در بررسی فناوری دفترکل توزیع شده مطرح شد
کاربردهای فراتر از رمزارز در تکنولوژی بلاک‌چین
فناوری بلاک‌چین یا همان دفتر کل توزیع شده چیست و چه مزایایی دارد؟
در ابتدا برای توضیح تکنولوژی بلاک‌چین لازم است به سه فناوری مهم اشاره کرد که زمینه‌ساز و پیش نیازی برای شکل‌گیری آن بوده‌اند؛ اولین مورد، رویکردی در نرم‌افزارها به نام «متن باز» بود که با توجه به عملکرد آن، امکان صحت‌سنجی نرم‌افزار توسط کاربران وجود داشته که لزوم اعتماد کامل به یک شرکت تولید‌کننده نرم‌افزار را از بین می‌برد. تکنولوژی دوم سامانه‌های نظیر به نظیر است که با پلت‌فرم‌های مخصوص به خود شروع به کار کردند. این سامانه‌ها در ابتدا برای به اشتراک‌گذاری موسیقی شکل گرفتند، طبق کارکرد این فناوری، نیازی به دانلود فایل موسیقی از یک سرور مشخص نبود، بلکه افراد می‌توانستند فایل‌های خود را به طور مستقیم و بدون کمک سرور با یکدیگر به اشتراک بگذارند. سومین فناوری مهم پیش از بلاک‌چین، توسعه الگوریتم‌های رمزنگاری و به ویژه رمزنگاری‌های نامتقارن بود که به کمک آن کاربران می‌توانستند در فضایی که نیاز به اعتماد به یک شرکت نرم‌افزاری و سرور نیست از حفظ و امنیت داده‌های خود اطمینان حاصل کنند. این سه رویداد به عنوان سه پیش نیاز فناوری بلاک‌چین قلمداد می‌شوند. در راستای استفاده از این سه فناوری مهم، یک بانک اطلاعاتی غیرمتمرکز ایجاد شد که برای اعتماد به داده‌های ثبت شده در آن نیازی به اعتماد کردن به نویسنده، ارائه‌دهنده یا توسعه‌دهنده نرم‌افزار وجود نداشت. نخستین کاربرد برای فناوری دفتر کل توزیع شده، استفاده از این فناوری در حوزه ثبت تراکنش رمزارزهایی مانند اتریوم و بیت کوین بود. این فناوری کاربرد‌ها و مزایای بسیاری دارد که رمزارزها تنها به عنوان یکی از محصول آن تلقی می‌شود. تشریح برخی کاربردهای اصلی بلاک‌چین در بررسی وضعیت این تکنولوژی امری بااهمیت است. به طور کلی در شبکه‌های مبتنی بر دفتر کل توزیع شده دو نگاه بر مساله قانونمندی وجود دارد که یکی تحت نگاه تمامیت خواهی مطرح شده است. در این نگاه تاکید بر عدم تمرکز و وابستگی به نهاد حاکمیتی، عدم احراز هویت و همچنین عدم پایبندی به قانون وجود دارد.در نگاه دیگر این فناوری به شکل یک ابزار تلقی می‌شود که مسائل قانونی و حاکمیتی رابه رسمیت می‌شناسد و بسیاری از کاربردهایی که در این فناوری شکل می‌گیرد می‌تواند مبتنی بر این نگاه باشد. اگر بخواهیم از نگاه نوع تمامیت خواه مثال بزنیم بیت کوین و اتریوم نمونه ای از این نگاه بوده و نگاه نوع دوم رمز ارزی مثل ریپل را شامل می‌شود.
این فناوری می‌تواند چه اثری بر بازارهای مالی داشته باشد ؟
درحال حاضراغلب بازارهای مالی سلسله مراتبی دارند، زمانی که یک برگ سهم معامله می‌شود تراکنش مربوط به آن در بانک اطلاعات کارگزاری‌ها، سازمان بورس، سپرده‌گذاری مرکزی و بانک مربوطه به طور سلسله مراتبی ثبت می‌شود. این در حالی است که اکسنچر (Accenture) یکی از مراکز پژوهشی معتبر جهانی، طی پژوهشی پیش‌بینی کرد که تا سال ۲۰۲۵ ساختار و تبادلات بین بازیگران اصلی بازارهای مالی، مبتنی بر فناوری بلاک‌چین یا دفتر کل توزیع شده خواهد بود و ذی‌نفعان با اجماع حاصل شده، اطلاعات تراکنش را که مورد توافق همه ذی نفعان است تنها یک بار و در دفتر کل توزیع شده ثبت می‌کنند. در این صورت موضوعی به نام مغایرت و مغایرت‌گیری معنا نخواهد داشت. همچنین این ثبت مشترک باعث افزایش سرعت انجام تراکنش‌ها، افزایش شفافیت برای نهاد‌های ناظر و سهولت استفاده برای عموم مردم خواهد بود. در همین گزارش اکسنچر پیش‌بینی کرده است که فناوری بلاک‌چین در حد فاصل سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ دارای رشد مطلوب و کاربردهای بسیار در جهان خواهد بود. طبق این گزارش در سال ۲۰۲۵ فناوری بلاک‌چین به اوج بلوغ خود رسیده و ۱۰درصد از GDP جهان بر این فناوری ثبت و تبادل می‌شود که عدد چشمگیری است. تاثیر این فناوری بر بازارهای مالی جهان، تغییر ساختار ثبت، انتقال و تبادل تراکنش از مدل متمرکز به غیرمتمرکز است که فراتر از اثری است که در حال حاضر به واسطه رمز ارزها در بازار شاهد هستیم.
