هشدار «ماسک» ایرانی به کرونا
همین اوضاع به هم ریخته باعث به وجود آمدن نرم‌افزارهایی در تلفن‌های هوشمند شده که با ردیابی تماس و شناسایی فرد آلوده به ویروس کرونا به کاربران درباره اشخاصی که اخیرا با آنها در تماس و آلوده به ویروس بوده‌اند، هشدار می‌دهد. همچنین اگر شخصی از آلوده‌شدن خود به ویروس مطلع شود و علائم خود را ثبت کند، اپلیکیشن پیام‌های هشداری را برای فرد ارسال می‌کند و از وی می‌خواهد دستورات بهداشتی را رعایت کند. این فعالیت می‌تواند از مبتلا شدن هزاران نفر و مرگ صدها نفر پیشگیری کند.
«ماسک»، نسخه ایرانی چنین اپلیکیشن‌هایی است. اپلیکشینی که در اوایل اسفند ماه، به وسیله گروهی از متخصصان دانشگاه‌های شریف، امیرکبیر و شهید بهشتی تهیه شد. علی شریفی زارچی، استاد دانشگاه شریف و مدیر پروژه ماسک که این اپ را با قابلیت ردیابی و ثبت تماس بین افراد و همچنین استفاده از فناوری بلوتوث ظرف 14روز ایجاد کرده است، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: ماسک با هدف کمک به شهروندان و نظام سلامت ایران، به منظور آگاه‌سازی مردم، فراهم کردن نقشه ابتلا و پایش بیماری تولید شده تا اطلاعات لازم را به مسوولان و مردم بدهد.
چه کمکی از یک اپلیکیشن، برای کنترل کرونا برمی‌آید؟
برای کنترل کرونا در دنیا، از فناوری ردیابی و ثبت تماس نزدیک بین افراد استفاده شده است. پروژه ماسک، در اولین نسخه اپلیکیشن در کنار فناوری‌های معمول از بلوتوث برای تشخیص نزدیکی بین کاربران استفاده کرد.
مدیر پروژه ماسک در خصوص عملکرد فناوری‌های استفاده شده در این اپلیکیشن می‌گوید: فناوری بلوتوث برای تشخیص مبتلایان در مناطق مختلف، بسیار مفید بود زیرا اگر تست کرونای کسی مثبت می‌شد به سایر نزدیکانی که با آن فرد در تماس بودند هم اطلاع داده می‌شد تا مراقب علائم خود باشند.
شریفی زارچی در ادامه می‌گوید: این اپلیکیشن به افراد اجازه می‌دهد که علائم خود و خانواده را ثبت کنند و قابلیت آن را دارد که ضمن ارزیابی علائم، تشخیص دهد افراد مبتلا هستند یا خیر. ماسک در این زمینه نیز نسبتا خوب عمل کرد و ارزیابی‌های دقیقی ارائه داد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد افرادی که از سوی ماسک بیمار اعلام شده بودند، چند روز بعد از پیام اپلیکیشن، در بیمارستان بستری شده‌اند. پس از این نظر می‌توان گفت اخطارهای ماسک تا حدودی دقیق بود و باعث شد کاربران، وضعیت را جدی بگیرند. همچنین از ابتدای شروع به کار پروژه ماسک، نقشه‌هایی بر اساس دقیق‌ترین اطلاعات دریافتی از وزارت بهداشت به کاربران نمایش داده می‌شد که شامل موقعیت تقریبی محل سکونت افراد مبتلا، درمان شده و فوت شده بود. این نقشه‌ها بر اساس مطالعه خطر و ارزیابی ریسک، روند و وضعیت بیماری در شهرستان‌ها و تعداد موارد بستری به نسبت جمعیت را نشان می‌دهد. براساس آن مناطق به صورت رنگ‌های سبز، سفید، زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب به معنای بی‌خطر یا جایی که افراد به کرونا مبتلا نیستند، سفید یا کم خطر، زرد به معنای متوسط، نارنجی یا پرخطر و قرمز به معنی خیلی پرخطر طراحی شد. هدف این نقشه‌ها، ایجاد آگاهی در کاربران از وجود کرونا در مناطق مختلف و جدیت این بیماری است. تا به حال براساس بازخوردهای کاربران، می‌توان گفت که نقشه‌های ماسک نسبتا موثر واقع شده است.
