اهمیت افزایش عمق داخلیسازی لوازم خانگی در نبود برندهای خارجی
دو گروه لوازم خانگی انرژی‌‌‌بر و غیر‌انرژی‌‌‌بر را باید از هم جدا کنیم. هر چه عمق ساخت محصولات لوازم خانگی انرژی‌‌‌بر یک کشور بالاتر باشد آن کشور در تولید محصولات لوازم خانگی از عمق بالاتری برخوردار بوده و پیشرو است. زیرا این گروه در دنیا بخش مهمی بوده و گردش مالی بالایی دارد. بر این اساس در کشور تمامی محصولات لوازم خانگی انرژی‌‌‌بر و حتی غیر‌انرژی‌‌‌بری که قبلا از خارج وارد میشد، در حال حاضر در داخل کشور تولید می‌شود؛ این محصولات شامل انواع یخچال ساید بای ساید، انواع فریزرهای صندوقی، انواع تلویزیون شامل ال. ای. دی و ال. سی. دی، انواع ماشین لباسشویی، اجاق گازهای طرح فر، فردار، توستر، مایکروفر، انواع جاروبرقی، انواع کولر آبی و گازی، ماشین ظرفشویی و... می‌شود.
این محصولات در سبد محصولات لوازم خانگی مهم هستند، زیرا تولید آنها پیچیده‌‌‌تر بوده و قطعات زیادی نیاز داشته و به تکنولوژی‌‌‌های تولید خاصی نیاز دارند. در گزارش راهبردی وزارت صمت، 5 تا 6 محصول لوازم خانگی را تفکیک کرده که شامل یخچال، ماشین لباسشویی، کولر، تلویزیون و محصولات گرمایشی است. از بین این محصولات، یخچال های‌تک‌‌‌ترین محصول لوازم خانگی است. در حال حاضر راه‌‌‌اندازی خط تولید یک مدل یخچال معمولی بین یک تا دو‌میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. برای راه‌‌‌اندازی مدل‌‌‌های پیشرفته‌‌‌تر حدود 50میلیارد دلار سرمایه‌گذاری موردنیاز است. مثلا پاکشوما در سال 1397، سرمایه‌گذاری حدود 100میلیون دلاری روی خط تولید روباتیک یخچال انجام داد. در دورانی که برندهای خارجی بازار کشور را ترک کردند، پیشرفت‌‌‌های مطلوبی در صنعت لوازم خانگی کشور رخ داد. مثلا تعداد کارخانه‌‌‌های تولید یخچال، بسیار زیاد شده و نزدیک به یک‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام شده است. اما متاسفانه با وجود ممنوعیت واردات برندهای خارجی شاهد رواج پدیده قاچاق هستیم و حجم بازار قاچاق محصولات لوازم خانگی حدود5/ 2میلیارد دلار
شده است. صنعت لوازم خانگی محصولات مصرفی تولید می‌کند که قرار است توسط مصرف‌کننده انتخاب شوند و نباید به مصرف‌کننده تحمیل شوند و این به معنای حاکمیت رفتار مصرف‌کننده است. برای تولید محصولاتی که با ذائقه مصرف‌کننده متناسب بوده و در عین حال با محصولات خارجی هم قابل رقابت باشند باید چند نکته را در نظر گرفت؛ ماشینآلات و تکنولوژی که در ایران برای ساخت مثلا یخچال و ماشین لباسشویی مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند، از لحاظ راندمان و بازده انرژی با تکنولوژی و ماشین‌آلاتی که در کشورهای دیگر برای تولید محصولات لوازم خانگی مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند بسیار متفاوت هستند.
همین موضوع باعث می‌شود که هزینه تولید کالاهای قابل رقابت در سطح بین‌المللی، افزایش یافته و محصولات تولیدی رقابتی نباشند. در قبل از سال 1396 در کشور محصول یخچال تولید شده و البته محصولات مشابه خارجی نیز به طور رسمی وارد میشد. در آن زمان مصرف‌کننده ایرانی محصولات خارجی را به علت ظرافت بیشتر، ترجیح می‌‌‌داد؛ زیرا دستگاه‌ها و تکنولوژی که با محصولات خارجی به‌‌‌وسیله آن تولید میشد، کاملا اتوماتیک بود. اما همین محصول در کشور عمدتا به شیوه دستی در تولید میشد. نکته دیگر اینکه محصول ایرانی با هزینه تمام شده بالاتری تولید می‌شود در نتیجه در بازار صادراتی قابل رقابت با محصولات چینی نیستند. هزینه‌‌‌های تولید محصولات چینی بسیار پایین است؛ زیرا بازدهی ماشینآلات و تکنولوژی مورد استفاده بالاتر بوده و همچنین مقیاس تولید بالاتری و انبوه (تولید با صرفه به مقیاس بالا) دارند.
یکی از مسائل حائز اهمیت این است که در کشور تکنولوژی ساخت اتوماتیک قالب که یکی از ضروری‌‌‌ترین بخش‌‌‌های تولید لوازم خانگی است را نداریم. هر سال با تغییر طرح‌‌‌ها و مدل‌‌‌های محصولات، قالب‌‌‌ها نیز تغییر می‌کنند. قالب‌‌‌ها در کشوری مانند چین با دستگاه تولید شده اما در ایران عمدتا به صورت دستی طراحی می‌‌‌شوند؛ به دلیل زمان ساخت طولانی‌‌‌تر همچنین هزینه‌‌‌ها بیشتر شده و ظرافت لازم را نیز ندارد. برای حل این مشکل، شرکت‌های خارجی به راحتی تکنولوژی را در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار نمی‌‌‌دهند زیرا برای آنها رقیب ایجاد می‌شود.
به عنوان مثال اگر اندکی در تولید لوازم خانگی پیشرفت بیشتری داشته باشیم با کشورهایی مانند کره‌جنوبی، چین، ترکیه، هند و پاکستان در بازارهایی مانند امارات رقیب خواهیم شد. راه‌‌‌حل ورود تکنولوژی در شرایط پسابرجام این است که با تولیدکنندگان خارجی مشارکت کرده و مشارکت بین برندها (co-branding) و شرکای تجاری مشترک ایجاد کنیم. مثلا بین یک برند تولیدکننده یخچال ایرانی با شرکت مشابه ترکیه‌‌‌ای در بازار عراق مشارکت ایجاد شود. برای ورود به بازارهای بین‌المللی باید از این روش‌ها استفاده کنیم. متاسفانه از این امکانات در بازاریابی و تجارت استفاده نشده در حالی که از این موارد در سطح بین‌المللی بسیار استفاده می‌شود.
بعد از توافق برجام کاری که باید انجام دهیم این است که باید سراغ مشارکت در تولید مشترک با برندهای خارجی برای ورود تکنولوژی و ماشینآلات روز دنیا برویم تا رقابت‌‌‌پذیری کالاهای ایرانی در عرصه بین‌المللی و داخلی بیشتر شود. در این صورت است که پدیده قاچاق کنار می‌رود و این تنها راه مبارزه عملی با پدیده قاچاق است زیرا دیگر مصرف‌کننده به دنبال کالای قاچاق نمی‌رود. روش مبارزه با پدیده قاچاق، ممنوعیت واردات لوازم خانگی نیست بلکه باید صرفه قاچاق از بین برود و مصرف‌کننده کالای قاچاق را قبول نکند. در این صورت است که عمق داخلیسازی محصولات نیز افزایش یافته، محصولات رقابتی‌‌‌تر شده، تولید پیشرفت کرده و صادرات هم تقویت می‌شود.
