نایب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان مواد معدنی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید کرد
احیای معادن کوچک مقیاس؛ راه جبران عقب‌ماندگی اکتشافات
در این مسیر تنها راه مطمئن و تضمین‌شده در خصوص اکتشاف ذخایر جدید و جبران عقب‌افتادگی از برنامه‌های اکتشافی در کشور برای جبران کمبود مواد اولیه در زنجیره ارزش فولاد، راه‌اندازی معادن کوچک‌مقیاس است.
این در حالی است که ایران تنها 12 معدن بزرگ مقیاس دارد و اقتصاد این معادن بیشتر مورد توجه دولتمردان و مسوولان قرار گرفته است. در حوزه اکتشاف با رده‌بندی معادن به دسته‌های بزرگ مقیاس و کوچک مقیاس هریک ملزومات سرمایه‌گذاری مخصوص به خود را می‌طلبد.
در همین راستا نایب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان مواد معدنی معتقد است: بسیاری از معادن کوچک مقیاس در بحث سرمایه‌گذاری‌های اولیه پیشرو بوده و در برخی موارد به دلایلی نظیر عدم امکان فروش محصول نهایی با قیمت مناسب و ممنوعیت در انجام صادرات غیرفعال یا تعطیل مانده‌اند. به گفته سجاد غرقی بدیهی است که زنجیره معدنکاری مراحل متعددی دارد که با مطالعات زمین‌شناسی عمومی و ساختمانی آغاز و پس از شناسایی، پی‌جویی، اکتشافات عمومی و تفصیلی، مطالعات پیش امکان‌سنجی و امکان‌سنجی، شناسایی پتانسیل‌های معدنی به ارزیابی فنی و اقتصادی و در نهایت به استخراج و استحصال محصول نهایی ختم می‌شود.
آنچه مسلم است بخش‌های اولیه فرآیند یادشده به طور معمول که با ریسک و عدم قطعیت بالایی همراه است در اکثر معادن با سایز کوچک به انجام رسیده و این نکته سبب شده تا معادن کوچک مقیاس در زمینه اشتغال‌زایی و توسعه چند گام نسبت به معادن بزرگ‌مقیاس جلوتر باشند. در کشورهای معدنی جهان، مراحل بررسی‌های زمین‌شناسی و انجام اکتشافات عمومی توسط دولت‌ها انجام می‌شود. سپس سایر بخش‌های زنجیره، به دلیل کاهش ریسک و افزایش قابلیت اطمینان، با مشارکت بخش‌خصوصی انجام می‌شود، اما در کشور ما چنین دیدگاهی بر بخش زیربنایی معدن و معدنکاری حاکم نیست.
وی در ادامه ضمن اشاره به یکی از مدل‌های اکتشاف معدنی خاطرنشان کرد: در میان چند مدل اکتشافی، اکتشافات پایه یکی از آنها است. این مدل از اکتشاف در کشور ما توسط سازمان زمین‌شناسی، سازمان انرژی اتمی و وزارت نفت انجام شده و اولین کاری که باید در این زمینه انجام شود قرار دادن این بررسی‌ها در اختیار عموم است که هنوز این اتفاق نیفتاده است.
غرقی معتقد است: در حال حاضر اکتشافات در کشور به صورت پهنه‌ای انجام می‌شود و انجام این سبک از اکتشاف به دلایل ریسک و هزینه‌های بسیار بالا دارای عدم قطعیت است.
وی در این باره توضیح داد: در این میان سرمایه‌گذاران به واسطه سرمایه‌گذاری سنگینی که پهنه‌ها نیاز دارند ممکن است از شناسایی ذخایر متوسط و کوچک چشم‌پوشی کنند و به طور کلی نقاط امیدبخش فقط به نقاطی که پتانسیل ذخایر بزرگ دارند محدود شود.
به اعتقاد غرقی این سرمایه‌گذاران در این مدل اقتصادی به سمت ذخیره‌های بزرگ می‌روند که در نهایت نیز از ریسک بالا برای سرمایه‌گذاری برخوردار هستند.