وی همچنین می‌افزاید: اطلاعات نقشه‌های تیم ماسک، از تجمیع و یکپارچه‌سازی اطلاعات سامانه‌های مختلف وزارت بهداشت از جمله پرتال مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر یا سامانه mcmc (به اختصار مرکز مدیریت مراقبت‌های درمانی) به دست آمده است که با همکاری ارکانی چون خانه‌های بهداشت و جامعه پزشکان و ... به روز می‌شود.
همراهی ستاد ملی مبارزه با کرونا با «ماسک»
در دوران شیوع کرونا و طی 7 ماه اخیر بیش از یک میلیون نفر، این اپلیکیشن را نصب کردند. این مسوول تیم ماسک می‌گوید: هرچند مطالعات اخیر درباره طرح ردیابی و ثبت تماس و ملاقات افراد نشان داده‌اند که این طرح تنها در حالتی موفق خواهد بود که حداقل 60 درصد از مردم برابر 48 میلیون نفر، اپلیکیشنی با این قابلیت را نصب کرده باشند. البته این عدد نه در ایران و نه در هیچ کشور دیگری محقق نشد. بالاترین عدد در استفاده از این فناوری، زیر 40 درصد اعلام شده است. به همین خاطر شاید بتوان گفت آن‌طور که انتظار می‌رفت در بُعد ردیابی و ثبت تماس، موفق نبودیم. با این حال ماسک توانست به واسطه تحلیل اطلاعات تخصصی خود به خوبی همراهی نهادهای تصمیم‌گیر از جمله ستاد ملی مبارزه با کرونا را دریافت کند و امکان انجام رنگ‌بندی شهرستان‌های کشور به منظور اعلام وضعیت آنها را ممکن کند.
تحلیل‌های کاغذی، محدودیت‌های واقعی
ماسک با پایش روند بیماری و استفاده از روش‌های تحلیل علمی، مورد استقبال تعداد زیادی از ارکان کشور قرار گرفت. مدیر و سخنگوی پروژه ماسک در این باره توضیح می‌دهد: تحلیل‌های ما تا جایی پیش رفت که ستاد ملی مبارزه با کرونا، براساس آن هفته به هفته محدودیت‌هایی را اعمال می‌کند. همچنین نمودارهای روند بیماری که توسط وزارت بهداشت ارائه می‌شود را تیم ماسک تدوین می‌کند و تحلیل‌های دانشگاه علوم پزشکی نیز در زمره بررسی‌های این تیم است.
وی اضافه می‌کند: تیم ماسک تاکنون دوشادوش پزشکان و وزارت بهداشت، سعی کرده است در تصمیم‌گیری‌ها به نفع سلامت جمعی، نقش‌آفرینی کند. به طور مثال نامه‌ای که به امضای هزاران پزشک و پرستار درباره تغییر شکل مراسم عزاداری ماه محرم رسید، از سوی تیم ماسک تدوین شده بود. چون ما بر اساس عدد و رقم، وضعیت کشور و روند افزایشی را می‌دانستیم و پیش‌بینی خیز دوم کرونا را بر همین اساس اعلام کردیم. ما همواره سعی داشته‌ایم تحلیل‌هایی که ذهنیت کشور را عوض کند، ارائه کنیم، از جمله اثبات رسیدن به خیز دوم بیماری یا تحلیل وضعیت کودکان و نوجوانان در پاندمی‌کرونا با توجه به بازگشایی مدارس.
جای اطلاعات مردم، امن است!
