یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تاکید کرد
ضرورت حرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای به حاشیه شهرها
سرمایه‌گذاری از سمت توزیع به تولید
مجید شاکری ادامه داد: نکته دیگر این است که معمولا در ایران جهت سرمایه‌گذاری صنعتی یا توسعه صنعتی از سمت توزیع به تولید است. یعنی شما در تجارب مختلف توسعه صنعتی در ایران می‌بینید که معمولا فعالان عرصه توزیع یک گروه کالایی مشخص، در طول زنجیره عقب آمده‌اند و وارد حوزه تولید آن شده‌اند. این اقتصاددان تاکید کرد: امکان خرده‌فروشی در اندازه‌های بزرگ، در حالی ایجاد شده که نمونه‌های قبلی که از سمت توزیع به تولید آمدند، بنکدارها و عمده‌فروش‌ها بودند. دسترسی مستقیم به رده خرده‌فروشی به دولت این شانس را می‌دهد که تا حد زیادی هم ریسک‌های کمتری را تحمل کنند و هم درآمدشان هموارتر شود و هم تغییرات فصلی کمتری داشته باشند. پس این امر خروجی مثبت دیگری را برای تعریف سیاست توسعه صنعتی به ما می‌دهد؛ اگر بخواهیم درباره حوزه کالای مصرفی، از توزیع به عقب برگردیم.
نقش فروشگاه‌های بزرگ در بحران‌ها
وی در ادامه اظهار کرد: گزارش‌های متعدد نشان می‌دهد پس از شیوع بیماری کرونا وجود یک شبکه گسترده از تک‌مغازه‌های محلی باعث شد فشار تقاضا برای کالاهای خاص در دوران کرونا -به جز تقاضای کالاهای بهداشتی و مشابه آن- در محلات پخش شود و ما با وقایعی مشابه اینکه مشتریان در فروشگاه‌ها در صف منتظر بمانند یا تلاش کنند که برای خرید کالاهای بهداشتی جلو بیفتند، در ایران چندان مواجه نشویم. از جنبه دیگر که به یک معنی از جنس تامین عمیق دسترسی به کالای مصرفی است؛ رفتن به سمت فروشگاه‌های بزرگ خرده‌فروشی در دوره‌هایی که چنین بحران‌هایی پیش می‌آید تا چه حد مفید است و آیا باید جایگزینی برای آنها حفظ کنیم یا خیر.
ساخت فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حاشیه شهرها
شاکری همچنین بیان کرد: اگر فرض کنیم در ابتدای راهی هستیم که مانند نیمه دهه قرن بیستم در آمریکا، مهاجرت از کلان‌شهرها به سمت حاشیه شهرها به خاطر بافت مسکونی نامناسب، افزایش قیمت‌ها، آلودگی و... انجام می‌شود و در تهران نشانه‌هایی مشابه آن وجود دارد، ایجاد فروشگاه‌های بزرگ خرده‌فروشی زنجیره‌ای یا غیرزنجیره‌ای در حاشیه شهرها هم یک پیشران مهم و هم یک مکمل مهم برای این فرآیند است. وی ادامه داد: یعنی الگوی ساخت‌‌وساز برای بعضی از گروه‌هایی که معمولا به صورت سنتی اقدام به ساخت مجموعه‌های تجاری تک‌شغله یا مجموعه‌های تجاری داخل مرکز شهر می‌کردند، عوض شده و مشابه تجربه رفتن از داخل شهر به حاشیه شهر در کشورهای دیگر، به این سمت رفته‌اند که فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرده‌فروشی را با معماری با ارتفاع کمتر و گستردگی بیشتر در حاشیه شهر انجام دهند.
