«دنیای‌اقتصاد» منوی سرمایهگذاری در بازار رقیب بانک‌ها را معرفی می‌کند
آدرس سود غیردستوری
بررسی صندوق‌های سرمایهگذاری درآمد ثابت و بازدهی‌‌های سه ماهه، شش ماهه و یک ساله آنها مشخص می‌کند که افراد می‌توانند با اعتماد به صندوق‌های سرمایهگذاری موجود و قبول ریسکی مشابه سپردهگذاری در بانک، از بازدهی بالاتری برخوردار شوند.
این روزها بحث سرمایهگذاری در صندوق‌های سرمایهگذاری جذابیت زیادی برای علاقهمندان به حوزه سرمایهگذاری دارد. این نوع سرمایهگذاری به دلیل نقدشوندگی بالا، سود و بازده مناسب، امنیت سرمایهگذاری، عدم نیاز به دانش معاملهگری در بازارهای مالی و... یکی از پرطرفدارترین روش‌های سرمایهگذاری محسوب می‌شود. صندوق سرمایهگذاری را می‌توان نوعی نهاد مالی دانست که دارایی افراد را برای سرمایهگذاری در بازارهای مختلف جذب می‌کند و به تناسب سرمایه هر فرد سود مناسب پرداخت می‌کند. برای انتخاب بهترین صندوق سرمایهگذاری باید ابتدا با انواع صندوق‌ها و نحوه فعالیت هر کدام آشنا شده و سپس به یادگیری روش انجام معاملات پرداخت. برای شناخت اینکه بهترین صندوق‌های سرمایهگذاری کدام است، در قدم اول باید دانست که صندوق‌ها با توجه به ترکیب دارایی، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که اصلی‌‌ترین آنها صندوق سرمایهگذاری در سهام، صندوق سرمایهگذاری با درآمد ثابت و صندوق سرمایهگذاری مختلط هستند.
انواع صندوق سرمایهگذاری
صندوق‌ها بر اساس نوع فعالیت، ترکیب دارایی‌‌ها و در نتیجه میزان ریسک و بازده به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در بین انواع صندوق سرمایهگذاری، صندوق‌های با درآمد ثابت، مختلط، سهامی و مبتنی بر سکه طلا، پرمخاطب‌‌ترین صندوق‌های بورس هستند که سه صندوق اول مربوط به بازار سهام و مورد آخر مربوط به بازار کالا است. در حال حاضر براساس اطلاعات منتشر شده در مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران در انتهای آبان ماه، ۳۵۸ صندوق سرمایهگذاری وجود دارد که جمع ارزش خالص دارایی آنها بیش از ۶۳۴ هزار میلیارد تومان ثبت شده است. در میان این ۳۵۸ صندوق ۱۱۵ صندوق در اوراق بهادار با درآمد ثابت، ۱۰ صندوق مبتنی بر سپرده کالایی، ۹۶ صندوق در سهام، ۲۳ صندوق مختلط، ۸۷ صندوق اختصاصی بازار‌‌‌‌گردانی، ۱۴ صندوق جسورانه، یک صندوق پروژه‌‌ای، ۴ صندوق زمین و ساختمان، ۴ صندوق خصوصی، ۳ صندوق صندوق در صندوق (فراصندوق) و یک صندوق املاک و مستغلات (که به تازگی به مجموعه صندوق‌های موجود اضافه شده است) وجود دارد. از میان انواع صندوق‌ها ۳ نوع بیشتر مورد توجه سرمایهگذاران قرار دارد.
صندوق سرمایهگذاری با درآمد ثابت
در صندوق سرمایهگذاری با درآمد ثابت بیشتر دارایی‌‌ها روی اوراق مشارکت سرمایهگذاری می‌شوند. این صندوق‌ها مناسب افرادی است که اهل ریسک نبوده و در قبال آن انتظار سود تضمین شده دارند. علاوه بر سود نسبتا مطمئن، نباید از نقدشوندگی بالای این دسته از صندوق‌ها غافل شد. واحدهای صندوق سرمایهگذاری درآمد ثابت به نسبت دیگر صندوق‌ها با سرعت بیشتری به پول نقد تبدیل می‌شوند.