شیوع کرونا باعث شد بسیاری از سختگیری‌هایی که سابقا در خصوص انتشار اطلاعات حریم خصوصی رایج بود، کمتر شود. در سراسر جهان، افراد بدون نگرانی از لو رفتن اطلاعاتشان، ضروری‌ترین آنها را با اپلیکیشن‌های ردیابی بیماری مثل موقعیت مکانی و... در میان می‌گذارند. در این خصوص مسوول این پروژه اطمینان می‌دهد که « در ماسک اطلاعات و داده‌های جدی افراد چون موقعیت مکانی آنها که از طریق بلوتوث دریافت می‌شود را رمزنگاری می‌کنیم. همچنین با ایجاد محدودیتی 14 روزه اطلاعات جغرافیایی و مکانی، بعد از دو هفته حذف می‌شوند، زیرا عملا این اطلاعات بیش از 14روز برای ردیابی بیماری به کار نمی‌آید. همچنین این اطلاعات در طول این مدت، با حداقل دسترسی‌ها در اپلیکیشن نگهداری می‌شود. در حال حاضر نیز تصمیم گرفتیم به منظور حفاظت بیشتر از حریم خصوصی کاربران، اطلاعات آنها را اصلا ذخیره‌سازی نکنیم و تمام اطلاعات قبلی را به صورت برگشت‌ناپذیر و برای همیشه حذف کرده‌ایم.»
ردیابی اتوماتیک بیماران، وعده اپلیکیشن ماسک
مسوول پروژه ماسک، مهم‌ترین ماموریت برای ادامه کار این اپلیکیشن را همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی؛ برای فرآیند پیگیری بیماران و افرادی که با آنها در تماس بودند، می‌داند و اضافه می‌کند: تاکنون این فرآیند‌ها به صورت دستی و تلفنی انجام می‌شد، ولی قصد داریم با همکاری بین دانشگاه‌ها، امکان انجام شدن فرآیندهای پیگیری و ردیابی به صورت اتوماتیک و خودکار را داخل اپلیکیشن بیاوریم. اگر این مهم محقق شود، فردی که بیمار شده و نیازی به بستری ندارد، اطلاعات خود را وارد می‌کند و به محض اینکه اپلیکیشن تشخیص داد علائم فرد در حال تشدید است به او اطلاع خواهد داد که به بیمارستان مراجعه کند. سپس به افرادی که با فرد مبتلا به گفته خود او در تماس بودند، از طریق اپلیکیشن اطلاع داده می‌شود تا وضعیت علائم خود را وارد کنند، سپس زمانی که علائم از نظر اپلیکیشن جدی شد، دستورات وزارت بهداشت در خصوص آن رعایت شود.
سلامت دیجیتال، نیازمند قانون‌گذاری
با پیشرفت تکنولوژی حالا چند وقتی است که از هوش مصنوعی در مراقبت‌های مرتبط سلامت استفاده می‌شود و هوش‌مصنوعی توانایی کسب اطلاعات، پردازش آن و ارائه خروجی به‌طور دقیق به کاربر نهایی را دارد.
هرچند که شیوه‌های هوش مصنوعی در ایران و جهان در حال توسعه هستند، اما به هر حال در فرآیندهای مرتبط با پزشکی به کار گرفته می‌شوند. موسس اپلیکیشن پایش سلامت ماسک و استاد دانشگاه شریف در این باره می‌گوید: به طور کلی هوش مصنوعی چون در مورد سلامت افراد قضاوت می‌کند باید دقیق کنترل شود، زیرا هر گونه خطایی ممکن است منجر به خطای دیگری در زنجیره تشخیص و درمان بیماری شود و هنوز نظارتی که راهنمای توسعه‌دهندگان در این زمینه باشد در ایران چندان وجود ندارد. به علاوه بی شک این حوزه به یک قانون‌گذار به عنوان مرجع و مقرراتی مشخص برای توسعه و دریافت مجوز نیاز جدی دارد که هنوز چنین قوانینی در کشور در این رابطه تدوین نشده است.