در ایران چه اقدام‌هایی در راستای این پیشرفت انجام شده است؟
در این خصوص می‌توان به فعالیت‌های گسترده فعالان بلاک‌چین در حوزه‌های آموزشی و شکل گیری مراکز تبادل رمز ارز اشاره کرد. اما از اقدام‌های مطلوب در این حوزه می‌توان به شکل‌گیری شبکه ققنوس اشاره کرد.
قبل از شکل گیری ققنوس هر یک از بانک‌هایی که در حال حاضر عضو این شبکه هستند، پروژه‌های بلاک‌چینی در جریان داشتند، تیم‌های مختلف این بانک‌ها در موسسات مربوطه خود و شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها مشغول کار و فعالیت در این پروژه‌ها بودند، اما ایجاد یک شبکه بلاک‌چین و عدم یک ذی‌نفع واحد در این حوزه امری قابل توجه بود. از همین رو با به هم پیوستن پنج بازیگر اصلی، کنسرسیوم ققنوس شکل گرفت که متشکل از شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌های ملی، ملت، پاسارگاد و پارسیان در کنار شرکت توسن بود. کار روی بلاک‌چین را با هدف توسعه کاربردهای حوزه بانکداری آغاز کردند.
در تاسیس این شبکه، نخست نیازهای مجموعه بانک‌ها بررسی شده و پس از اولویت‌بندی هفت مورد به عنوان اصلی ترین آنها انتخاب شد، سپس وارد فاز انتخاب فناوری شدیم. نتیجه این تلاش‌ها انتخاب یکی از پروژه‌های اوپن سورس (open source) جهان تحت عنوان استلار (stellar) برای زیرساخت اولیه شبکه ققنوس بود. سپس با توجه به نیازها و قوانین کشور بخش‌های زیادی از کد منبع اولیه (source code) این شبکه را بومی‌سازی کردیم و حدود ۲۰ تا ۳۰درصد از آن را تغییر دادیم و در حال حاضر به دستاوردی تحت عنوان هسته شبکه ققنوس رسیده ایم. بعد از آن شبکه تست ققنوس راه اندازی شد که تست‌های مختلف از جمله تست امنیت، نفوذ و استرس روی این شبکه انجام شد و بعد از انجام تست‌ها وارد فاز راه‌اندازی شبکه اصلی ققنوس شدیم. در هر شبکه بلاک‌چینی باید تمام الزامات فنی، حقوقی و کسب و کاری شبکه مورد نظر در یک مستند تحت عنوان سپیده‌نامه تنظیم و منتشر شود که شبکه ققنوس هم از رعایت این قاعده مستثنا نبوده و سپیدنامه توکن (token) پیمان تنظیم و منتشر شد. بعد از راه‌اندازی شبکه ققنوس، موسسات دیگری مانند بانک تجارت و موسسه نور هم به جمع میزبان‌های شبکه ققنوس پیوستند و بانک آینده، مجموعه سنحاب به عنوان بازوی فناوری اطلاعات بیمه مرکزی، شرکت کارگزاری کیان و صندوق کارآفرینی امید هم به زودی به جمع میزبان‌های ققنوس خواهند پیوست. اقدامات انجام شده در ققنوس به دو گروه فعالیت‌هایی در حوزه صدور گواهی‌های دیجیتال یا توکن و گروه دیگر در خصوص کاربردهای شبکه بر بستر بلاک‌چین شکل گرفته است، در زمینه رمز ارزها می‌توان به توکن‌هایی اشاره کرد که به پشتوانه دارایی‌های فیزیکی مانند الماس یا سهام‌های تعاونی منتشر شده اشاره کرد. همچنین از دیگر خدمات ققنوس، سکوی برگزاری انتخابات امن آرامش که در حال حاضر بزرگ‌ترین سکوی برگزاری انتخابات الکترونیک در کشور است و تا به حال انتخابات سازمان‌های بزرگی از جمله سازمان نظام مهندسی کشور و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور در آن به وقوع پیوسته است. همچنین در ققنوس سکوی تامین مالی جمعی وجود دارد که نخستین سکوی مبتنی بر بلاک‌چین است و توانست از سازمان بورس مجوز خود را دریافت کند.
سکوی بعدی که موفق به اخذ تاییدیه از کارگروه محیط آزمون وزارت اقتصاد شد، سکوی انتشار برات دیجیتال ققنوس است که کاربران می‌توانند برات، سفته و اسناد تجاری خود را دربستر این سکو ثبت و تبادل کنند و در نهایت ایجاد کیف الکترونیک پول شبکه ققنوس که با همکاری بانک ملی بر بستر این شبکه شکل گرفت و خدمات کیف الکترونیک پول و ریال دیجیتال را در اختیار کاربران این شبکه قرار می‌دهد که از جمله خدمات مطلوب ققنوس بوده است.