بازدهی صندوق‌های سرمایهگذاری با درآمد ثابت در یک سال گذشته (منتهی به ۲۷ آبان ۱۴۰۱) کاملا ثابت نبوده است. به عنوان مثال از میان ۱۱۵ صندوق درآمد ثابت، بازدهی سالانه ۱۵ صندوق اعلام نشده و بازدهی یک صندوق کمتر از ۱۰ درصد اعلام شده است. بازدهی سالانه ۸ صندوق از صندوق‌های با درآمد ثابت بین ۱۵ تا ۱۰ درصد اعلام شده است. در سال ۱۳۹۹ که شاخص کل بورس ایران با ریزش شدیدی مواجه شد، سازمان بورس تغییراتی در اساسنامه صندوق‌های با درآمد ثابت ایجاد کرد تا این صندوق‌ها با سهم مشخصی (حداقل و حداکثر مجاز) در بازار سهام سرمایهگذاری کنند و بعد از ایجاد این تغییرات در اساسنامه این نوع صندوق‌ها بود که دیگر ثابت بودن بازدهی در این نوع صندوق‌ها از دست رفت.
با وجود این معمولا سود در این نوع صندوق‌ها در حدود سپرده‌های بانکی قرار دارد هرچند که بسیاری از آنها در طول دوره‌های بلندمدت بازدهی بالاتری از سپرده‌های بانکی داشته‌‌اند. به عنوان مثال در دوره یک ساله منتهی به ۲۷ آبان سال جاری ۴ صندوق با درآمد ثابت بالای ۲۳ درصد بازدهی داشته‌‌اند. همچنین ۳۶ صندوق بین ۲۰ تا ۲۳ درصد بازدهی سالانه ثبت کرده‌‌اند. این در حالی است که دریافت سود بیش از ۲۰ درصد برای مبالغ خرد در بانک‌ها بسیار دور از دسترس است.
صندوق سرمایهگذاری در سهام
صندوق‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند، درصد زیادی از دارایی خود را در سهام سرمایهگذاری می‌کنند. از آنجا که ریسک سرمایهگذاری در این صندوق‌ها بالاتر از صندوق‌های با درآمد ثابت است، سرمایهگذاری در آنها به افرادی توصیه می‌شود که ریسکپذیری بالایی دارند. در این صندوق‌ها حداقل سود تضمین شده وجود ندارد. در حال حاضر از 96 صندوق سرمایهگذاری موجود در بازار سرمایه، تنها 10 صندوق دارای بازدهی یک‌ساله بیش از 10 درصد هستند.
صندوق سرمایهگذاری مختلط
برخی افراد ترکیبی از دو نوع صندوق‌های درآمد ثابت و سهامی را برای سرمایهگذاری ترجیح می‌دهند. این افراد به سراغ صندوق‌های مختلط می‌‌روند. این صندوق‌ها درصدی از دارایی خود را در سهام سرمایهگذاری کرده و مابقی آن را نیز به اوراق با درآمد ثابت (اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی) اختصاص می‌دهند. با توجه به ترکیب دارایی این صندوق‌ها ریسک و بازدهی صندوق‌های مختلط، بین صندوق‌های با درآمد ثابت و سهامی قرار می‌گیرد. همچنین به گفته کارشناسان این نوع از صندوق‌ها مزایای سهام و اوراق درآمد ثابت را دارند.
