کارشناس اقتصاد گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد

صنعت گردشگری؛ حلقه مفقوده توسعه کشور

سجاد صفری: ایران از جاذبه‌های دیدنی و طبیعی بسیاری برخوردار است که این موضوع می‌تواند باعث جذب گردشگران خارجی به کشور شود، ولی متاسفانه، تاکنون، توجه ویژه‌ای به صنعت گردشگری نشده است. اگر مسوولان دولتی، نگاه ویژه‌ای به صنعت گردشگری داشته باشند این صنعت، قادر خواهد بود بسترهای لازم را برای توسعه کشور فراهم کند.

یک استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» در پاسخ به این پرسش که گردشگری چه تاثیری در پیشرفت اقتصادی کشورها دارد؟ گفت: افزایش تعداد مقاصد گردشگری در سراسر جهان با ایجاد اشتغال و شرکت‌ها، درآمدهای صادراتی و توسعه زیرساختی، به عامل کلیدی در پیشرفت اجتماعی – اقتصادی تبدیل شده است.

دکترمجید ابوالفتحی اظهار کرد: گردشگری طی 6 دهه گذشته، توسعه و تنوع را تجربه کرده و یکی از بزرگ‌ترین و سریع‌ترین بخش‌های اقتصادی جهان است.

وی تصریح کرد: به‌رغم شوک‌های گاه و بی‌گاه، گردشگری در طول زمان، رشد بی‌وقفه‌ای داشته است که نشان از نیرومندی و توان ارتجاعی و بازیابی این بخش اقتصادی دارد.

این کارشناس اقتصاد گردشگری افزود:  در سال 2019 در مجموع 5/ 1 میلیارد سفر بین المللی با رشد 4 درصدی در مقایسه با سال 2018 انجام گرفته که به طور مستقیم و غیرمستقیم حدود 9170میلیارد دلار درآمدزایی برای کشورهای جهان خلق کرده که این میزان، معادل 4/ 10درصد کل تولید ناخالص جهان در سال 2019 است.

ابوالفتحی در ادامه بیان کرد: از طرفی این تعداد گردشگر، 334 میلیون شغل ایجاد کرده‌اند که از هر 10 شغل یک شغل را شامل می‌شود؛ این موضوع، زمانی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود که متوجه شویم از هر چهار شغل جدیدی که در حال حاضر، ایجاد می‌شود یک شغل به این صنعت اختصاص دارد.

 توجه به گردشگری می‌تواند پیشران اقتصاد باشد

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که صنعت گردشگری در ایران چه شرایطی دارد و نقش آن در اقتصاد کشور چگونه است، گفت: ایران با حدود 8 میلیارد و 800 هزار گردشگر در سال 1398 درآمدی معادل 12میلیارد دلار به‌طور مستقیم در گردشگری ایجاد کرده که 5/ 2درصد از تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود.

ابوالفتحی اظهار کرد: اگر کل سهم سفر و گردشگری را در  سال 98 در نظر بگیریم این رقم به 8/ 41 میلیارد دلار و سهم 9/ 7درصدی از تولید ناخالص ملی را در بر می‌گیرد.

وی افزود: در همین سال، تعداد افراد شاغل در گردشگری به طور مستقیم 620 هزار نفر معادل 4/ 2درصد از کل اشتغال کشور بوده و کل مشاغل ایجاد شده توسط این بخش، یک میلیون و 852 هزار شغل، معادل 4/ 7درصد از کل اشتغال کشور است.

این کارشناس اقتصاد گردشگری بیان کرد: آمار و ارقام فوق و شدت روند توسعه سفر و گردشگری در دنیا و ایران، نشان‌دهنده تاثیر اساسی این بخش در اقتصاد است؛ به صورتی که امروزه برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری به یکی از مهم‌ترین برنامه‌های زیربنایی برای توسعه اقتصادی، اشتغال و درآمدزایی و توزیع متعادل این درآمد در عرصه بین‌المللی به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده است.

