هر روز شعبه‌های جدیدی از این فروشگاه‌ها در شهرهای مختلف کشور و گوشه‌‌ و کنار پایتخت گشایش می‌‌یابد و کمتر شهروندی را می‌توان یافت که دست‌‌کم یک‌بار خرید از این مراکز را تجربه ‌‌نکرده باشد. نکته خاصی که درباره این فروشگاه‌ها می‌توان گفت و شاید فقط مختص به ایران باشد، این است که به‌‌نظر می‌‌رسد به دلایل اجتماعی، اقتصادی و البته فرهنگی، استفاده از خدمات این فروشگاه‌ها تنها برای رفع نیاز صورت نمی‌گیرد، بلکه مزیتی اجتماعی تلقی می‌شود و دست‌‌کم برخی از مردم به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ آن تفاخر می‌کنند.

 فروشگاه‌های‌‌ زنجیره‌‌ای مجموعه فروشگاه‌های دارای مدیریت واحد هستند که در سطح یک شهر، کشور یا چندین کشور پراکنده‌‌اند. این فروشگاه‌ها از عنوان تجاری یکسانی استفاده و معمولا محصولات مشابه یا تقریبا مشابهی ارائه می‌کنند. در ایران نخستین فروشگاه زنجیره‌‌ای را برادران اخوان‌‌کاشانی با نام فروشگاه زنجیره‌‌ای «بزرگ ایران» در سال ۱۳۴۰ تاسیس و ۸ سال بعد محمود خیامی و برادرش فروشگاه زنجیره‌‌ای کورش را راه‌‌اندازی کردند. از آن زمان تا امروز فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای زیادی در ایران به ثبت رسیده و هر روز نیز بر تعداد و انواع این فروشگاه‌ها افزوده می‌شود.

   تک‌‌فروش‌ها و همه‌‌چیز‌فروش‌ها

پیدایش فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای مبتنی بر ارائه و فروش کالایی خاص نبوده اما فروشگاه‌های تک‌‌کالایی از سابقه دیرینه‌‌تری برخوردارند. سال‌هاست شعبه‌هایی از برندهای بزرگ، پوشاک و کیف ‌‌وکفش گرفته تا غذا، نه‌‌تنها در کشور مبدأ، بلکه در گوشه‌‌ و کنار دنیا گشوده شده و برند خود را به نامی بین‌المللی تبدیل کرده‌‌اند. ایجاد هایپرمارکت‌‌ها یا سوپرمارکت‌‌های غول‌‌پیکر البته بعدها انجام شد و پاسخی بود به نیازی که با توسعه شهرها و جوامع ایجاد شد. فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای چندکالایی به مردم اجازه می‌‌داد بدون نیاز به جابه‌‌جایی و صرف وقت زیاد، بیشتر مایحتاج خود را از یک فروشگاه تامین کنند.

در ایران، گرچه از هردو نوع فروشگاه‌‌ نمونه‌هایی در کشور داریم اما ناگفته پیداست، گروه دوم، از محبوبیت و معروفیت بیشتری در میان مردم عادی برخوردارند.

به‌‌نظر می‌‌رسد تنوع کالا و بهره‌‌وری بیشتر زمانی و مکانی را بتوان عمده مزیت زنجیره‌‌ای‌‌ها دانست که در کنار دلایل اجتماعی و فرهنگی توانسته موفقیت خوبی هم برای این مراکز رقم‌‌‌‌‌‌ بزند. اما با این حال توسعه فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای منتقدانی هم داشته است؛ منتقدانی که معتقدند فروشگاه‌های بزرگ با فرستادن شاخه‌ها و شعب متعدد خود به خیابان‌‌ها و کوچه‌های شهر، اختاپوس‌‌وار، در حال بلعیدن کسب‌‌وکارهای کوچک هستند.

