گذر از چالش‌های قطعی برق و گاز در صنعت فولاد
اگرچه در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴دستیابی به تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد پیش‌بینی‌شده، در شرایط ناپایداری انرژی برق در تابستان سال‌جاری و بعضا گاز، تولید محصولات فولادی در کشور را به چالش‌کشیده است. با قطعی برق در تابستان، شرکت فولاد خوزستان ۱۵درصد از تولید فولاد خام خود را از دست داد که جبران تولیدات از دست‌رفته در شرایط فعلی چندان امکان‌پذیر به‌نظر نمی‌رسد. با این حال، این شرکت برنامه‌های متعددی را برای جبران بخشی از این کاهش تولید در دستور کار دارد. توجه به انجام پروژه‌های زیرساختی به منظور رفع چالش‌ها در آینده از دیگر فعالیت‌های این شرکت است.
بر اساس چشم‌انداز افق ۱۴۰۴، ظرفیت تولید فولاد کشور باید به ۵۵ میلیون تن برسد. طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ تولید فولاد خام به‌طور متوسط با رشد سالانه ۲/۹درصدی همراه بوده و فولادسازان کشور، علاوه بر تامین نیاز داخلی، صادرات محصولات زنجیره فولاد به سایر کشورها را نیز در کارنامه خود دارند. این در حالی است که در دهه۱۳۸۰، ایران یکی از واردکنندگان شمش و محصولات فولادی بود. با توجه به سرمایه‌گذاری‌های محاسبه‌شده از ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹، حجم سرمایه‌گذاری‌های محقق‌شده در طرح زنجیره فولاد برای دستیابی به ظرفیت ۵۵ میلیون تن فولاد خام و توازن زنجیره حدود ۷/۸ میلیارد یورو بوده است. باوجود رشد قابل‌توجه صنعت فولاد در سال‌های اخیر، این بخش مهم از صنعت و اقتصاد کشور با چالش‌های متعددی روبه‌روست که توجه به‌موقع نکردن به آنها می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به این صنعت وارد کند.
همگام نبودن توسعه ظرفیت تولید برق و گاز طبیعی با برنامه‌های توسعه صنایع موجب اعمال محدودیت برق در ماه‌های گرم و افت فشار گاز در ماه‌های سرد سال می‌شود که این مساله کاهش تولید و از دست رفتن مبالغ قابل‌توجهی فروش، صادرات و سود را در پی دارد. راهکارهای صنعت در تامین انرژی عبارتند از مدیریت بهتر انرژی در کشور و کاهش محدودیت‌های انرژی صنایع مادر، اعلام دقیق برنامه محدودیت‌های برق یا گاز از چند روز قبل برای مواجهه بهتر صنایع با آن، تشکیل کمیته‌های منسجم و دارای قدرت اجرایی بالا به همت وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت، نیرو و نفت برای بررسی تهدیدها، ریسک‌ها و پیامدهای ناشی از ناپایداری در تامین انرژی، توسعه نیروگاه‌های با منابع تجدیدپذیر، احداث نیروگاه اختصاصی برای صنایع پرمصرف با تنظیم قراردادهای سه‌جانبه با صنعت، استفاده از دیگر انواع انرژی، ایجاد بازار برق و تضمین تامین برق از سوی تامین‌کنندگان، اصلاح الگوی مصرف، الزام صنایع به دریافت استاندارد انرژی، احیای نیروگاه‌های قدیمی و به‌روزرسانی تجهیزات. ایجاد تفاوت معنادار در هزینه گاز مصرفی برای فرآیندهای ارزش‌آفرین و غیرارزش‌آفرین، سرمایه‌گذاری و توسعه شبکه تولید و توزیع گاز با توجه به نیازهای فعلی و آتی کشور، تامین و ذخیره‌سازی به‌موقع سوخت‌های جایگزین در نیروگاه و جاهایی که امکان استفاده از این‌گونه سوخت‌ها را دارند و توجه به مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در بناهای مسکونی، تجاری و عمومی در راستای کاهش اتلاف و مصارف در بخش خانگی بخش دیگری از راهکارها برای رفع چالش گاز به‌شمار می‌آیند.
