطایی» انتظار می‌رود که «درآمد تسهیلات اعطایی» نیز افزایش مقبولی داشته باشد و به تبع آن «درآمد تسهیلات اعطایی و سپرده‌گذاری» نیز زیاد شود و متعاقب با آن «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری»هم فزونی یابد، منتها عملکرد بانک، معکوس این پیش‌بینی را نشان می‌دهد.
بررسی‌ها دال بر آن است که مقدار «درآمد تسهیلات اعطایی و سپرده‌گذاری» از ۱۰۷۲۱۸ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۶ با نشیب و فراز به ۱۰۹۷۹۰ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسیده که متوسط روند تغییرات ۵ ساله آن تنها معادل ۱۱درصد است و میانگین روند تغییرات سالانه «درآمد تسهیلات اعطایی و سپرده‌گذاری» که در ۳ ساله ۹۶ الی ۹۸ مثبت ۱۷درصد بوده در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به مثبت ۲درصد تقلیل یافته، افزون بر این «درآمد تسهیلات اعطایی و سپرده‌گذاری‌ها» در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ حدود ۱۶درصد هم کاسته شده است.
بنابراین علاوه بر آنکه مقدار «درآمد تسهیلات اعطایی و سپرده‌گذاری» طی دو سال منتهی به ۱۴۰۰ کاهش پیدا کرده، روند تغییر آن هم به‌خصوص در۲ سال منتهی به سال ۱۴۰۰ با شیب تندتری نسبت به ۳ ساله۹۶ الی ۹۸ کاهش پیدا کرده است که نتیجه این روند منفی برای «درآمد تسهیلات اعطایی و سپرده‌گذاری»، باعث شده مقدار «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری‌ها» از منفی ۹۱۵۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۶، ۹ برابر کاهش یافته و با روند متوسط نزولی ۷۶درصد به منفی ۸۵۸۷۷ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ تنزل پیدا کند. با وجود روند افزایشی و فزاینده تجهیز سپرده‌ها، تسهیلات اعطایی، درآمدهای خدماتی و حتی مدیریت درخور توجه و شایسته هزینه سود سپرده‌ها، ولی همان گونه که مشاهده شد مدل کسب درآمد تسهیلات در بانک پارسیان، تمامی اقدامات موصوف را بلااثر کرده و سود بانک را هم به شدت تحت‌تاثیر قرار داده است.
شکاف و فاصله معنادار و رو به افزونی مابین مقدار «درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری‌ها» و «هزینه سود سپرده‌ها» در پایان هر سال مالی روشنگر کارکرد مدل کسب درآمد تسهیلات بانک است. یقینا بانک پارسیان تدابیر لازم را برای جانشینی مدل جدید تخصیص منابع اندیشیده و در اولویت امور خود قرار داده است و قطعا ذی‌نفعان بانک در پایان سال مالی ۱۴۰۱ نظاره‌گر سیر صعودی «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری‌ها» خواهند بود.