   سهم اندک زنجیره‌‌ای‌‌ها از نظام توزیع

تاثیر بر کسب‌‌و‌‌کار فروشگاه‌های کوچک و جذب مشتریان خرده‌‌فروشی‌‌ها، مهم‌ترین ایرادی است که از سوی کارشناسان بازار و اصناف خرد، به گسترش فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای وارد شده است. اما مسوولان این صنف این ایراد را وارد نمی‌‌دانند.

نایب‌‌رئیس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای کشور در گفت‌وگویی می‌گوید: طبیعتا در زمان کرونا به‌‌دلیل اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای پروتکل‌‌های بهداشتی را به‌‌خوبی مراعات می‌کردند، مردم ترجیح می‌‌دادند از این فروشگاه‌ها خرید کنند و همین باعث شد حجم خرید از این مراکز نسبت به‌‌مدت مشابه سال قبل ۸۰تا۹۰درصد افزایش داشته باشد، اما در مجموع فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای در مقایسه با نظام سنتی عرضه و خرده‌‌فروشی‌‌ها سهم اندکی از بازار دارند.   منصور عالی‌‌پور می‌‌افزاید: طبق برآوردهای انجام‌‌شده، سهم فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای از بازار توزیع و فروش کالا بین ۱۰تا ۱۲درصد است، اما در ماه‌هایی که از آغاز شیوع کرونا در کشور می‌‌گذرد، به‌‌دلیل استقبال مردم از خرید مجازی و امکاناتی که فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای از لحاظ تامین کالا و دریافت سفارش به‌‌صورت آنلاین داشتند، این سهم تا حدودی افزایش یافت. با این حال این افزایش تنها بین ۲تا ۳درصد بود و در نهایت سهم فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای از بازار در این ایام به ۱۵درصد رسید.

 این کارشناس و فعال صنفی معتقد است: سهم ۸۵درصدی خرده‌‌فروشی‌‌ها از بازار توزیع و فروش کالا موید این است که فروشگاه‌های بزرگ، کسب‌‌و‌‌کارهای خرد را مختل نکرده‌‌اند، کمااینکه امروز در تمام مناطقی که فروشگاه‌های بزرگ راه‌‌اندازی‌‌‌‌ شده‌‌اند، سوپرمارکت‌‌ها و واحدهای دیگر خرده‌‌فروشی در حال فعالیت هستند. نایب‌‌رئیس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای به موضوع «فرانچایز» یا اعطای نمایندگی نیز اشاره می‌کند که بر اساس آن فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای با اعطای نمایندگی به بنگاه‌های صنفی حمایت‌‌های لازم را از کسبه خرد خواهند داشت.

   قیمت‌‌گذاری در فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای

فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای هراز‌‌گاهی حراج‌‌هایی برگزار می‌کنند و تخفیفات و جوایزی برای خریداران خود قائل می‌شوند که واقعی بودن این حراج‌‌ها و تخفیفات برای بسیاری از خریداران محل سوال است. به کرات شنیده می‌شود که این فروشگاه‌ها کالاها را بالاتر از عرف بازار یا با سودی بسیار بیشتر از سود مجاز قیمت‌‌گذاری می‌کنند در حدی که قیمت کالا حتی در حراج هم بالاتر از قیمت واقعی است.

 نایب‌‌رئیس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای درباره سازوکار قیمت‌‌گذاری روی کالاهای عرضه شده در فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای و حراج‌‌های گاه‌‌وبی‌‌گاه این فروشگاه‌ها می‌گوید: اتحادیه در زمینه قیمت‌‌گذاری دخالتی ندارد، تعیین قیمت کالاها با تولیدکنندگان است و فروشگاه‌ها می‌توانند با سود مجاز کالاها را ارائه کنند، اما نظارت بر قیمت کالاها در فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای بر عهده سازمان حمایت است. کالاهایی که مشمول نرخ دولتی هستند، قیمت تعزیراتی دارند و در سایر کالاها سازمان حمایت نظارت بر قیمت‌‌های فروش را بر عهده دارد.

 

اخبار مرتبط