با وجود این در حال حاضر 23 صندوق سرمایهگذاری مختلط وجود دارد که از میان آنها تنها دو مورد بازدهی یک‌ساله بین 20 تا 30 درصد ثبت کرده‌‌اند. این دو صندوق عبارتند از صندوق «مختلط کاریزما» با بازدهی سالانه 24/ 21 درصد و صندوق «زیتون نماد پایا» با بازدهی سالانه 66/ 27 درصد (منتهی به 27/ 8/ 1401). در میان صندوق‌های مختلط تنها 6 صندوق بازدهی سالانه بین 10 تا 15 درصد داشته‌‌اند و سایر این نوع صندوق‌ها بازدهی پایین‌تر از 10 درصد ثبت کرده‌‌اند.
نخستین‌‌گام انتخاب صندوق سرمایهگذاری
نخستین گام برای انتخاب یک حوزه سرمایهگذاری یا بازار مالی خوب، کشف روحیات و میزان ریسکپذیری سرمایهگذار است. در بازارهای مالی ریسک و بازده رابطه‌‌ای مستقیم داشته و انتظار بازدهی بیشتر از سرمایه با ریسک بیشتر همراه می‌شود. با توجه به این اصل کلی و با توجه به اینکه صندوق‌های درآمد ثابت اغلب پرداخت سود ماهانه دارند، اگر سرمایهگذار به دنبال درآمد ثابت باشد، باید به سراغ سرمایهگذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت برود.
وضعیت صندوق‌های درآمد ثابت بهتر از سایر صندوق‌ها
اطلاعات تجمیعی انواع صندوق‌های سرمایهگذاری نشان می‌دهد صندوق‌های با درآمد ثابت دارای بالاترین مجموع ارزش خالص دارایی‌‌ها به نسبت سایر انواع صندوق‌ها هستند. مجموع ارزش خالص دارایی‌‌های صندوق‌های با درآمد ثابت، با رقم بیش از 468 هزار میلیارد تومان حدود 74 درصد کل ارزش خالص دارایی‌‌های انواع صندوق‌هاست. این در حالی است که صندوق‌های سهامی تنها حدود 59هزار میلیارد تومان و صندوق‌های مختلط حدود 3/ 2هزار میلیارد تومان ارزش خالص دارایی دارند.
همچنین بررسی میانگین بازدهی یک ساله صندوق‌ها نشان می‌دهد: صندوق‌های با درآمد ثابت 07/ 16 درصد، صندوق‌های سهامی 4/ 2 درصد و صندوق‌های مختلط بازدهی یک ساله 64/ 7 درصد را ثبت کرده‌‌اند. به طور کلی میانگین بازدهی یک‌ساله انواع صندوق‌ها به غیر از صندوق‌های جسورانه بالاتر بوده است. میانگین بازدهی یک‌ساله صندوق‌های جسورانه 32/ 19 درصد بوده است که همان‌طور که از اسم این نوع صندوق‌ها مشخص است دارای ریسک بالاتری نسبت به سایر صندوق‌ها هستند.
چگونه باید در صندوق‌ها سرمایهگذاری کرد؟
صندوق‌ها علاوه بر تنوع دارایی از نظر قابلیت معامله نیز به دو دسته صندوق قابل معامله در بورس و صندوق صدور و ابطالی تقسیم می‌شوند که هر کدام نحوه سرمایهگذاری متفاوتی دارند. سرمایهگذاری در صندوقی که مبتنی بر صدور و ابطال است، خارج از بورس انجام می‌شود. در این شرایط شخص سرمایهگذار باید بعد از پیدا کردن صندوق مناسب و مراجعه به سایت رسمی آن بر اساس دستورالعمل سرمایهگذاری که مختص آن صندوق است، برای سرمایهگذاری اقدام کند. در گذشته نیاز به مراجعه حضوری برای صدور و ابطال واحدهای صندوق بود اما در حال حاضر اغلب صندوق‌ها تمامی خدمات مربوطه، از جمله صدور و ابطال واحدها را به شکل غیرحضوری انجام می‌دهند.
