شناسنامه فنی ساختمان؛ یک تیر و چند نشان

 کارشناسان معتقدند در شرایطی که کوچک‌ترین دستگاه‌های الکترونیک دارای شناسنامه و راهنما برای کاربران هستند، صدور شناسنامه برای ساختمان که محصول پس‌انداز یک‌عمر و بزرگ‌ترین ثروت اغلب مردم به شمار می‌رود، امری ضروری است. به‌کرات دیده می‌شود که به دلیل نبود یک نقشه از تاسیسات ساختمان، مالکان و استادکاران برای تعمیرات، صرفا بر اساس گمانه‌زنی اقدام به کندن بخش‌های مختلف ساختمان می‌کنند یا در مواقعی که خانواده‌ها بعد از سال‌ها پس‌انداز قصد خرید آپارتمان موردنظرشان را دارند، بدون اطلاع از سازه ساختمان، صرفا رنگ و نمای ظاهری را مورد توجه قرار می‌دهند. بسیاری از سازندگان هم که عمدتا فاقد تحصیلات دانشگاهی هستند، از این وضعیت نهایت استفاده را می‌برند و با صرف هزینه‌هایی در نمای ساختمان، ظاهری دل‌فریب را برای خریدار به تصویر می‌کشند. آن‌قدر موضوع کیفیت به حاشیه رانده‌شده که در خریدوفروش ساختمان‌های نوساز، صرفا منطقه ساختمان موردنظر مبنای قیمت‌گذاری قرار می‌گیرد.

 چرا ساختمان‌های قدیمی باکیفیت بودند؟!

رضا دیانتی‌زاده، مدیرعامل شرکت «عرش پایه برنا» به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: سرمایه‌ای شدن مسکن یکی از مهم‌ترین عللی است که به‌رغم وجود فناوری‌های نوین، باعث افت کیفیت ساخت‌وسازها شده است؛ اگر امروز ساختمان‌هایی می‌بینیم که باگذشت صدها سال از عمرشان هنوز پابرجا هستند، به خاطر غلبه نگاه کیفی و فنی در ساخت‌وساز بوده است و این در حالی است که امروز سازنده‌ها به دنبال کاهش هزینه‌ها برای سودآوری بیشتر هستند. موضوع مهم دیگر که ارتقای کیفیت و ماندگاری برخی از آثار گذشتگان را به همراه داشته، نزدیک بودن اجرا به طراحی بوده است، اما اکنون نقشه‌هایی برای مالکان طراحی می‌شود که در عمل قابل‌اجرا نیست؛ بنابراین سازنده، نقشه را کنار می‌گذارد و بر اساس آنچه خود می‌خواهد می‌سازد و طبیعی است که کم کردن هزینه‌های ساخت برای سودآوری بیشتر مهم‌ترین هدف اغلب سازنده‌هاست.

 چرا شناسنامه فنی ضروری است؟

وی در ادامه به مزیت‌های شناسنامه فنی ساختمان می‌پردازد و می‌افزاید: اجرای صحیح شناسنامه فنی ساختمان به‌عنوان سندی که تمامی فرآیندهای ساخت‌وساز در آن درج ‌شده باشد، نه‌تنها می‌تواند باعث جلوگیری از سلب مسوولیت عوامل دخیل در ساخت‌وساز شود، بلکه حتی بعد تجاری و سودآوری صنعت ساختمان را هم در مسیر درست هدایت می‌کند. به این معنا که چون کیفیت تمامی بخش‌های ساختمان در شناسنامه درج می‌شود، ساختمان باکیفیت، قطعا ارزش بالاتری خواهد داشت و خریداران هم حاضر هستند برای کیفیت، پول بیشتر بپردازند و طبیعی است که ساختمان بی‌کیفیت مشتری نداشته باشد، اما اکنون قیمت ساختمان به نسبت منطقه و محله سنجیده می‌شود.