در حوزه حمل‌ونقل نیز توسعه زیرساخت ریلی عقب‌تر از توسعه صنعت فولاد است. برنامه‌های توسعه راه‌آهن با برنامه‌های توسعه صنایع فولادی هم‌راستا نیستند و اولویت‌بندی‌ها تفاوت دارند. ظرفیت بندرها در کشور پاسخگوی نیاز کشور در تجارت زنجیره فولاد است، اما نیاز به مکانیزاسیون اسکله‌ها، افزودن اسکله‌های تخصصی فله، کاهش زمان حمل بار و اتصال به خطوط ریلی احساس می‌شود. در راستای مرتفع کردن این چالش، همگام‌سازی و هماهنگی احداث خطوط ریلی در دست اجرا با برنامه‌های توسعه واحدهای فولادی کشور، اجرای به‌موقع برنامه‌های توسعه بندرها، ارتقای ظرفیت تخلیه توسط واگن‌برگردان‌ها، ایجاد خدمات یکپارچه لجستیک در مراکز بارگیری و تخلیه و همچنین تخصیص مناسب واگن‌ها از مبدأ و مقصد ضروری به‌نظر می‌رسد.
در سال‌های اخیر، محدودیت یا قطعی برق، به‌ویژه در ماه‌های گرم و به‌تبع آن کاهش تولید محصولات شرکت به یک روال معمول تبدیل شده، به‌طوری‌که وقوع این معضل کاملا قابل پیش‌بینی است، اما تاثیرات آن بر عملکرد شرکت فولاد خوزستان در سال‌های اخیر، به‌ویژه در سال‌جاری، به شکلی باورنکردنی افزایش داشته، تا جایی که سبب کاهش بیش از ۵۳۰هزار تن در تولید محصول نهایی این شرکت شده است. همچنین تاثیرات آن بر کاهش تولید محصولات میانی (گندله و آهن اسفنجی) موجب از دست دادن ۲۰درصد از این محصولات شده است. زیانی که تاثیرات مخربش در انجام ماموریت جاری و نیز سرمایه‌گذاری‌های توسعه‌ای شرکت فولاد خوزستان تا سال‌های طولانی ادامه خواهد داشت.
در سال‌جاری، برنامه تولید شرکت فولاد خوزستان برای محصول نهایی ۸/۳ میلیون تن بوده است. محدودیت در تامین انرژی، علاوه بر تاثیرات منفی بر تولیدات این شرکت، تاثیراتی بازدارنده بر سایر مولفه‌ها و شاخص‌های تولید و اقتصاد خواهد داشت.
در سال‌جاری نزدیک به ۱۵درصد از کل ظرفیت محصول این مجموعه عظیم از دست رفته است. بدیهی است که این مقدار از ضرر با اقدامات اصلاحی قابل‌جبران نیست. با این حال، فولاد خوزستان به‌منظور کاهش عمق این فاجعه، به مدد دانش و توانایی مجموعه کارشناسان، نیروی انسانی و تجربیاتی که در سال‌های طولانی اندوخته، اقداماتی را انجام داده تا بخشی از این زیان جبران شود. در این راستا می‌توان به انجام زودرس تعمیر تجهیزات با هدف بالا بردن آماده‌به‌کاری آنها در زمان رفع محدودیت برق، استقرار نظام مدیریت و پایش انرژی با هدف استفاده حداکثری از برق تخصیص‌داده‌شده و تولید محصولات با ارزش فروش بیشتر برای جبران گوشه‌ای از بودجه ازدست‌رفته اشاره کرد. توجه به بازارهای صادراتی پس از پاسخگویی به تقاضای داخلی و ارزآوری برای کشور در زمان تحریم‌های ظالمانه، انجام پروژه‌های در دست که نیاز به توقف تجهیزات برای افزایش کیفیت و ظرفیت تولید در آینده دارد، شروع به اجرای پروژه بزرگ نیروگاه برق در داخل شرکت و کاهش ریسک تامین انرژی در سال‌های آینده بخش دیگری از اقدامات این شرکت است.