سه موضوع مهم در آینده فروشگاه‌های زنجیره‌ای
شاکری در پاسخ به اینکه چه چشم‌اندازی از آینده فروشگاه‌های زنجیره‌ای قابل ترسیم است؛ گفت: سه موضوع شامل اثرگذاری فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرده‌فروشی بزرگ در تامین مالی زنجیره؛ سوالات موجود درباره تمرکز بر مجموعه محدودی از برندهای خرده‌فروشی بزرگ در شرایط بحرانی مانند کرونا و سوم، اثری که روی توسعه شهری به معنی ایجاد بافت‌های جدید حاشیه شهرها می‌تواند داشته باشند، مواردی است که باید برای آینده فروشگاه‌های زنجیره‌ای به آنها توجه شود.
فرانچایز شدن مغازه‌های خرده‌فروشی کوچک
وی همچنین درباره راهکار ایجاد توازن در خرده‌فروشی سنتی و مدرن گفت: اکثر آمارها نشان می‌دهد نسبت واحدهای تجاری به ازای جمعیت کشور، عدد بالایی به ویژه در کلان‌شهرها است. برای اینکه به موج ورود این جنس فروشگاه‌های خرده‌فروشی بزرگ پاسخ داده شود، یکی از الگوهایی که پیش رفت؛ اما باید بررسی شود که چقدر می‌توان آن را ادامه داد؛ الگویی بود که برای ادغام در سمت خرید این خرده‌فروشی‌های کوچک یا مغازه‌های سنتی انجام شد، یعنی مغازه‌های کوچک به صورت جمعی خرید کنند. شاکری ادامه داد: باید به این تجارب نگاه شود، این تجارب با اصلاحاتی می‌توانند گسترش پیدا کنند و در نرم‌افزار فروش، استاندارد فروشنده‌ها و امثال آن به اشتراک برسند. در این صورت به جای اینکه شاهد تقابل خرده‌فروشی‌های بزرگ و سنتی باشیم، شاهد تبدیل مغازه‌های سنتی به فروشگاه‌های زنجیره‌ای کوچک برای پاسخگویی به نیازهای محلی خواهیم بود و احتمالا این پاسخی است که می‌توان به این منازعه داد. این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: البته تجمیع مغازه‌های کوچک لزوما به معنی تجمع مالکیت نیست؛ بلکه به مفهوم نوعی فرانچایز شدن است که شامل استاندارد فروشنده‌ها، نحوه خرید و نرم‌افزارهای فروش می‌شود.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای بخشی فرآیند از توسعه شهری
شاکری همچنین درباره راهکار پیشنهادی به بخش خصوصی فعال در این صنعت گفت: توجه به فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ به عنوان بخشی از توسعه شهری و متمرکزشدن روی آن، به صورتی که نه فقط بخش خرده‌فروشی بلکه به معنی مرکز محله جدید باشد، می‌تواند دیدگاه جدیدی در این زمینه باشد. وی تشریح کرد: به‌طور نمونه تجاربی در حاشیه تهران در حال انجام است و فروشگاه‌هایی با پارکینگ‌های بزرگ در حال راه‌اندازی هستند که زیرساخت‌های موردنیاز را به دلیل بزرگ بودنشان به سمت خود می‌کشند. امروز دیگر مجتمع‌های تجاری در داخل مرکز شهر پاسخگو نیستند و مجتمع‌های تجاری که هدفشان از خرید تفریح نیز است، در داخل شهر با مشکل افزایش قیمت زمین و افزایش هزینه‌های ساخت و شهرداری مواجهند. این اقتصاددان خاطرنشان کرد: پاسخی که به همه اینها می‌توان داد این است که سعی کنیم از مرکز شهر به حاشیه شهر برویم؛ اما تعریف جدیدی برای خودمان ایجاد کنیم. همه تجارب موجود در این حوزه موفقیت‌آمیز نبوده‌اند، چون فروشگاه‌های زنجیره‌ای یک مدل جدید از کسب‌وکار است که همه نتوانسته‌اند در آن وارد شوند؛ اما احتمالا جدی‌ترین آینده‌ای است که پیش روی ما وجود دارد.