ابوالفتحی گفت: با توجه به شرایط کنونی اقتصادی کشور، توجه به صنعت گردشگری، توسط دولت و حاکمیت به عنوان یکی از پیشرانه‌های اصلی اقتصاد کشور، می‌تواند ضمن خروج کشور از بحران اقتصادی، معضل بیکاری و معیشت خانوار ایرانی را حل کند و محرک سایر بخش‌های اقتصادی مانند صنعت، کشاورزی و خدمات کشور شود.

وی افزود: با توجه به سند چشم‌انداز کشور و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و تاکید مقام معظم رهبری به اقتصاد درون‌زا، برون‌نگر و مردمی، توجه دولت به صنعت گردشگری دور از انتظار نیست؛ چون که گردشگری، به‌عنوان موتور محرکه اقتصادی کشور، عین اقتصاد مردمی‌ و مقاومتی است. ابوالفتحی تصریح کرد: براساس بررسی‌های بین‌المللی، ورود هر 6 گردشگر خارجی می‌تواند یک شغل ایجاد کند و به موازات آن درآمد ارزی معادل 1400 دلار برای کشور داشته باشد.

وی افزود: اگر بر اساس سند چشم‌انداز کشور، مسوولان کشور بتوانند در افق 1404 (20 میلیون گردشگر و 20 میلیارد دلار درآمد) و با خروج از بحران کرونا سالانه 2500 میلیون گردشگر به تعداد گردشگران ورودی کشور، اضافه شود (این اتفاق در سال 97 و 98 امکان پذیر شد و تعداد گردشگران ورودی به کشور از حدود 5 میلیون گردشگر در سال 96 به 9 میلیون در سال 98 رسید) می‌توانیم از این مسیر، ضمن ایجاد حدود 14میلیارد دلار درآمد ارزی، برای حدود یک میلیون و 700 هزار نفر شغل ایجاد کنیم که این علاوه بر وضعیت کنونی درآمد و اشتغال کل در این بخش است.

ابوالفتحی تاکید کرد: این در حالی است که با توسعه همزمان گردشگری داخلی، می‌توان همین تعداد شغل را نیز ایجاد کرد.

وی گفت: اهمیت این موضوع، زمانی دو چندان می‌شود که به توزیع این اشتغال و درآمد در مناطق مختلف کشور به ویژه در مناطق کمتر برخوردار و توسعه یافته کشور، توجه داشته باشیم و به عبارتی دیگر، توزیع مناسب اشتغال و ثروت در تمامی‌ مناطق کشور، صورت بگیرد.

این استاد دانشگاه افزود: ضمن اینکه، نباید از اثرات ثانویه هزینه‌های گردشگران بر اقتصاد ملی (ایجاد ارزش افزوده در نتیجه جریان پولی و شغلی ایجاد شده) نیز غافل بود.

ابوالفتحی تاکید کرد: این روش توسعه، تاثیر چشمگیری بر تخصیص منابع در اقتصاد کشور دارد؛ بنابراین هرچه اقتصاد کشور نازل‌تر باشد این تاثیر بیشتر است.

وی تصریح کرد: برای تحقق‌پذیری این موضوع، می‌توان به یک نمونه یا پایلوت در بخش گردشگری سلامت اشاره داشت و 500هزار نفر گردشگر در این حوزه در سال 98 وارد کشور شده‌اند که حداقل هزینه کرد این نوع گردشگران حدود 2هزار دلار بوده است.

ابوالفتحی اظهار کرد: بنابراین با احتساب 9درصد ارزش افزوده این بخش، حدود 1100میلیارد تومان درآمد برای بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی، ضمن ایجاد 83هزار شغل، حاصل شده است و دولت می‌تواند با برنامه ریزی توسعه و ایجاد معافیت‌ها و مشوق‌ها در این بخش از مالیات جریان مالی صورت گرفته در این بخش هم بهره‌مند شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به نقاط قوت تحقق‌پذیری صنعت گردشگری، بیان کرد: سفر و گردشگری در منطقه خاورمیانه در سال 2019 نسبت به سال 2018 رشد 8 درصدی  داشته است که با ورود 60 میلیون گردشگر بین‌المللی به این منطقه، محقق شده است.