برای سرمایهگذاری در صندوق‌های قابل معامله (ETF)، لازم است سرمایهگذار در ساعت انجام معاملات بازار به سایت کارگزاری مراجعه کند. بنابراین در قدم اول باید فرد کد بورسی داشته باشد تا با انتخاب یک کارگزاری تایید شده توسط سازمان بورس، امکان استفاده از پنل معاملاتی آن برایش فراهم باشد. واحدهای صندوق درآمد ثابت از نوع قابل معامله در بورس یا ETF می‌تواند به راحتی معاملات سهام، در سامانه معاملات آنلاین کارگزاری خرید و فروش شود. صندوق ETF علاوه بر خرید و فروش سریع در بورس مزایای دیگری نیز دارد. هزینه کارمزد کم، سرمایه کم برای سرمایهگذاری، شفافیت مالی و معافیت مالیاتی از جمله مزایای اصلی صندوق‌های قابل معامله در بورس محسوب می‌شوند.
صندوق‌های سرمایهگذاری با اسامی مختلفی فعالیت می‌کنند. برای انتخاب بهترین آنها باید به موارد مختلفی توجه کنید. بازدهی صندوق، ضامن نقدشوندگی، حداقل تعداد واحدهای سرمایهگذاری، دارایی‌‌های تحت مدیریت صندوق و... در انتخاب بهترین صندوق سرمایهگذاری تاثیر دارد.
سپردهگذاری بانک بهتر است یا صندوق سرمایهگذاری؟
شاید در نگاه اول سرمایهگذاری در صندوق‌ها، به‌ویژه صندوق درآمد ثابت، مشابه با سرمایهگذاری در بانک به نظر برسد. با وجود اینکه بانک و صندوق‌های سرمایهگذاری درآمد ثابت سود پرداختی نزدیک به هم دارند، اما تفاوت‌‌هایی بین این دو مکان برای سرمایهگذاری وجود دارد که صندوق‌ها را بین علاقهمندان به حوزه سرمایهگذاری محبوب‌تر ساخته است. در ابتدا باید گفت درصد سودِ بیشتر در بانک برای حساب‌‌های بلندمدت تعریف شده است. بنابراین اگر سرمایهگذار به هر دلیلی قبل از موعد تعیین شده قصد برداشت سرمایه خود را داشته باشد، قوانین سپرده بلندمدت را شکسته و سود خود را از دست خواهد داد. اما در صندوق درآمد ثابت این امکان وجود دارد که در زمان نیاز با فروش واحدهای صندوق به سرعت بتوان به وجه نقد دسترسی پیدا کرد.
از دیگر مزایای صندوق‌های درآمد ثابت شفافیت مالی است. این صندوق‌ها به‌طور شفاف میزان سود یا نوسان موجود را به نمایش درآورده و عملکرد خود را به صورت هفتگی و وضعیت مالی را به صورت ماهانه و دوره‌‌ای در وب‌‌سایت خود برای آگاهی سرمایهگذاران انتشار می‌دهند. علاوه بر این، نظارت لحظه‌‌ای مدیران صندوق و کارشناسان سازمان بورس و اوراق برای ارزیابی و تحلیل اتفاقات صندوق وجود دارد که این به نوبه خود امنیت سرمایهگذاری را افزایش می‌دهد.
صندوق‌های سرمایهگذاری این روزها طرفداران زیادی پیدا کرده‌‌اند. تنوع بالا در ترکیب دارایی، هزینه کارمزد کم، سرمایه کم برای سرمایهگذاری، شفافیت مالی و... از جمله مزایای انتخاب این روش برای سرمایهگذاری است. انواع مختلف این صندوق‌ها امکان سرمایهگذاری برای افراد مختلف را فراهم می‌کند. سرمایهگذاری در صندوق‌ها برای سرمایهگذار دردسر کمتری دارد. به عبارتی از آنجا که یادگیری مهارت‌‌ها و تکنیک‌‌های معاملهگری در بازارهای مالی نیاز به صرف زمان دارد، صندوق‌های سرمایهگذاری می‌توانند بهترین انتخاب برای سرمایهگذاران باشند.