به گفته وی شهرداری‌ها به‌ویژه در شرایط حاضر که با کمبود درآمد مواجه هستند، بیشتر به سمت جریمه کردن رفته‌اند تا پیشگیری از تخلفات و با توجه به اینکه تخلف برای سازنده صرفه اقتصادی دارد، کماکان شاهد ساختمان‌های بی‌کیفیت و پرداخت جریمه هستیم، درحالی‌که شهرداری‌ها هم می‌توانند با اعمال تخفیفاتی در پروانه ساخت سازندگان، صنعت ساختمان را به این سمت سوق دهند. در مقابل سازمان آتش‌نشانی در سال‌های اخیر سخت‌گیری‌های منطقی برای اجرای مقررات ملی ساختمان داشته که باوجود بالا بردن هزینه‌ها، بسیار ضروری بوده است.

 نقشی که می‌توانست بهتر ایفا شود

دیانتی‌زاده در خصوص  نقش سازمان نظام ‌مهندسی در ارتقای کیفیت ساخت‌وساز می‌گوید: با توجه به پتانسیل‌های بزرگ این سازمان با حدود ۴۰۰ هزار عضو فعال، انتظارات بسیار فراتر از آن چیزی است که شاهدیم، اما درعین‌حال قطعا بر کیفیت ساخت‌وساز به‌ویژه ساختمان‌های بلندمرتبه موثر بوده است، البته بخش اعظم این اتفاق مثبت ناشی از نوع نگاه سازندگان بزرگ به مقوله کیفیت ساخت است. در واقع این سازندگان حتی علاوه بر مهندسان ناظر، با یک شرکت مشاور قرارداد می‌بندند که فرآیند ساخت را نظارت کند. به‌هرحال واقعیت این است که وجود نظام ‌مهندسی اثرات مثبتی به همراه دارد، کما اینکه سازه ساختمان‌های مسکن مهر استان کرمانشاه که توسط نظام ‌مهندسی نظارت‌ شده بود، در زلزله اخیر آسیبی ندیدند، اما در سایر بخش‌هایی که نظام‌مهندسی نقشی نداشت، شاهد ریزش و آسیب بودیم.

 سنجش تخصص مهندسان برای تمدید پروانه اشتغال

مدیرعامل شرکت عرش پایه برنا به مشکلات آموزش مهندسان هم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه فعالیت ما در رابطه با بلوک‌های سبک AAC است، به‌کرات مهندسانی را دیده‌ایم که باوجود سابقه کاری طولانی‌مدت، اطلاعی از الزامات و نحوه اجرای این بلوک‌ها ندارند و به کارفرماها پیشنهاد می‌کنند از بلوک‌های سفالی قدیمی استفاده کنند. حتی در بسیاری موارد از استانداردهایی که به‌روز می‌شوند هم اطلاع ندارند و کماکان ملاکشان همان استاندارد اولیه مصالح ساختمانی است. به نظر من همان‌طور که رانندگان برای تمدید گواهی‌نامه هر ۱۰ سال یک‌بار باید توسط نهاد مسوول توانایی و سلامت موردبررسی قرار بگیرند، مهندسان ناظر هم باید چند سال یک بار در آزمونی برای سنجش میزان دانش و تخصص برای تمدید پروانه اشتغال حضور پیدا کنند، به‌ویژه اینکه برخلاف رانندگی که یک فعالیت ثابت و فاقد خلاقیت به شمار می‌رود، صنعت ساختمان به دلیل ماهیت خصوصی بودن با سرعت بالایی در حال پیشرفت و تغییر است.

مدیرعامل عرش پایه برنا تصریح می‌کند: صنعتی‌سازی به‌ویژه چنانچه با انبوه‌سازی همراه باشد، نه‌تنها هزینه‌ها را افزایش نمی‌دهد، بلکه به دلایلی نظیر کاهش وزن اسکلت ساختمان، تسریع ساخت‌وساز و کاهش هزینه‌های نیروی کار بسیار به‌صرفه خواهد بود و همچنین افزایش کیفیت ساخت، ارتقای ایمنی کارگاه‌ها و کاهش حوادث ناشی از کار و حفاظت از محیط‌زیست با کاهش نخاله‌های ساختمانی را به همراه دارد.