ابوالفتحی، تصریح کرد: براساس پیش‌بینی شورای جهانی سفر و گردشگری، منطقه آسیا و خاورمیانه، بزرگ‌ترین مقصد جهانی گردشگری و سفر است و این رشد همچنان ادامه دارد. وی افزود: ایران در معیار رقابت‌پذیری قیمت‌ها که توسط مجمع جهانی اقتصاد منتشر شده است در میان 140 کشور، در رتبه اول قرار دارد؛ پایین بودن هزینه سفر به ایران از مهم‌ترین شرایط سفر و گردشگری است.

ابوالفتحی بیان کرد: امکان افزایش سهم بازار ایران از گردشگران گردشگری حلال (156میلیون نفر) در جهان وجود دارد و در حال حاضر، سهم ایران از میزان گردشگری حلال در جهان 8/ 3درصد است.

وی اظهار کرد: اسلامی ‌بودن ایران، می‌تواند باعث افزایش سهم کشور از بازار حدود 2 میلیارد نفری مسلمانان جهان باشد.

 سرمایه‌گذاری ناچیز برای جذب گردشگران خارجی 

این کارشناس اقتصاد گردشگری در پاسخ به این پرسش که برای ایجاد گردشگری کشورهای اسلامی ‌و محور مقاومت و برای جذب گردشگران چه پیشنهادی دارید؟ گفت: استقرار حساب‌های اقماری برای محاسبه سهم گردشگری در اقتصاد ملی و تخصیص سهم گردشگری از درآمد می‌تواند  باعث جذب گردشگران به کشور شود.

ابوالفتحی اظهار کرد: در حوزه نفت هر بشکه نفت که به فروش می‌رسد بخشی از درآمد آن، برای توسعه، نگهداری و اکتشاف سرمایه‌گذاری می‌شود؛ در حوزه گردشگری هم می‌تواند بخشی از درآمد حاصل از آن، برای بازاریابی و جذب گردشگران جدید سرمایه‌گذاری شود.

وی افزود: برای مثال، هر بشکه نفت که به قیمت 50 دلار به فروش می‌رسد حدود 10‌دلار برای استخراج آن، هزینه می‌شود در حالی که در حال حاضر، هر گردشگر که به طور میانگین 1400 دلار ارزآوری برای کشور دارد، کمتر از 3 سنت در حوزه بازاریابی برای جذب آن، سرمایه‌گذاری می‌شود.

این استاد دانشگاه، بیان کرد: متنوع‌سازی محصولات گردشگری با توجه به بازارهای هدف به ویژه برای کشورهای مسلمان و همسایه (سلامت، معنوی، روستایی و عشایری، طبیعت گردی و...) با تاکید بر برندسازی مناطق مختلف کشور، بهبود محیط کسب و کار برای کوتاه کردن فرآیند سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، گسترش بازارهای هدف در تعامل با کشورهای گردشگر، به‌عنوان فرصت عمده، افزایش بهره‌وری از وضع موجود، توسعه گردشگری داخلی با رویکرد همگانی سفر، می‌تواند به جذب گردشگران برای ورود به کشور کمک کند.

ابوالفتحی افزود: همچنین، متناسب‌سازی رویدادهای ملی و بین‌المللی کشور با تقویم گردشگری برای ایجاد ارزش افزوده و افزایش بهره‌برداری از رویدادهای مختلف کشور با تاکید بر ظرفیت‌های مناطق مختلف کشور، ایجاد رقابت بین شهرها و استان‌های کشور از منظر گردشگری برای برندسازی منطقه‌ای و جذب منابع سایر دستگاه‌ها، تمهیدات لازم برای صدور روادید با اولویت کشورهای هدف گردشگری می‌تواند نقش موثری در جذب گردشگران به کشور داشته باشد.

وی در پایان، گفت: البته شروط و قیودی برای تحقق‌پذیری محورهای گفته شده در قالب برنامه‌های عملیاتی (اکشن پلن) انکارناپذیر است.