وی با اشاره به این مطلب که در آمارها بیش از 10 هزار معدن کوچک مقیاس وجود دارد تصریح کرد: مراحل پی‌جویی اولیه آنها، اکتشافات اولیه و تفصیلی بسیاری از آنها انجام شده به طوری که آماده‌سازی‌های اولیه مثل راه و واحد‌های کانه‌آرایی جملگی به مرحله بهره‌برداری رسیده است و از این میزان تقریبا 50درصد با تعطیلی مواجه هستند با این تفاوت که آنها چند قدم از اکتشاف را جلو رفته و در انتظار احیا و بازگشت به مدار هستند.
وی بر این باور است: اگر معادن کوچک‌مقیاس به مدار بازگردند و بر نقاطی که ذخیره قطعی دارند تمرکز کنند، امکان احیای آنها دوچندان می‌شود.
نایب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان موادمعدنی لازمه بروز این سرمایه‌گذاری‌ها را وابسته به مکانیزم بازار و وضعیت آن دانست.
وی درخصوص اینکه اگر توجه صرفا معطوف به پهنه‌های بزرگ باشد حداقل 10 تا 15 سال برای بهره‌برداری از آن زمان نیاز است یادآور شد: اگر پهنه‌ای با وسعت 600 کیلومتر مربع در اختیار مجموعه‌ای قرار گیرد اولین گام بررسی نقشه معدن سپس ژئوفیزیک هوایی و انتخاب نقاط امیدبخش به کمک پروفیل‌های بسته‌تر و در ادامه انجام عملیات مگنتومتری و آی‌پی‌آی است. غرقی ادامه داد: در این مرحله اگر به حفاری عمیق اقدام کرده و به نقاط امیدبخش دست یابد پس از آن شروع به حفاری خواهد کرد.
البته این آماده‌سازی و بعد از آن بهره‌برداری از پهنه برای مدل سرمایه‌گذاری روی ذخایر بزرگ است که بسیار زمان‌بر بوده و این پروسه احتمالا از زمان اکتشافات پهنه تا زمانی که تبدیل به ذخیره‌ای قابل توجه شود به حداقل 10 تا 15 سال زمان نیاز دارد.
وی با اشاره به این مطلب که معادن کوچک‌مقیاس در مقایسه با معدن بزرگ مقیاس در عین حال که اشتغال‌زایی بالاتری به همراه دارند زودبازده‌تر هستند، افزود: این به آن معنا است که معادن کوچک مقیاس از ذخایر قطعی شده برخوردارند، ولی متمرکز نیستند. اغلب آنها یا ذخایر کوچکی هستند یا بیرون‌زدگی از یکسری ذخایر بزرگ هستند که در مناطق مختلف و در فواصل کوچک جای دارند که اغلب احتمال وجود ذخیره بزرگ در آن مناطق وجود دارد که انگار در معادن کوچک انبوهی از درختان در جنگل دیده نمی‌شود.
نایب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی با تاکید بر اینکه مسیر اقتصادی منطقی برای افزایش ذخایر کشور از طریق اکتشافات و تقویت معادن کوچک مقیاس است تصریح کرد: اگر این معادن کوچک مقیاس به مدار تولید برگردند و اقتصادی شوند احتمال اینکه ذخایر قطعی شده آنها نشانی از ذخایر بزرگ باشند بسیار وجود دارد در این صورت قابلیت سرمایه‌گذاری و تبدیل شدن به ذخایر بزرگ را دارند. این در حالی است که تمرکز که از طریق اکتشاف پهنه‌ها انجام می‌شود آنقدر اثربخش نیست.
وی افزود: با این تفاسیر برای سرعت بخشیدن به توسعه عملیات اکتشاف در سطح کشور مسیر سرمایه‌گذاری بر معادن کوچک مقیاس برای دستیابی به ذخایر جدید بسیار منطقی‌تر است.
غرقی در نهایت گفت: تمام سیاستگذاری‌های صورت گرفته از قانون معادن گرفته تا بحث‌های محیط‌زیستی، منابع طبیعی و نگاهی که بر زنجیره آهن و فولاد با واژه خام‌فروشی سایه انداخته است جملگی علیه توسعه معادن است. بنابراین ساده‌ترین، پرسودترین و منطقی‌ترین مسیر برای اجرای طرح‌های اکتشافی احیای معادن کوچک مقیاس است.
